نگاهی به پرونده گازی ایران در سالی که گذشت

به گزارش می متالز، تا پایان دولت دهم، ۱۴ میلیون و ۶۱ هزار خانوار شهری معادل ۹۵ درصد شهرهای کشور گازرسانی شده بودند که پیش‌بینی می‌شود این رقم تا پایان دولت دوازدهم به ۱۷ میلیون و ۷۴۴ هزار خانوار افزایش یابد.

در ابتدای دولت یازدهم آمار خانوارهای روستایی گازرسانی شده ۲ میلیون و ۲۹۶ هزار خانوار معادل ۵۵ درصد روستاهای کشور بود که در ابتدای دولت دوازدهم به ۳ میلیون و ۸۸۴ هزار خانوار رسید و پیش‌بینی می‌شود تا پایان دولت دوازدهم به ۵ میلیون و ۳۸۰ هزار خانوار برسد. بنابراین، جمعیت زیر پوشش شبکه گازرسانی کشور تا پایان دولت دوازدهم به بیش از ۲۳میلیون خانوار می‎رسد.

 در بخش نیروگاهی، از ابتدای سال تا نیمه اسفند ۶۵ میلیارد و ۹۰۰ میلیون مترمکعب گاز تحویل شد که نسبت به سال گذشته ۱۱,۶ درصد رشد داشته است.

افزایش ۹ هزار کیلومتری خطوط انتقال گاز تا سال ۱۴۰۴

شرکت انتقال گاز  دارای ۳۶ هزار کیلومتر خط لوله، ۸۱ ایستگاه تقویت فشار، ۲۹۰ توربوکمپرسور ودیگر ایستگاه‌های تقلیل فشار، توربین‌ها و تاسیسات و به عبارت دیگر بیش از ۷۰ درصد از دارایی‌های فیزیکی شرکت ملی گاز است را در اختیار دارد. قرار است این میزان تا سال ۱۴۰۴ به حدود ۴۵ هزار کیلومتر می‌رسد.

با توجه به این‌که خطوط انتقال گاز به دو بخش اصلی و فرعی شامل خطوط سراسری و انشعابات تقسیم می‌شوند، از سال گذشته تاکنون حدود ۲ هزار کیلومتر به بخش نخست یعنی خطوط شاهرگی سراسری مانند خط ششم افزوده شده است.

جزییات صادرات گاز ایران به کشورهای منطقه

بر اساس چشم‌انداز شرکت ملی گاز در برنامه ششم توسعه، حجم صادرات گاز ایران به ۲۰۰ میلیون مترمکعب در روز می‌رسد. هم‌اکنون نیز سالانه حدود ۲۰۰ میلیارد مترمکعب گاز در کشور مصرف می‌شود و تنها ۱۰ میلیارد مترمکعب به صادرات اختصاص می‌یابد که براساس اهداف برنامه ششم توسعه، این میزان باید به ۶۸ تا ۷۰ میلیارد مترمکعب افزایش یابد. با توجه به برنامه‌های تعریف شده، به طور میانگین باید روزانه ۲۰۰ میلیون مترمکعب به بخش صادرات اختصاص یابد که بخش قابل توجهی از آن به کشورهای منطقه تحویل و بخشی نیز در قالب ال‌ان‌جی به اروپا صادر می‌شود.

پروژه صادرات گاز به عراق از ۳۱ خردادماه امسال با ارسال روزانه ۷میلیون مترمکعب از پایانه نفت شهر اجرایی شد و اکنون حجم صادرات گاز به بغداد به رقم روزانه ۱۴ میلیون مترمکعب رسیده است. دومین مقصد در کشور عراق، مربوط به نیروگاه بصره است. ایران تمام خطوط انتقال گاز برای صادرات به بصره را تا مرز شلمچه آماده کرده و در انتظار تکمیل خطوط انتقال گاز در خاک عراق است.

ترکیه نیز از دیگر مشتریان گاز ایران است. در نیمه نخست امسال از مرز بازرگان، ۵ میلیارد و ۴۰۰ میلیون مترمکعب گاز به ترکیه صادر شده است. صادرات گاز به ترکیه پس از حکم دیوان بین‌المللی داوری در پی اختلافات گازی و تسویه حساب میان دو کشور اکنون بر اساس قرارداد انجام می‌شود و ایران در قبال گازی که به ترکیه صادر می‌کند.

صادرات گاز به ارمنستان نیز در قالب تهاتر گاز و برق اجرایی می‌شود؛ به این ترتیب که ایران سالانه ۳۶۵ میلیون مترمکعب گاز به ارمنستان صادر می‌کند و در قبال آن سه کیلووات ساعت برق وارد کشور می‌شود. افزایش میزان صادرات گاز ایران به ارمنستان بستگی به میزان آمادگی طرف ارمنی برای دریافت گاز و تامین بیشتر برق از سوی این کشور دارد.

از دیگر قراردادهای صادرات گاز ایران مربوط به آذربایجان و نخجوان است. ایران در گذشته یک قرارداد سوآپ بین جمهوری آذربایجان و نخجوان داشت که بر اساس آن یک مقدار گاز را با حجم کمتر از یک میلیون مترمکعب در آستارا تحویل می‌گرفت و مطابق همان حجم گاز را از طریق جلفا به نخجوان تحویل می‌داد و به ازای انتقال گاز، هزینه ترانسفر گاز از کشورهای طرف قرارداد دریافت می‌شد. اکنون نیز روزانه یک میلیون مترمکعب گاز به نخجوان صادر می‌شود که این رقم طی ۸ ماه امسال به ۲۵۰ میلیون متر مکعب رسید.

اکنون نیز تحویل گاز به نخجوان پابرجاست، اما دیگر گازی از آذربایجان دریافت نمی‌شود. همچنین روزانه ۶ میلیون مترمکعب گاز از ترکمنستان وارد شده و در محدوده خراسان مورد استفاده قرار می‌گیرد و در مقابل همین حجم گاز از خط اول سراسری به آذربایجان صادر می‌شود.

پرونده‌های ناتمام گازی ایران

صادرات گاز به پاکستان و هند با عنوان خط لوله صلح، صادرات گاز به عمان و نیز به اروپا پرونده های گازی ناتمام ایران محسوب می‌شوند.

صادرات گاز به پاکستان و پس از آن به هند نیز تحت عنوان خط لوله صلح سال‌هاست که میان دو کشور ایران و پاکستان مطرح شده است. ایران با این هدف خط هفتم سراسری را با قطر ۵۶ اینچ از عسلویه به سوی سیستان و بلوچستان کشید. گرچه گازرسانی به مناطق جنوب و جنوب شرق کشور از این خط انجام می‌شود، اما هدف اصلی صادرات گاز به پاکستان بود. با این وجود هنوز این موضوع به مرحله اجرا در نیامده است. در سفر اخیری که محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه به پاکستان داشت، بر لزوم تکمیل خطوط لوله پاکستان و اجرایی شدن طرح و نیز پایبندی پاکستان برای اجرای قرارداد تاکید شد.

عمان نیز از دیگر کشورهایی است که قرار است گاز ایران را به صورت LNG دریافت کند. سازوکار اجرای پروژه صادرات گاز ایران به عمان در قالب قراردادهای EPCF (مهندسی، تدارکات، ساخت، تامین مالی ) یا BOT (ساخت، بهره‎برداری، انتقال) درحال بررسی و تصمیم‎گیری نهایی است. هدف این طرح، عرضه روزانه ۴۳ میلیون متر مکعب گاز ایران به عمان از طریق خط لوله برای مدت حداقل ۱۵ سال است که از این طریق، امکان دسترسی ایران به بازار LNG و همچنین بازار منطقه‌ای گاز و حتی بازار هند فراهم می‎شود.

این پروژه در سه بخش خشکی، دریایی و ایستگاه‌های تقویت فشار و اندازه‌گیری در ایران و همچنین تسهیلات و تجهیزات دریافت کننده گاز در عمان تعریف شده که در بخش خشکی، خط لوله‎ای به طول حدود۲۰۰ کیلومتر و به قطر۵۶ اینچ از کیلومتر ۴۷۵ خط لوله هفتم سراسری گاز طبیعی منشعب شده و به منطقه عمومی کوه مبارک امتداد می‌‎یابد.

بخش دریایی که خط لوله ۳۶ اینچی به طول تقریبی ۱۹۲ کیلومتر است، از ساحل کوه مبارک در ایران آغاز شده و تا ساحل بندر صحار در کشور عمان امتداد خواهد داشت. این خط لوله از آب‎های عمیق دریای عمان عبور می‎کند که حداکثر عمق آب، هزار و ۳۴۰ متر خواهد بود.

بخشی از ظرفیت خط لوله گاز به تولید LNG با استفاده از تأسیسات مایع سازی عمان اختصاص می‌یابد، باقیمانده ظرفیت را نیز می‌توان در بازار داخلی عمان یا کشورهای همسایه و حتی بازار در حال رشد هند بازاریابی کرد.

 بر این اساس پروژه در ۲ فاز اجرا می‌شود که در فاز نخست گاز به عمان تحویل می‎شود و آن کشور در قبال دریافت حق‎الزحمه، معادل حجم گاز دریافتی را به صورت LNG و تحت قراردادTollingبه ایران تحویل خواهد داد. در فاز دوم نیز باقیمانده ظرفیت خط لوله برای صادرات گاز به عمان یا کشورهای منطقه استفاده خواهد شد.