حیات کوه شاهوار پیچیده در کلاف سردرگم فعالیت معدن بوکسیت

به گزارش می متالز، کوه محل برداشت بوکسیت نامش شاهوار است. با ارتفاع سه هزار و ۹۴۵ متر، عنوان بلندترین قله در شرق رشته کوه البرز را با خود یدک می کشد. کوهی که سبب شکل گیری تمدن در دشت بسطام و سپس شاهرود شد، اکنون به خاطر بحث معدنکاوی و تعطیلی موقت یا دایمی فعالیت های معدنکاری به یکی از موضوع های مهم محافل این منطقه تبدیل شده است.

تلاش برای تعطیلی برداشت و آنچه که علاقمندان به محیط زیست از آن به عنوان نجات شاهوار نام می برند، موضوعی جدید نیست. دست‌کم در سه سال گذشته گزارش و مصاحبه های گوناگونی درباره آسیب های فعالیت معدن بوکسیت تاش در رسانه های محلی و کشوری منتشر شده است. برخی از کارشناسان و کنشگران محیط زیست معتقدند زخم های وارد شده بر پیکر شاهوار بر اثر این نوع معدنکاوی جبران نمی شود و ادامه این روند حیات هزاران تن از مردم منطقه و محیط زیست را نیز در معرض تهدید قرار می دهد.

طبق آنچه مشخص است، مواد خام برداشت شده از کوه شاهوار به جاجرم در استان خراسان شمالی منتقل و در کارخانه‌ای در آنجا پس از فرآوری به آلومینیم تبدیل می شود.

مدت زیادی است که فضای مجازی و رسانه ها در شاهرود، برای بیان یکی از مهمترین خواسته های این روزهای مردم منطقه یکصدا شده اند. برخی از نظرسنجی های موجود در فضای مجازی نشان می دهد نجات شاهوار از زیر تیغ تیز معدنکاوی یکی از اولویت های اصلی مردم منطقه است. علاوه بر سازمان‌های مردم‌نهاد محیط زیستی، تشکل های مختلف دیگر نیز نسبت به ادامه فعالیت معدن ابراز نگرانی کرده اند که از جمله آن ها می توان به خانه کشاورز اشاره کرد.

مسوولان همپای مردم از فعالیت معدن نگرانند

یکی از موضوعات نیازمند تأمل درباره مخالفت با ادامه فعالیت این معدن ، همراهی جمعی از مسوولان با مردم است. برای نمونه اعضای شوراهای اسلامی شهرهای شاهرود و بسطام و امامان جمعه این دو شهر و همچنین نماینده وقت شاهرود و میامی در مجلس شورای اسلامی، ضمن بازدید میدانی از معدن ، بارها نسبت به زیان های آن ابراز نگرانی کردند. "معدنی که برای شهر ضرر داشته باشد از طلا هم باشد نمی‌خواهیم" جمله معروفی است که در ماه های گذشته به نقل از امام جمعه شاهرود بارها در رسانه ها و فضای مجازی شهرستان بازنشر یافت.

حجت الاسلام عباس امینی چندی قبل در نشست با تعدادی از اعضای شوراهای شاهرود و بسطام و نمایندگان سازمان‌های مردم‌نهاد، با بیان اینکه بارها دغدغه مردم را به صورت کتبی یا شفاهی به مسوولان شهرستانی، استانی و حتی کشوری منتقل کرده است، اظهار داشت: اقدامات صورت گرفته با همراهی مردم و فعالان محیط‌زیست سبب تعطیلی موقت این معدن شد اما نگرانی‌ها از این است که تعطیلی موقت هم دارای بازه زمانی است و باید دوباره این موضوع از طریق قانونی پیگیری شود.

وی در ادامه بیان کرد: بارها اعلام کردیم که اگر حداقل ضرر عقلانی هم برای شهر داشته باشد حتی اگر از آن طلا بگیرند ما نمی‌خواهیم. اگر قرار باشد که به سبب فعالیت معدن، آب‌ وهوا آلوده شود حتی اگر تمام نفع این معدن هم به جیب مردم شاهرود برود باز هم ارزش ندارد.

عضو شورای شهر شاهرود با بیان اینکه اصول اولیه معدنکاری در معدن بوکسیت تاش رعایت نشده ، گفت : طبق قانون بهره بردار قبل از بهره برداری باید ارزیابی زیست محیطی داشته باشد اما متاسفانه معدن بوکسیت هیچ طرح ارزیابی ندارد.

حسینعلی سمیعی با بیان اینکه در این هشت سال فقط راحت ترین شیوه استخراج یعنی انفجار در معدن بوکست تاش انتخاب شده است، ادامه داد: مجوز ابتدایی معدن ۱۴۰ هزار تن در سال بود اما به ۳۵۰ هزار تن برداشت در سال رسید و از محل بررسی صورت وضعیت شرکت های حمل بار می توان دریافت که بیش از مجوز خود بهره برداری کرده است.

عوارض معدن بوکسیت ۲ نوع است

وی همچنین با بیان اینکه عوارض فعالیت این معدن ۲ نوع است، ابراز کرد: بخشی از آن ها به صورت ظاهری قابل مشاهده است مانند جاده هایی با عرض ۱۲ متر و بیشتر در نوک قله کوه که نمونه آن در مسیر اصلی جاده شاهرود-گرگان وجود ندارد.

این استاد دانشگاه از بین رفتن درختانی که قطع آن ها ممنوع است و انقراض دیگر گونه های گیاهی و جانوری را از دیگر ضررهای قابل مشاهده در حال حاضر برشمرد و اضافه کرد: طبق گزارش مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی تا سال ۹۷ یک میلیون و ۶۸۰ هزار تن باطله معدنی در کوه انباشته شده  و اگر قرار باشد این معدن به کار خود ادامه دهد چند سال بعد با کوهی مشابه شاهوار ولی از باطله های معدنی رو به رو خواهیم بود.

همچنین سمیعی با تأکید بر اینکه بخش مهمی از عوارض معدن بوکسیت تا ۲۰ سال بعد خود را نشان می دهد، تصریح کرد: یکی از مهمترین آن ها تهدید منابع آبی است چرا که ما بدون هیچ بهایی ذخیره گاه آبی خود را نابود می کنیم.

وی افزود: به جز آلودگی آب که می تواند خطراتی چون پوکی استخوان، زوال عقل و تولد نوزاد نارس در پی داشته باشد، در کوه شاهوار ۲۲۰ میلیون متر مکعب آب ذخیره شده است که با ادامه فعالیت معدن در معرض نابودی قرار می گیرد.

اثبات زیان بار بودن معدن برای مردم سبب تعطیلی آن می شود

گفتنی است دادستان عمومی و انقلاب شاهرود تیر امسال در نشست خبری خود در پاسخ به پرسش خبرنگاران اعلام کرد که اگر ثابت شود فعالیت معدن بوکسیت تاش به سلامت مردم  آسیب می زند، از ادامه کار آن جلوگیری می شود.

عبدالجواد پارسافر افزود: اگر کارشناسان مورد تأیید دستگاه قضایی تأیید کنند فعالیت معدن بوکسیت تاش منجر به آلودگی آب و وارد شدن آسیب به سلامت مردم می شود، دادستان به عنوان مدعی العموم از فعالیت آن جلوگیری می کند.

گرچه به گفته مسوولان قضایی شهرستان تصمیم گیری درباره معدن بوکسیت تاش مربوط به حوزه قضایی بسطام است، اما تاکنون اظهار نظری از سوی مسوولان قضایی بسطام شنیده نشده است.

با وجود مخالفت های مردم و مسوولان شهرستان شاهرود با ادامه فعالیت معدن بوکسیت تاش اما همچنان تکلیف این معدن برای ساکنان دامنه کوه شاهوار مشخص نشده است. در زمان تعطیلی موقت معدن در اسفند ۹۷ برای معدنچیان ۱۵ تکلیف تعیین شد که تا اجرای کامل آن ها نمی توانند به فعالیت خود ادامه دهند.

 با این همه  اعضای برخی گروه های حامی محیط زیست شاهرود معتقد هستند با وجود این که معدنکاری یا برداشت بوکسیت از کوه شاهوار اکنون تعطیل است ، اما گاهی اوقات و به صورت چراغ خاموش برداشت هایی صورت می گیرد.

یکی از مشکلات خبرنگاران منطقه شاهرود برای تهیه گزارش و خبر از چگونگی فعالیت های معدنکاری شاهوار دسترسی نداشتن به مسوولان شرکت بهره بردار است.

براساس اطلاعات موجود ، دفتر این شرکت در جاجرم استان خراسان شمالی است ، جایی که مواد خام برداشت شده از کوه شاهوار به آنجا منقل شده و در کارخانه آلومینا پس از فرآوری به آلومینیم تبدیل می شود.

کوه شاهوار با ارتفاع سه هزار و ۹۴۵ متر بلندترین قله در قسمت شرقی رشته کوه البرز است، شاهوار در شمال شهرستان شاهرود و در مرز ۲ استان گلستان و سمنان واقع شده است.

این کوه علاوه بر آنکه از مهمترین تأمین کنندگان آب شهرستان شاهرود و روستاهای کوهپایه آن است، یکی از رویشگاه‌های ارزشمند سرو کوهی یا اُرس نیز محسوب می‌شود، از سوی دیگر، این قله نزد اهالی شاهرود به عنوان یکی از نمادهای طبیعی این شهرستان شناخته می‌شود و همواره مورد توجه است.

مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارش خود در تاریخ ۲۵شهریور ۹۷ با عنوان «بررسی چالش‌های زیست محیطی و اجتماعی معدن بوکسیت تاش» اعلام کرد: ادامه فعالیت معدن بوکسیت تاش به این شکل، می‌تواند علاوه بر وارد کردن ضربه‌های جبران ناپذیر به طبیعت منطقه، حیات مردم را نیز در معرض تهدید قرار دهد.

این مرکز در گزارش خود در سه بخش به معرفی معدن بوکسیت تاش، چالش‌های زیست محیطی و اجتماعی این معدن و بررسی روند قانونی اکتشاف و بهره برداری از آن پرداخته و در نهایت راهکار ارائه کرده است.