وقتی مدیریت منابع آب جای خود را به بحران سازی می‌دهد

به گزارش می متالز، تا جایی که واردات آب این روزها به عنوان یکی از راهبردهای مهم دولت مطرح شده است. با این حال راهکار و برنامه دقیقی در این راستا وجود ندارد و پیش بینی می‌شود ادامه وضعیت موجود تابستانی همراه با خاموشی و جیره بندی آب برای کشور ایران به همراه آورد. در نتیجه مدیریت منابع آب و وزارت نیرو باید راهکارهای مطلوبی را ارائه دهند. با این حال مسئولین در حال حاضر تنها راهکار را جدی خواندن بحران آب در نظر گرفته اند. مساله ای که می تواند در سطح جامعه تشنج ساز باشد. این در صورتی است که مصرف شرب مردم تنها 6 درصد از منابع آبی کشور است و به جای این روند رسانه ای بهتر بود که راهکاری برای مدیریت منابع آب ارائه می شد.

گزارش های موجود نشان می دهد که انتظاری که از بهار برای جبران کم آبی وجود داشت نیز محقق نشده است و این موضوع می تواند کورسوی امیدی که به آسمان بود را نیز از بین ببرد.

بر اساس این پیش ‌بینی‌ های موجود انتظار می‌ رفت که تا انتهای زمستان سال گذشته بارش ‌های کشور به منفی 20 درصد رسیده و قدری وضعیت بهبود پیدا کند ولی در سال جدید هم بارندگی روی خوشی به کشور نشان نداد تا این امر موجب شود افت بارش ‌های ایران از مرز 50 درصد بگذرد و استان‌ های به مراتب بیشتری را درگیر معضل خشکسالی کند.

افت 49 درصدی بارش در مقایسه با میانگین 50 سال

بررسی اطلاعات روزانه بارش ‌ها توسط وزارت نیرو حکایت از آن دارد که میزان بارندگی ‌های کشور از ابتدای سال آبی (ابتدای مهرماه) تا پانزدهم فروردین ‌ماه امسال به 99.8 میلیمتر رسیده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته کاهش 51 درصدی را نشان می ‌دهد و این افت بارش ‌ها در مقایسه با میانگین متوسط 49 ساله نیز از مرز منفی 49 درصد عبور کرده است.

در این بین از میان 6 حوضه آبریز اصلی کشور (دریای خزر، خلیج فارس و دریای عمان، دریاچه ارومیه، فلات مرکزی، مرزی شرق، قره‌ قوم) حوضه آبریز مرزی شرق شامل مناطقی از استان‌ های خراسان رضوی و جنوبی و سیستان و بلوچستان با کاهش 69 درصدی بارش ‌ها همچنان شرایط بحرانی‌ تری را در میان سایر مناطق یاد شده تجربه می ‌کند. در این حوضه آبریز استان سیستان و بلوچستان با 22 میلی ‌متر بارش ماه‌ های متوالی است که کم بارش‌ ترین منطقه را در این بخش از کشور به نام خود ثبت کرده است.

این استان واقع در جنوب شرقی کشور با کاهش 76 درصدی بارش‌ ها نسبت به سال گذشته در فقر شدید منابع آبی حاصل از بارندگی به سر می‌ برد و ذخایر آبی منطقه به ویژه مخازن سد های استان را نیز تحت تاثیر خود قرار داده است. به طوری که افت بارش‌ ها در این منطقه موجب شده تا ورودی آب به سدهای این استان نسبت به سال قبل کاهش 90 درصدی داشته باشد.

26 استان کمبود بارندگی را تجربه می کنند

البته نباید از این موضوع غافل شد که نه تنها سیستان و بلوچستان بلکه 26 استان دیگر کشور از جمله کرمان، هرمزگان، اصفهان، فارس، مرکزی، بوشهر و یزد هم همچنان با کاهش بارندگی‌ ها نسبت به سال گذشته روبرو هستند. همچنین حوضه‌ های آبریز «فلات مرکزی» و «خلیج فارس» هم به ترتیب با کاهش 64 و 60 درصدی بارش ‌ها نسبت به سال قبل بیشترین استان‌ های درگیر افت نزولات جوی را در برگرفته ‌اند به طوری که کرمان و هرمزگان با کاهش 81 درصدی بارندگی‌ ها بدترین شرایط بارش‌ ها را در میان تمامی استان ‌های کشور تجربه می‌ کنند.

اگر نیم نگاهی به وضعیت سدهای این دو استان بیندازیم ابعاد بحرانی این مسئله بیشتر نمایان خواهد شد چرا که افت بارش ‌ها و به تبع آن کاهش روان آب ‌ها موجب شده تا از ابتدای سال آبی تاکنون ورودی آب به سدهای استان‌های کرمان و هرمزگان به ترتیب با کاهش 90 و 96 درصدی مواجه باشند.

ادامه این روند در مناطق یاد شده باعث شده تا سد استقلال هرمزگان تنها سد در کشور باشد که با کاهش 100 درصدی ورود آب به مخزن رو به ‌رو شده است. روندی که به گفته مدیرعامل شرکت آب منطقه ‌ای هرمزگان موجب شده حجم مفید این سد به 10 میلیون متر مکعب برسد و ذخیره این سد تنها تا ابتدای تیر ماه پاسخگوی تامین آب آشامیدنی شهر های بندرعباس و بندر خمیر خواهد بود.

استان های پربارش، گرفتار کم بارش ‌ترین سال نیم قرن اخیر

در این بین حوضه ‌های آبریز قره قوم و حتی دریای خزر هم به ترتیب با کاهش 52 و 6 درصدی نزولات جوی مواجه هستند. وقوع این شرایط موجب شده تا استان‌های نوار شمالی کشور هم چالش خشکسالی را به شکل عینی ‌تری لمس کنند به طوری که استان گیلان 23 درصد و استان مازندران نیز دو درصد افت بارندگی دارند که رخداد این وضعیت در میان استان‌ های پربارش کشور کم سابقه بوده است. سایر استان ‌های پربارش کشور همچون لرستان، چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد و خوزستان هم حال و روز چندانی مناسبی نسبت به استان‌ های نوار شمالی کشور ندارند و کم بارش ‌ترین سال نیم قرن اخیر خود را تجربه می‌ کنند.

به هر حال نباید از این مسئله مهم غافل شویم که افزایش دما و کاهش بارش‌ های امسال حکایت از تابستانی سخت دارد که شهرهای زیادی را در کشور گرفتار تنش آبی خواهد کرد. مواجه با این وضعیت بود که وزیر نیرو را بر آن داشت تا در همان دقایق ابتدایی سال 97 با صدور پیامی از مردم سراسر کشور درخواست کند تا با توجه به وضعیت بارش‌ ها از ابتدای سال آبی تاکنون، مشترکان نیز در نحوه مصرف خود مدیریت هر چه‌ بیشتری داشته باشند تا در شهرها و روستاها و همچنین بخش‌ های مختلف کشور بتوانیم در سال ۱۳۹۷ نیز تامین آب و برق مناسبی را داشته باشیم.

به گفته وزیر نیرو موضوع سازگاری با کم آبی بحثی است که باید در سال ۱۳۹۷ مورد توجه بیشتر مشترکان قرار گیرد تا بتوانیم این سال را پر امید و سازنده پشت سر بگذاریم.

کاهش 70 درصدی آب برخی سدهای کشور

این در حالی است که محمد حاج رسولیها مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران چندی پیش از کاهش 70 درصدی آب ورودی به برخی سدهای کشور خبر داد.

وی با اشاره به این که از ابتدای سال آبی جاری، کشور از بارش های خوبی برخوردار نبوده است، گفت: در روز 14 فروردین عدد بارش های کشور سه رقمی شده و به 100 میلیمتر رسیده است که در طول سال های گذشته بی سابقه بوده و کاهش 50 درصدی نسبت به میانگین درازمدت دارد.

وی با تاکید بر این که باید مراقبت های ویژه ‌ای را در منابع آبی کشور اعمال کنیم، افزود: وضعیت ورودی آب به سدهای کشور بسیار نامطلوب است، به طوری که ورودی آب به سدها حدود 36 تا 37 درصد نسبت به سال گذشته کاهش داشته است و برخی از استان ها دارای شرایط بحرانی هستند که بایستی با حساسیت بیشتری آب موجود در آن استان ها مدیریت شود.

تامین آب شرب شهرها، نیازمند تدابیر خاص

مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران با بیان این که هم اکنون مشکل اساسی در بسیاری از شهر ها مسئله آب شرب است که بایستی تمهیدات خاصی را در این زمینه به کار گرفت، افزود: ورودی برخی از سدهای کشور نسبت به سال گذشته بیش از 70 درصد کاهش داشته است و سدهای درودزن، ملاصدرا، ‌زاینده رود، سدهای استان خوزستان، ‌سدهای شمیل و نیان، سد دوستی، سد چاه نیمه‌ ها و سد کوثر دارای شرایط بحرانی هستند.

حاج رسولیها با اشاره به برنامه های شرکت مدیریت منابع آب ایران در خصوص اجرای طرح های سازگاری با کم آبی، گفت: برای کمک به دبیرخانه کارگروه ملی سازگاری با کم آبی، پیشنهادات استان ها را جمع بندی و به دبیرخانه ای که در ستاد وزارت نیرو تشکیل می شود، ارائه خواهیم کرد و به عنوان بازوی فنی در پروژه های اجرایی در کنار این دبیرخانه بوده و با آن همکاری خواهیم کرد.

خاموشی و جیره بندی آب، در صورت ادامه خشکسالی

در همین راستا علی ابراهیمی نماینده شازند و عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی  گفت: چند سال است که ایران با وضعیت کم آبی دست و پنجه نرم می کند و سال جاری بد ترین شرایط آبی در چند دهه اخیر را نشان می دهد. بر این اساس این گونه بر آورد می شود که تابستان آتی با مشکلات عمده ای در زمینه آب و برق همراه باشد.

وی در ادامه گفت: این کم آبی می تواند هم تولید برق را با مشکل مواجه کند، هم این که تامین آب شرب و کشاورزی را با معضلاتی همراه کند. مسائلی که هم می توانند تولید محصولات باغی و دامی را محدود کند که به افزایش قیمت این محصولات منتهی خواهد شد و هم تولید برق را کاهش دهند و کشور را دچار خاموشی کنند.

این نماینده مجلس در ادامه با بیان این که برنامه کنونی دولت برای منطبق شدن با خشکسالی از نظر عدد و رقم واضح نیست، گفت: وضعیت موجود نشان می دهد که مصرف روز به روز افزایش می یابد و منابع کم می شوند، در نتیجه تا کنون مدیریت کلان مطلوبی در زمینه آب انجام نشده است.

وی در ادامه گفت: اکنون زمانی است که باید پروانه چاه های پر مصرف باز بینی شده و منابعی برای مصرف کننده های کلان تامین شود. علاوه بر این قیمت آب نیز باید واقعی شود و اجازه ندهند که بهانه ای به نام اقشار ضعیف عاملی باشد برای سو استفاده دیگران.

ابراهیمی در پایان با اشاره به این که مسئولین باید به جدیت وضعیت آب را تحت کنترل قرار دهند، گفت: برای تابستان آتی شرایطی بحرانی در وضعیت آب و برق پیش بینی می شود که این مساله باید توسط مسئولین اطلاع رسانی شود، چرا که کتما کردن این بحران کاری از پیش نمی برد، اما اطلاع رسانی آن ممکن اس منجر به خود کنترلی برخی مصرف کنندگان شود.

در نتیجه این پرسش پیش می آید که آیا جیره بندی توانایی لازم برای کنترل مصرف آب را دارد یا خیر؟ جیره بندی آب با ساختار قطع کردن مقطعی تنها روندی تنش زا ایجاد می کند که به خودی خود می تواند مصرف را افزایش دهد.