فقر در گنج عظیم نهفته در خاک فارس دست و پا می زند/ چشممان به جمال نامبارک معدن خواری هم روشن شد!

به گزارش می متالز، ناگفته های شعرا، عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی فارس و کارشناس اقتصادی در حوزه معدن از نظرتان می گذرد.

برای پرداختن به موضوع جهش تولید در معادن فارس می بایست که در ابتدا وضعیت ذخائر, اکتشاف، تولید، صادرات و رتبه های استانی در ایران و جهان را بدانیم، جایگاه استان فارس در این موارد چگونه است؟

استان فارس از نظر تعداد معادن رتبه چهارم کشور، معادن فعال رتبه سوم، ذخیره مواد معدنی رتبه هفتم، از حیث استخراج معادن رتبه چهارم و به لحاظ میزان اشتغال افراد در معادن در رتبه ششم است.در تولید سنگ تزئینی نیز رتبه دوم، خاک نسوز صنعتی در کشور با تولید90% کل میزان استخراج خاک نسوز کشور، ذخیره گچ رتبه اول و در میزان تولیدگچ نیز رتبه دوم را به خود اختصاص داده که در مجموع با ذخیره  سه و چهار دهم میلیارد تن و ۶۴۸ معدن  یک گنج عظیم نهفته در خاک را دارد.

آیا وضعیت اکتشاف معادن هم به همین نسبت است؟

متاسفانه نه، نکته مهم در اکتشاف معادن آنست که اکتشاف یک تکلیف و وظیفه حاکمیتی می باشد اما متاسفانه در فارس به یک نسبت به اکتشاف معادن فارس توجه نشده است .آمار اکتشاف انجام شده نشان می دهد که تولید ۲۰درصد از سنگ‌های تزئینی ایران، ۸۴.۸ درصد از ذخایر استان را سنگ های ساختمانی و فقط  ۱.۲درصد به اکتشاف های فلزی اختصاص یاقته است. علاوه بر این ها  ۷.۵درصد سنگ های تزئینی و ۴.۵ درصد را خاک های نسوز و صنعتی شامل می شود. ۵۶ درصد از تعداد معادن استان را سنگ های ساختمانی، ۴.۶ درصد را سنگ های فلزی، ۲۷ درصد را سنگ های تزئینی و ۱۲.۷درصد را خاک های نسوز و صنعتی شامل می شود. این در حالیست که18 درصد کل سنگ‌های تزئینی و نما،۳۵۰ واحد سنگ‌بری در استان فارس حدود ۸۰ درصد استخراج استان را فرآوری می‌کند. به این ترتیب، در میان سنگ‌های استخراج‌شده در استان، «مرمریت» و سنگ چینی ۱۵درصد کل میزان استخراج سنگ تزئینی استان را به خود اختصاص می‌دهد.

به عنوان یک کارشناس اقتصادی بفرمائید وضعیت حقوق مالکانه دولتی با این اوضاع واحوال چگونه است، دولت باید با این همه معدن فعال درآمد خوبی داشته باشد، اینطور نیست؟

وضعیت اصلا مناسبی نیست. در استان فارس علیرغم  شناسایی ۳۷ نوع ماده معدنی و برداشت ۲۳ نوع ماده معدنی از معادن صدور  ۲۶۰ پروانه اکتشاف، ۱۴۴ گواهی کشف، ۶۴۹ پروانه بهره‌برداری و ۳۴ مجوز برداشت وبرداشت در حدود پنجاه میلیون تن  انواع برداشت های معدنی در سال  در استان فارس می باشد.متاسفانه  سهم معادن فارس در سهم معدن در تولید ناخالص داخلی استان  در حد یک درصد است.بیشتر توضیح می دهم تا وضعیت اسفبار استان در بخش معدن روشن تر بشود در سال ۱۳۹۷، 35 میلیارد تومان حقوق دولتی از معادن این استان دریافت شده که در سال گذشته این میزان با  ۹ درصد افزایش به حدود کمتراز 39 میلیارد تومان رسید و پیش بینی می شود این رقم در سال 99 به 45 میلیارد تومان برسد. این مبلغ یعنی درآمدی در حد روزانه صد میلیون تومان و رقمی بسیار ناچیز شده برای کشوری که طلای سیاه آن در یک‌صد سال گذشته تمام بخش‌های اقتصاد را تحت‌الشعاع خود قرار داده والان نزدیک به صفررسیده است. از این رو، دولت می بایست برای افزایش منابع درآمد های معدنی خود چاره اندیشی کند اما متاسفانه از این حجم ارزشمند گنج های زیر زمینی وخدادادی غافل شده و فقط به درآمدهای مستقیم وغیرمستقیم اندوخته های مردمی چشم دوخته است.

آیا دولت باید پایه محاسباتی بهره مالکانه را افزایش دهد؟

اصلا اتفاقا من با افزایش نرخ در این اوضاع واحوال مخالفم چون وقتی حاشیه سود معدنکاران کاهش می یابد انگیزه فعالیت معدنی آن ها هم کمرنگ وبی رنگ می شود.دولت بجای چشم دوختن به مبلغ ناچیز بهره مالکانه وروزی صد میلیون تومان در استان پهناور فارس، توجه جدی به صنایع معدنی ومحدود کردن خام فروشی بنماید و از ابزار های قانونی خود  استفاده کند. مثلا ساخت صنایع نسوز در کنار معدن خاک نسوز استقلال آباده تا مجبور نشوند خاک را به صورت تنی به صنایع نسوز کشور بفروشند وآن ها آنرا بصورت قالبی با قیمت های بسیار افزوده به صنایع فولاد وکارخانجات کاشی وسرامیک بفروشند. یا  تسریع در نهائی کردن و ساخت صنایع پائین دستی آلومینیوم لامرد و توجه جدی به معادن کوچک مقیاس و یا خطوط استحصال ذخایر غنی «دولومیت»، وجود ذخایر«لاتریت نیکلدار» و«مرمریت» و سنگ تزئینی نیز رتبه دوم که ازجمله ذخایر و معادن غنی استان است.پررنگ کردن نقش «ایمیدرو» در اقتصاد معدنی استان فارس و نمایندگان فارس به این دلخوش نباشند که «ایمیدرو»چند راه روستائی را ساخته و هزینه چند راه دیگر را تقبل کرده است. نقش پررنگ حضور «ایمیدرو» در فارس زمانی مشهود است که نقش معادن در اقتصاد استان بصورت جهشی از یک درصد چند برابر شود  واین اصلی ترین وظیفه شورای معادن استان است.

لاشه معادن استان را از کما خارج کنیم

آقای مهندس شعرا بعنوان یک کارشناس پیشکسوت و فردی که به صراحت لهجه وابراز واقعیت ها معروف هستید، بفرمائید مشکل کجاست؟

برای رهائی از این وضع بغرنج باید لاشه معادن استان را از کما خارج کنیم و با تجدید نظر اساسی وزیر بنائی در مدیریت معدنی استان و با برنامه ریزی جامع وکاربردی؛ به بی‌ثباتی کلان اقتصاد معدنی استان پایان دهیم  و فیلترهای سختگیرانه وچند لایه را بر سر مجوزهای موردی با امضاهای طلائی، رانت های اطلاعاتی پس از اکتشاف معادن با ارزش افزوده بالا ایجاد کنیم  و با تاکید بر عملگرایی و تغییر در تیم معدنی واکتشافی استان و ضرورت تغییر روش نظارت پیشینی به نظارت پسینی، هدایت صحیح منابع بانکی به معدنکاران واقعی اقتصاد معدنی استان را به کوثر زلال وپایان ناپذیر معدنی متصل کنیم.

چرا هیچ مقام رسمی استان  اعلام نمی کند که سهم معدن در حال حاضر در سرمایه گذاری و اشتغال فارس چقدر است؟

 یک توضیح بدهم ... چرا هیچ مقام رسمی استان  اعلام نمی کند که سهم معدن در حال حاضر در سرمایه گذاری و اشتغال فارس چقدر است؟  چرا با توجه به ظرفیت بالای فارس در استفاده از ذخایر معدن و تولید مواد معدنی و ایجاد اشتغال مولد هیچ حرکت ستادی؛ انقلابی و تاثیر گذاری در استان انجام نمی شود ؟ چرا فارس به دلیل بی توجهی و عدم سرمایه گذاری مناسب تاکنون نتوانسته است به اندازه کافی از این ظرفیت و پتانسیل بهره برداری کند و آن چیزی که باید موردتوجه قرار گیرد این است که بخش معدن با توجه به پتانسیل های موجود، باید در اقتصاد فارس سهم بیشتری را به دست بیاورد؛ چراکه بخش معدن به عنوان زیربنای اقتصادی فارس برای آنکه از بالقوه، بالفعل شود، نیازمند به فعالیت های مطالعاتی وسیعی دارد.

پرداخت سالانه حدود ۷۰۰ تا ۸۰۰ هزار میلیارد تومان تسهیلات از سوی بانک‌ها

 درواقع نگاه سنتی به بخش معدن باید تغییر کند و مطالعات درباره ارزش اقتصادی مواد معدنی با استاندارد روز جهانی هماهنگ باشد؛ چراکه ارائه آمار و ارقام خام در این بخش مشکلی از اقتصاد را حل نمی کند و نیاز به تدین استراتژی جامعی در دستیابی به سرمایه گذاری خارجی و ایجاد بازار رقابت دارد. استفاده از منابع غنی معدنی، در کنار ذخایر انرژی و منابع طبیعی به اضافه نیروی انسانی تحصیل کرده پایه اصلی اقتصاد مقاومتی را تشکیل می دهند و فارس با داشتن این پتانسیل می تواند سهم واقعی خود را در اقتصاد کشور نمایان کند. سالانه حدود ۷۰۰ تا ۸۰۰ هزار میلیارد تومان تسهیلات از سوی بانک‌ها پرداخت ‌می‌شود، از این میزان معادل ۳۰ درصد یعنی حدود ۲۰۰ هزار میلیارد تومان به بخش صنعت و معدن پرداخت ‌می‌شود. پرسش قابل تامل این است که این تسهیلات با چه معیاری و به چه کسانی پرداخت ‌می‌شود. از اتفاقاتیست که برای تحقق اقتصاد مقاومتی و گام دوم انقلاب باید برداشته شود.

 با این اوضاع واحوالی که اشاره کردید چرا تغییری در روش ها داده نمی شود؟

اگر به اخبار انتصاب های معدنی واکتشافی استان توجه کنیم مشخص می شود که تیم معدنی استان در زمان دو رئیس جمهور، شش استاندار و چهار رئیس سازمان صمت کمترین تغییر را داشته اند در حالی که شرایط اقتصادی کشور کاملا تغییر یافته وضرورت دارد تا جوانگرایی در هسته تصمیم گیری در بخش معدن استان انجام شود.

اکتشاف یک تکلیف و وظیفه حاکمیتی است

من کسی را متهم نمی کنم اما همانطور که قبلا گفتم اکتشاف یک تکلیف و وظیفه حاکمیتی است و در بخش اکتشاف نیز در پهنه اکتشاف شمال و شمال شرق استان شامل شهرستان‌های بوانات، اقلید، خرمبید، آباده، سرچهان و بخش‌هایی از ارسنجان، پهنه دولومیت در شهرستان‌های جنوبی و جنوب غرب استان، مطالعات اکتشافی در شهرستان‌های نورآباد و رستم، پهنه‌های چهارگانه منطقه قطروئیه نی‌ریز مطالعات در حال انجام است اما ضرورت دارد نتایج آن تحقیقات اکتشافی به امضا طلائی منتهی وبه رانت اطلاعاتی تبدیل نشود .
با توجه به معادنی نظیر سنگ آهن و معادن خاک نسوز و سایر معادنی که در شمال استان فارس وجود دارد اما هنوز مطالعات تکمیلی معادن به طور کامل و جدی انجام نشده است.در بهره وری از معادن فارس هنوز ظرفیت های ملی به خوبی پای کار نیامده اند و در استفاده از صندوق توسعه ملی نیز عقب هستیم. البته با محدودیت های منابع طبیعی و زیست محیطی نیز مواجهیم و پدیده معدن خواری نیز از اتفاقات نامبارک بخش معدن استان میباشد و متأسفانه پس از اینکه عده ای در بحث زمین خواری در استان ورود کردند و خود را دارای حاشیه امنی دیدند، به معدن خواری نیز روی آوردند و ورود افراد بی تجربه وغیر تخصص از طریق رانت و عدم نظارت بر معادن باعث رکود در این بخش شده که با روشن شدن وضعیت این معادن امکان ورود سرمایه گذار و بهره برداری به وجود می آید.

آقای شعرا، درپایان اگر صحبتی دارید که صلاح می دانید، بفرمائید.

فعالیت معدنی کفش آهنی می خواهد و نباید انگیزه کار از فعالان معدنی گرفته شود. شورای معادن استان با توجه به اختیارات تفویضی به آنان نقش نظارتی وحاکمیتی خود را ایفا نماید.درخواست و استدعای من استفاده از نظرات مشورتی بخش خصوصی در تصمیم‌گیری‌های شورای گفتگو است. البته در شورای گفتگو هم همیشه نباید سه نفر ثابت حضور یابند و با گزارشات رنگین کمانی راجع به همه چیز همان افراد نظر بدهند. علامه دهر هم که باشند کم می آورند.بنابراین انتظار می‌رود استاندار محترم که هم ریاست شورای گفتگو و هم ریاست شورای معادن استان هم هستند سهم معدن در تولید ناخالص داخلی را بهتر ببینند وتقسیم کارکنند و هم ارکان دولتی وهم بخش خصوصی با برنامه ریزی جامع واصولی واستفاده از ظرفیت‌ها، فرصت‌ها، مشکلات و چالش‌های بخش معدن و صنایع معدنی استان با فعالان این حوزه احیای جایگاه معدن در اقتصاداستان را بهبود ببخشند. در غیر اینصورت بزودی شاهد  تعطیلی بخش وسیعی از همین معدن های فعال فارس خواهیم بود. بعنوان مثال معادن سنگ مرمریت، سنگ آهن،«سنگ لاشه و مار» از جمله معادنی هستند که در استان فارس بیشترین تعطیلی را به خود داشته اند. در استان فارس شیراز بوانات و آباده با بیش از ۳۶ معدن غیرفعال در که در استان دارای مقام هستند. بر اساس نوع فعالیت معادن شاهد هستیم که ۵۹ معدن در استان فارس نیز در معرض تعطیل شدن هستند که ۱۴ معدن از این معادن دارای معارض بوده ۱۵ معدن نیز دارای ممانعت سایر دستگاه‌ها هستند.