«نجات شاهوار»؛ فریادی که باید شنیده شود؛ آیا تن رنجور شاهوار برای زخمی دیگر آماده می‌شود؟

به گزارش می متالز، داستان پر از حاشیه و جنجال‌آفرین فعالیت شرکت آلومینای ایران در معدن بوکسیت تاش، این روزها موجی از اعتراضات را در محافل نخبگانی و عمومی شهرستان شاهرود ایجاد کرده است. این اعتراضات که با شکل‌گیری پویش‌هایی در پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی در حمایت از شاهوار و پافشاری بر عدم فعالیت در معدن بوکسیت همراه بوده، دست‌آخر سبب توقف فعالیت بهره‌بردار این معدن شد؛ اما نگرانی‌ها از بازگشایی دوباره این معدن در کنار آسیب‌هایی که متخصصان و اساتید دانشگاه با مستندات خود گوشزد می‌کنند، بار دیگر موجی گسترده‌تر را با این هدف ایجاد کرده که استانداری سمنان، سیگنال هشدار نسبت به بازگشایی این معدن را از تشکل‌های مردم‌نهاد و دغدغه‌مندان این شاهرگ حیاتی منطقه شاهوار، دریافت کند.

در همین چند روز اخیر بود که با وجود عدم فعالیت این معدن و بر اساس برخی اخبار غیررسمی - که خبرگزاری تسنیم نمی‌تواند صحت‌وسقم آن را تأیید کند- دادستان عمومی و انقلاب استان همراه با رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان سمنان در سکوت خبری و بدون پیش‌بینی دیداری با دغدغه‌مندان و مدیران محلی، به محل معدن بوکسیت تاش رفتند و تنها خبری که از آن بازدید به محافل رسانه‌ای شهرستان منعکس شد، خبر بازگشایی مجدد معدن با اخذ تعهدات سه‌گانه از بهره‌بردار بود. موضوعی که طبق شنیده‌ها قرار است در جلسه‌ای با حضور استاندار سمنان مورد تصویب قرار بگیرد که همین حوادث اخیر و نگرانی‌هایی که مردم از تصمیم‌گیری‌های بدون در نظر گرفتن و شنیده شدن سخنان و استدلال‌های مخالفان این موضوع دارند، سبب ایجاد پویش‌های مجازی و اجتماعات حقیقی در شهرستان شاهرود شد.

قابل‌ذکر است که خبرگزاری تسنیم نیز چه در سطح مدیران شهرستانی و چه استانی پیگیر این موضوع بوده که تنها جواب هماهنگ همه ادارات و مسوولان مربوطه، مصوبه شورای تأمین استان مبنی بر عدم اعلام نظر در این رابطه بوده است.

حال، معترضان که با پویش‌ها و اجتماعات مردمی در پی منصرف کردن مسوولان استانی در رابطه با دادن مجوز به بهره‌بردار هستند، به همین میزان بسنده نمی‌کنند و خواستار رسیدگی به خسارات واردشده به این زیستگاه جانوری و گیاهی بزرگ شرق استان سمنان هستند.

مطالباتی که ابتدا در اجتماع مقابل دفتر امام‌جمعه بسطام شروع و در نوبت دوم به روبروی دفتر امام‌جمعه شاهرود کشیده شد. گزارش زیر مشروحی ازآنچه در این اجتماع گذشته است را پیشکش نگاه شما مخاطبان عزیز می‌کند.

سمیعی، عضو شورای اسلامی شهر شاهرود در این اجتماع اظهار داشت: فعالیت معدن بوکسیت در شاهوار برای ما دو عارضه ایجاد کرده که

عارضه اولیه، به‌محض ورود برای ما قابل‌مشاهده است؛ به‌عنوان‌مثال جاده‌هایی که در آنجا به عرض 12 متر و بیشتر ایجاد شد که نمونه‌اش را در جاده‌های مواصلاتی و اصلی خودمان در همان جاده‌های به سمت استان گلستان نداریم و یا از دیگر عوارض ظاهری می‌توان به باطله‌هایی اشاره کرد که به‌محض ورود، می‌بینیم و این حجم، بالغ‌بر یک‌میلیون و 800 هزار تن باطله است که در آنجا رها شد.

این عضو شورای شهر شاهرود در بخش دیگری از سخنان خود خاطرنشان کرد: از دیگر این نمونه‌ها، قطع درختان ممنوع‌القطع و عارضه‌های دیگر زیست‌محیطی است که در این مقطع فعلاً موردبحث ما نیست؛ اما آنچه دغدغه اصلی ماست و به‌هرحال مردم را نگران کرده، بحث آب و تهدیدات آبی است. آمارهایی که ارائه می‌دهیم مستند به گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی است که در آنجا عنوان‌شده ذخیره‌گاه آبی شاهوار، 220 میلیون مترمکعب است که اگر بخواهیم معادل این ذخیره‌گاه را تصور کنیم، معادل سد کرج، ذخیره‌گاه آبی ما در شاهوار است که بدون هیچ بهایی داریم آن را نابود می‌کنیم.

سمیعی با انتقاد از عملکرد شرکت آلومینا گفت: متأسفانه شرکت آلومینای ایران واقع در جاجرم، راحت‌ترین کار برای دسترسی به معدن انتخاب کرده که آن انفجار معدن است و همان‌طور که می‌دانیم این اقدام نابجا چه عواقبی را به دنبال خواهد داشت که یکی از عوارض این انفجار، تغییر جهت آب از شاهرود به سمت علی‌آباد کتول در استان گلستان است که همین موضوع در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس قابل‌مشاهده است.

این استاد دانشگاه با استناد به آمارهای مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در سال 1397 بیان کرد: یک‌میلیون و چهارصد و شست هزار تن حجم برداشت بوکسیت از این معدن بوده و همین دلیل کافی است که اگر قرار باشد فعالیت معدن شاهوار ادامه داشته باشد ما در چند سال آینده کوهی مشابه کوه شاهوار نخواهیم داشت و این کوه مملو از باطله‌ها خواهد شد.

سمیعی افزود: گلایه ما این است که چرا قانون که لازم‌الاجرا و فصل‌الخطاب همه است رعایت نشد؛ چراکه در قانون تصریح‌شده که بهره‌بردار قبل از بهره‌برداری، باید ارزیابی زیست‌محیطی داشته باشد و این در حالی است که در این بیش از هشت سال فعالیت در معدن بوکسیت هیچ ارزیابی زیست‌محیطی نداشته‌ایم و از اول مشخص نبوده که به چه نحو می‌خواهند برداشت کنند و درزمینهٔ احیا و بازسازی چه کنند.

عضو شورای اسلامی شهر شاهرود گفت: درصورتی‌که آب این منطقه دچار آسیب بشود، عوارض متعددی از جمله تولد نوزادان نارس را در پی خواهد داشت و ما بارها به امام‌جمعه محترم زحمت داده‌ایم و بیش از سه بار از منطقه بازدید داشته‌اند و این نشان از دلسوزی و نگاه پدرانه ایشان دارد؛

همچنین ما مطلع هستیم که فرماندار محترم شاهرود نیز نامه مناسبی را برای استان نوشتند و از شاهوار حمایت کردند که امیدواریم با تلاش همه تصمیم گیران و مدیران، شاهد محیط‌زیستی خالی از عوارض و آسیب باشیم. حسن حلاجی از منتقدان و معترضان به فعالیت در معدن بوکسیت تاش می‌گوید: مطابق با نامه 21 مردادماه 1390، شرکت آلومینا متعهد شده تحت هیچ عنوان اقدام به تخریب درخت اورس ننماید و در صورت مشاهده برخورد جدی کند و چنانچه این اقدامات منجر به تعطیلی فعالیت در معدن شود، حق هیچ‌گونه اعتراضی ندارد؛ همچنین از احداث جاده‌های غیرضروری اجتناب و در صورت نیاز به احداث جاده با اخذ مجوز از اداره منابع طبیعی اقدام کند.

وی اضافه می‌کند: گزارش منابع طبیعی شاهرود در تاریخ 11 تیرماه 1398 تصریح می‌کند که بدون اخذ مجوزهای لازم و قانونی، اقدام به تخریب و تصرف عدوانی به مساحت 165 هزار و 220 مترمربع و احداث مسیری به طول هفت هزار و 290 متر و در عرض 12 متر شده است که با بررسی‌های انجام‌شده مشخص شد، مسیر احداث‌شده با بررسی‌های این اداره کاملاً تغییر کرده و جابه‌جاشده اما شرکت آلومینا بدون در نظر گرفتن صورت‌وضعیت واگذاری و مسیرهای مشخص، مبادرت به این عمل خلاف کرده است.

این نماینده گروه‌های مردمی با استناد به نامه اداره منابع طبیعی شاهرود بیان کرد: قطع و ریشه‌کن شدن 247 هزار و 730 اصله از انواع درمنه و غیره، سه هزار و 305 اصله گون، قطع و ریشه‌کن شدن 826 اصله درخت زرشک، قطع و ریشه‌کن کردن 413 درخت ممنوع‌القطع اورس و همچنین خاک‌برداری و جابه‌جایی خاک با حجم 225 هزار و 300 مترمکعب از دیگر اقدامات غیرمجاز شرکت آلومینا در معدن بوکسیت تاش است.

مددی، یکی از فعالان و معترضان به فعالیت این معدن می‌گوید: مسائل زیست‌محیطی این شهرستان در رأسش موضوع شاهوار است و آنچه در مورد آب، خاک، منابع طبیعی و حیات گره‌خورده مردم به قله شاهوار مطرح می‌شود، متأسفانه با اقدام غیرقانونی و تجاوزات شرکت بهره‌بردار اتفاق افتاده است؛ اما در همین‌جا باید بگوییم، افرادی که در خارج از شهرستان شاهرود از این اجتماعات به دنبال بهره‌برداری سیاسی علیه نظام جمهوری اسلامی هستند و با ارسال تصاویر و گزارش‌های این اجتماعات به رسانه‌های دیداری و شنیداری خارج نشین به دنبال اهداف خود و سوءاستفاده از مطالبه گری مردم هستند، بدانند که این موضوع در خانواده بزرگ شاهرود مطرح‌شده و در همین‌جا حل می‌شود؛ چراکه این شهرستان یکی از پرافتخارترین نقاط کشور در تقدیم کردن شهدا به‌پای آرمان مقدس انقلاب اسلامی بوده است.

این معترض به فعالیت معدن بوکسیت تاش با بیان اینکه ما مسائل خود را به بزرگان و مدیران شهرستان و استان می‌رسانیم افزود: مسوولان استانی باید این مسائل را به صورت دقیق و شفاف و به‌طور واقع منعکس کنند و از ارائه مطالب غیرواقع به جد پرهیز نمایند؛ اما خواسته ما این است که در دادگاهی صالحه، تمامی خسارات واردشده موردبررسی و مبنای صدور رأی مناسب قرار بگیرد؛ همچنین مدیرانی که در این اقدامات غیراصولی نقش داشته‌اند؛ محاکمه شوند و پاسخ‌های خود را به دادگاه ارائه کنند؛ چراکه تعطیلی معدن بوکسیت قدم اول است و باید تا محاکمه شدن عوامل ریزودرشت آن، دستگاه قضایی مسببان و مقصران را مورد بازخواست قانونی قرار دهد.

ولیان، به‌عنوان یکی از اساتید دانشگاه و پژوهشگر معتقد است: مردم نشان دادند که عزت و سربلندی را از بلندای قله سرافراز شاهوار آموخته‌اند و از امام‌جمعه محترم که با سعه‌صدر، آگاهی و دلسوزی امور را پیگیری می‌کنند بسیار قدردانیم چراکه ما کمتر امام‌جمعه‌ای را سراغ داریم که تا این حد مردمی باشد.

این استاد دانشگاه در ادامه سخنان خود اظهار می‌کند: مقالات متعددی را اساتید دلسوز دانشگاه‌های بزرگ کشور نوشته‌اند و در رسانه‌ها و مطبوعات مختلف منتشرشده است؛ برای نمونه آقای دکتر درویش از اساتید بزرگ گفته است شاهوار بزرگ‌ترین کانون آب شرق استان سمنان است؛ اما چرا باید این کانون بزرگ را در این خاستگاه تمدنی هشت‌هزارساله، نابود کنید؟ البته که موفق نخواهید شد این کار را کنید.

او اضافه می‌کند: هرچند که ما می‌دانیم که تصرف شما محدود به شاهوار نیست و در همین مدت که معدن به همت مردم و مسوولان تعطیل‌شده، با وقاحت تمام، مطالعاتی در محدوده قطار زرشک و نکارمن انجام داده‌اید و ما مطمئنیم در صورت بازگشایی معدن به این مناطق نیز تجاوز خواهید کرد و طرح‌های آینده برای قلعه‌نو، میغان و ابر اتفاق خواهد افتاد.

این نماینده تشکل‌های مردم‌نهاد خطاب به مسوولان بیان کرد: استاندار محترم باید بداند که به‌هیچ‌وجه ما نبایست منابع خود را به تاراج بدهیم برای چند صباحی که می‌خواهد در آن شرکت مورداستفاده قرار بدهند؛ مردم ما در مورد آینده خود نگران هستند و ما به هیچ قیمتی وطن‌فروشی نمی‌کنیم؛ استاندار محترم! با طناب پوسیده سازمان صنعت و معدن به چاه نروید؛ مدیرکل صنعت و معدن استان به‌دروغ می‌گوید که به‌زودی معدن بازگشایی می‌شود اما ما به شما می‌گوییم که مردم را ناامید نکنید.

وی خطاب به نماینده شاهرود در مجلس و فرماندار شاهرود نیز گفت: ما از نماینده محترم نیز درخواست داریم که این موضوع را به جد پیگیری کند و کوتاه نیاید؛ البته که ما چند بار درخواست حضور در دفتر ایشان را داشته‌ایم اما متأسفانه هنوز موفق نشده‌ایم؛ از فرماندار محترم نیز به خاطر مواضع مثبت ایشان مبنی بر اینکه معدن شاهوار فقط درصورتی‌که مردم شاهرود اقناع شوند، بازگشایی می‌شود، قدردانیم اما این کافی نیست و باید در فرصتی مناسب با ارائه اسناد و مدارک توسط ما، به مردم اطمینان داده شود.

حجت‌الاسلام‌والمسلمین عباس امینی، امام‌جمعه شاهرود نیز در این اجتماع اظهار داشت: پیامبر اکرم (ص) در روایتی می‌فرماید که دو نعمت مجهول بوده و کسی قدردان آن نیست که یکی سلامت و دیگری امنیت است و همان‌طور که ما نگران سلامتی شخصی هستیم، باید نگران سلامتی خانوادگی و جمعی خود نیز باشیم.

امینی در بخش دیگری از سخنان خود تصریح کرد: مطالبی را نمایندگان مردم در این اجتماع گفتند، در دفتر بنده نیز مطالبی را چندین بار از طرف افراد مختلف شنیده‌ایم و بنده هم در خطبه‌های نماز جمعه و هم به مسوولان این موضوع را گوشزد کرده و تأکید داشته‌ام؛ اما درعین‌حال مسوولان باید این مطالبه مردم را به‌طورجدی بررسی کنند.

امام‌جمعه شاهرود افزود: چه معدن تاش و چه هر معدن دیگری در استان و خارج از استان ما، اگر این سلامت جمعی مردم را مورد تعرض قرار دهد باید این خواسته مردم جدی گرفته شود و درصورتی‌که دلایل مستند و منطقی دارید که این آسیب‌ها اصلاً ضرر نیست یا در صورت مضر بودن، قابل‌تحمل است، اسناد و مدارک خود را به مردم ارائه دهید و آنها را اقناع کنند و این مسائل را بنده در جلسه اخیر با استاندار محترم در سمنان نیز گفته‌ام.

امینی خطاب به مسوولان بیان کرد: خواسته ما این است که هر چه سریع‌تر تکلیف این موضوع را روشن کنید چراکه اگر این روند ادامه پیدا کند نه به نفع سلامت روحی و روانی مردم و نه به نفع امنیت جمعی مردم است و باید این موضوع با اظهارنظر کارشناسان بی‌طرف و متخصصان مربوطه تعیین و تکلیف شود.

امام‌جمعه شاهرود با خطاب قرار دادن مردم و معترضان نیز تأکید کرد: در این اجتماعات، مطالب مردم مربوط به خودشان است و اگر فیلم یا اظهارنظری برای کسانی که دشمن قسم‌خورده ملت ما هستند و شمشیر را از رو بسته‌اند، فرستاده می‌شود و خدای‌نکرده آن دشمنان قسم‌خورده در کنار ما قرار بگیرند به‌هیچ‌وجه قابل‌پذیرش نیست؛ زیرا افرادی که بدترین آسیب‌ها را به سلامت مردم با تحریم داروهای موردنیاز کشور، وارد کرده‌اند به‌هیچ‌وجه کاری با شاهوار ما ندارند و به دنبال منافع خود هستند اما ما و شما مردم باید مراقب باشیم که دشمنان ما از این مطالبات سوءاستفاده نکنند.

سرانجام، این پرونده با تمامی حواشی و جنجال‌هایی که به پا کرده است در انتظار تصمیم سنجیده و منطقی مسوولان استان است تا ضمن وقت گذاشتن و شنیدن نظرات مخالفان و معترضان نسبت به گرفتن تصمیمی درست و به‌موقع اقدام نمایند؛ اینک با وجود فشارهای روحی و روانی ناشی از نگرانی ساکنان دیار شاهوار در مورد از بین رفتن این بزرگ ذخیره‌گاه آبی و خاکی منطقه‌های بسطام و شاهرود، در کنار آسیب‌های فراوان دیگری که همه از عوارض تصمیم‌گیری‌های یک‌جانبه مدیران استان است، مردم شرق استان در انتظارند تا دفاع قاطع مسوولان استانی و نماینده مجلس و فرماندار خود را در مورد این پرونده ببینید و شعار عدم تبعیض در شهرستان‌های مختلف استان که همواره از مدیران ساکن در سمنان به گوش می‌رسد را درواقع و در مدیران عمل بنگرند.

امید است تا با دیدی همه‌جانبه و به‌دوراز تعصب، نسبت به اولویت‌ها، تشخیص و تصمیم‌گیری درستی انجام شود و درصورتی‌که تعرض به محیط‌زیست اثبات می‌شود، با هیچ امتیاز مادی دیگر معامله‌ای صورت نگیرد، چراکه آیندگان حق‌دارند تا از نعمت‌های خدادادی سرشار در این منطقه بهره‌مند شوند.

در این باید گفت که طبق استنادات مخالفان و اظهارات آنان، تخریب محیط‌زیست و از بین رفتن تدریجی پوشش گیاهی در کنار نابودی این حجم وسیع از ذخیره‌گاه آبی منطقه، موضوع کوچکی نیست که حتی با گره خوردن با چالش‌هایی همچون اشتغال جوانان بیکار در این منطقه، به فراموشی سپرده شود.

امید است تا شاهد رویکردی مثبت، سازنده و درست از طرف مسوولان استانی و همچنین خویشتن‌داری همراه با مطالبه گری صحیح و جلوگیری از به انحراف کشیده شدن خواسته‌های دغدغه‌مندان و دلسوزان واقعی شاهوار بزرگ باشیم.