مسکن استیجاری راه‌حلی برای کم درآمدها

به گزارش می متالز، بر اساس آمار و شواهد، در حال‌حاضر بهره‌وری عوامل و نهادهای تولید از جمله زمین، منابع مالی و انرژی در بخش مسکن، پایین‌تر از میانگین جهانی است و اتلاف منابع بسیار زیادی در بخش مسکن و ساختمان اتفاق می‌افتد. سالانه حدود ۴۰ درصد از کل انرژی مصرفی کشور در بخش مسکن و ساختمان که رقمی‌معادل ۴۳۰ میلیون بشکه نفت است، مصرف می‌شود که این میزان مصرف انرژی با لحاظ سرانه زیربنای ساختمان‌ها، حدود ۳ برابر استانداردهای جهانی است. از طرفی طول عمر ساختمان‌ها در ایران حدود یک سوم میانگین جهانی است. به عبارت دیگر، استهلاک ساختمان‌ها در ایران ۳ برابر میانگین جهانی است که این مساله با توجه به سهم حدود ۴۰ درصدی بخش ساختمان و مستغلات از کل سرمایه موجود در کشور، سبب هدررفت بخش قابل‌توجهی از منابع کشور برای ساخت واحدهای جایگزین می‌شود.

سیستم نظارت کهنه

جعفر قرائتی ستوده، عضو هیات‌مدیره انجمن تولیدکنندگان و فناوران صنعتی ساختمان و شرکت راه وند توس می‌گوید: یکی از مهم‌ترین علل کیفیت نازل ساختمان  در کشور ما مربوط به سیستم نظارت است. متاسفانه سیستم نظارت ما بسیار قدیمی ‌است. در حال حاضر کارفرما باید به یک نفر به عنوان مهندس ناظر پول پرداخت کند که کارش را مورد نظارت قرار دهد، اما این رویه در هیچ صنعتی اتفاق نمی‌افتد. این در حالی است که سیستم نظارت از رده خارج و منسوخ شده و جای خود را به سیستم برندینگ و مهندسی ارزش داده است. وی می‌افزاید: نگاهی به سایر صنایع نشان می‌دهد که باید رویه موجود در صنعت ساختمان تغییر کند. در صنعتی مانند خودرو افراد بر اساس برند مورد نظر خرید می‌کنند و  در برخی مواقع سیستم بازرسی به ماجرای کیفیت خودروها ورود می‌کند. چندین دهه از عمر سیستم «نظارت» به وسیله مهندسان عضو سازمان نظام مهندسی می‌گذرد، اما واقعیت این است که کماکان صنعت ساختمان دچار تناقضات مختلف این سیستم شده است.

ضرورت اتحاد تشکل‌های صنعت ساختمان

قرائتی در خصوص نقش انجمن‌ها در صنعت ساختمان می‌گوید: متاسفانه بخش‌خصوصی در تصمیم‌گیری‌ها دخالت داده نمی‌شود یا نهایتا حضوری صوری و غیرموثر دارد. در طرف مقابل برخی از انجمن‌ها هم در مسیر درستی حرکت نمی‌کنند. در واقع به جای اقدامات و طرح‌های ملی به دنبال منافع صنف هستند و در برخی موارد نادر که دولت‌ها، انجمن‌ها را در تصمیم‌گیری دخیل کرده‌اند، نتایج مورد نظر برای صنعت ساختمان حاصل نشده است. نکته دیگر اینکه برخی از انجمن‌ها ارتباطات مثبتی با هم ندارند و حتی در خلاف جهت همدیگر کار می‌کنند. اگر واقعا انجمن‌ها می‌خواهند اقدام اساسی و ریشه‌ای در صنعت ساختمان شکل بگیرد باید به دنبال انسجام و اتحاد در راستای منافع ملی باشند. این موضوع در انجمن تولیدکنندگان و فناوران صنعتی ساختمان به صورت جدی پیگیری می‌شود.

 سود دو طرفه صنعت و دانشگاه

از عمده‌ترین مشکلات صنعت و به طور خاص صنعت ساختمان این است که ارتباط موثری بین دانشگاه و صنعت دیده نمی‌شود. دانشگاه‌ها در حال تولید محتوای کاملا علمی ‌هستند که در بسیاری موارد تناسبی با شرایط صنعت کشور ندارد و از طرفی صنایع بدون استفاده از دانش روز و توانایی علمی‌ مراکز آکادمیک، همان سیستم‌های سنتی گذشته را در تولید به کار می‌گیرند. عضو هیات‌مدیره شرکت راه وند توس در این خصوص می‌گوید: اصولا دانشگاه‌ها  باید از نظر علمی ‌و تئوریک به دنبال آخرین مباحث و تولید موضوعات جدید باشند. بنابراین قرار نیست دانشگاه‌ها صرفا براساس نیاز کشور دانش تولید کنند، اما یک طرف ماجرا هم نیازهای کشور است. بر این اساس می‌توان کار علمی ‌دانشگاه‌ها را به دو قسمت تقسیم کرد؛ بخشی صرفا تولید علم بدون توجه به نیازها و بخش دیگر تولید علم بر اساس نیاز صنعت و متناسب با امکانات. در حال حاضر شاهدیم که دانشگاه‌ها و دانشجویان ایده‌های بسیار خوبی دارند، اما کمبود امکانات و بودجه باعث شده تا نتوانند پروژه را به سرانجام برسانند. اعتقاد دارم برای رفع مشکل باید بین بخش تولید، وزارت علوم و دانشگاه‌ها تفاهم‌نامه منعقد شود تا صنعت از پروژه‌ها حمایت کند و در نهایت پروژه‌ها هم در خدمت رفع مشکلات صنعت باشند.  عضو هیات‌مدیره شرکت راه‌وندتوس اضافه می‌کند: در کشورهای اروپایی و توسعه یافته بین دانشجویانی که صرفا می‌خواهند فعالیت علمی ‌و آموزشی انجام دهند و دانشجویانی که پروژه‌های عملیاتی را دنبال می‌کنند، تفاوت قائل می‌شوند. بنابراین از دانشجویان بخش عملی خواسته می‌شود که برای حل مشکل صنعت پروژه تعریف کنند، اما در کشور ما پروژه‌ها به انتخاب دانشجوها صورت می‌گیرد و در اغلب موارد هدفمند نیست.

غفلت از آموزش

این تولیدکننده در مورد صدور کالاها و خدمات فنی – مهندسی عنوان می‌کند: به کشورهایی مانند عراق و افغانستان می‌توانیم صادرات کالا و خدمات  فنی – مهندسی داشته باشیم، اما واقعیت این است که باتوجه به استانداردهای محصولات ما، حتی کشورهای آسیای میانه هم حاضر به واردات محصولات و خدمات ما نیستند. بسیاری از کشور‌ها بر اساس استاندارد  «لید» و «بریم» (روش‌های ارزیابی زیست محیطی) شاخص‌هایی مانند مصرف انرژی، آب، راحتی ساکنان، آلودگی، دفع زباله و فاضلاب، بازیافت و ... را در کالاها و خدمات ساختمانی مورد توجه قرار می‌دهند که این موضوعات در کشور ما رعایت نمی‌شوند. این در حالی است که حتی برای تربیت نیروهای متخصص هم اقدام چندانی نکرده‌ایم و اغلب نیروها فاقد تخصص و صرفا براساس تجربه خودشان کار می‌کنند. در دوره‌ای وزارت راه و شهرسازی کلاس‌های جوشکاری برای فعالان صنایع برگزار کرد که البته در سال‌های بعد متوقف شد؛ بنابراین در بخش استانداردهای تولید و آموزش نیروهای دخیل در امر ساخت‌و‌ساز ضعیف عمل کرده‌ایم.

راه‌حلی به نام مسکن استیجاری

افزایش فاصله قیمت مسکن از درآمد خانوار باعث شده تا خانه‌دارشدن به‌ویژه برای دهک‌های کم‌درآمد جامعه تبدیل به یک رویای دست‌نیافتنی شود. برخی معتقدند تنها راه موجود برای خانه‌دارکردن مردم، حذف قیمت زمین توسط دولت است. قرائتی ستوده اما نظری متفاوت ارائه می‌کند و می‌گوید: اعتقاد دارم که در شرایط حاضر برای این اقشار نباید به سمت و سوی مسکن مالکیتی پیش برویم. در طرح مسکن مهر  این اتفاق افتاد و مردم صاحب خانه شدند؛ از طرفی واقعیت این است که واگذاری زمین رایگان به عده‌ای از مردم، با عدالت ناسازگار است و نکته مهم دیگر اینکه دولت در وضعیتی قرار دارد که امکان واگذاری زمین رایگان وجود ندارد. اعتقاد دارم راه‌حل مشکل در ایجاد مسکن استیجاری است. در واقع با این روش دولت خانه می‌سازد و به دهک‌های کم‌درآمد با قیمت پایین اجاره می‌دهد. این اقدام ضمن اینکه به دهک‌های کم‌درآمد کمک می‌کند، در ساماندهی بازار اجاره هم موثر واقع می‌شود.