سیاست یک بام و دو هوای فولاد

به گزارش می متالز، در همین حال، مجموع صادرات مقاطع تخت فولادی (ورق گرم، سرد و پوشش‌دار) در این بازه زمانی، افت ۶۰ درصدی را ثبت کرده است؛ یعنی از صادرات کل محصولات فولادی در بازه زمانی مورد بررسی و در مقایسه با ۶ ماه نخست سال گذشته، ۴۹ درصد کاسته شده است. در همین حال، صادرات آهن اسفنجی نیز افت ۷۱ درصدی را ثبت کرده است. صادرات فولاد میانی نیز حدود ۱۹ درصد کاهش داشته است و کمترین افت صادرات فولاد به بیلت و بوم باز می‌گردد. فروش ۲ محصول یادشده در بازه زمانی مورد بحث فقط ۶ درصد کاهش یافته است.

افت معنی‌دار صادرات فولاد در حالی ثبت می‌شود که سیاست‌گذاران همواره از توجه به امر صادرات یاد می‌کنند. دراقع حضور صنایع معدنی به‌ویژه زنجیره فولاد در بازار بین‌المللی به‌عنوان اصلی پذیرفته شده برای تداوم تولید و توسعه این صنعت نام برده می‌شود. اما متاسفانه در عمل چندان حمایتی از صادرات این صنعت، نمی‌شود. حال برای بررسی دلایل اصلی این افت صادرات با فعالان صنایع فولادی کشور گفت‌وگو کرده‌ایم. حاکمیت استراتژی‌های غلط بر زنجیره فولاد را باید اصلی‌ترین عامل در مسیر افت صادرات دانست.

صادرات فولاد، ۴۵ درصد افت داشت

علی‌محمد زمانی از تولیدکنندگان محصولات نهایی فولادی تاکید کرد: براساس آمار منتشر شده از سوی انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران، مجموع صادرات مقاطع طویل فولادی در ۶ ماه نخست امسال، در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، کاهش ۴۵ درصدی داشته است. افت یادشده قابل‌توجه است و تامل در دلایل آن ضروری به‌نظر می‌رسد.
زمانی علت اصلی این افت را محدودیت عرضه مواداولیه و فولاد خام در داخل کشور دانست و افزود: قیمت‌گذاری اشتباه این محصولات در بورس کالا نیز مزید بر مشکلات این بخش شده است. درحال‌حاضر، نرخ پایه شمش فولاد در بورس کالا برمبنای قیمت فوب خلیج‌فارس تعیین می‌شود. این درحالی است که برای فروش داخلی، هزینه حمل از در کارخانه نیز بر عهده خریدار است.
این تولیدکننده محصولات فولادی در ادامه تاکید کرد: محدودیت عرضه و رعایت نشدن کف عرضه مصوب باعث شده رقابت برای خرید مواداولیه در بورس کالا بدون توجه به آثار زیانبار آن بر قیمت تمام‌شده به‌منظور جلوگیری از توقف واحدهای نوردی افزایش چشمگیری داشته باشد.

رقابت‌پذیر نیستیم

در همین حال باید خاطرنشان کرد: افزایش قیمت مواداولیه که عموما ۲۰ تا ۳۰ درصد بیشتر از بهای جهانی شمش فولاد است به همراه کاهش میزان تولید در واحدهای نوردی باعث شده قیمت تمام‌شده محصولات صادراتی فاقد توجیه اقتصادی باشد. همین موضوع نیز زمینه کاهش چشمگیر صادرات محصولات نهایی را فراهم کرده است.
مدیرعامل شرکت صبافولاد زاگرس در ادامه راه‌حل رفع این معضل را نظارت دقیق دانست و گفت: این چالش‌ها تنها در سایه نظارت بر رعایت کف عرضه فولادخام در بورس کالا و جلوگیری از سودجویی و منفعت‌طلبی عده‌ای خاص در این صنعت و بازار فولاد خام برطرف خواهد شد. اما چنانچه این روند ادامه یابد به توقف هر چه بیشتر روند تولید و اشتغال صنایع پایین‌دستی و واحدهای نوردی منجر می‌شود. موضوعی که با توجه به شرایط حساس کنونی که بر اقتصاد کشور سایه افکنده باید بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد.

تولید به نفع واحدهای ذوب

زمانی با اشاره به آمار منتشرشده درباره تولید و صادرات انواع فولاد و محصولات فولادی تاکید کرد: نکته قابل‌توجه در این زمینه افزایش تولید فولاد خام در ۶ ماه نخست امسال در مقایسه با مدت مشابه سال ۹۸ است. در عین حال، صادرات فولاد خام (بیلت و بلوم) نسبت به مدت مشابه سال گذشته تغییر قابل‌توجهی نداشته است. در همین حال باید تاکید کرد که افت قابل‌ملاحظه عرضه مصوب بیانگر وجود معاملات خارج از شبکه و سوداگری در بازار فولاد خام است. بنابراین اینطور به‌نظر می‌رسد در صورتی‌که مراجع نظارتی به این حجم از سوداگری و واسطه‌گری در خارج از بورس کالا رسیدگی نکنند، معضلات بیشتری در آینده گریبانگیر صنایع پایین‌دستی و اشتغال واحدهای نوردی خواهد شد.

وی در ادامه گفت: درحال‌حاضر معاملات افسار گسیخته فولادخام ازسوی واسطه‌ها و سوداگران در خارج از بورس کالا انجام می‌شود. معامله فولاد خارج از بورس زمینه اختلاف قیمت فاحش در قیمت معاملات محصولات نهایی عرضه‌شده در بورس کالا و بازار را فراهم می‌کند.
این معضل اخیر در گزارشی که انجمن فولاد منتشر کرده بود مورد توجه قرار گرفته است. اما باتوجه به اینکه سهم معاملات واسطه‌ها و سوداگران بازار فولاد خام نسبت به فولاد خام عرضه شده در بورس بیشتر است، مصرف‌کننده نهایی بهره زیادی از اصلاح قیمت محصولات فولادی نمی‌برد و فقط بخش محدودی از تقاضای محصولات نهایی که از بورس کالا و عرضه‌های تکلیفی صنایع پایین‌دستی انجام می‌شود از قیمت منطقی‌تری برخوردار است.
در پایان امیدواریم با حضور سکاندار جدید در وزارت صنعت، معدن و تجارت به‌همراه پیگیری مجدانه نهادهای نظارتی در این زمینه، معضل تامین مواد اولیه صنایع پایین‌دستی فولاد و اشتغال واحدهای نوردی برطرف شود و در آینده مسیر برای حفظ بازارهای صادراتی و تولید و اشتغال بیشتر در این صنعت که تماما توسط بخش خصوصی حقیقی سرمایه‌گذاری شده است، انجام شود.

سیاست‌گذاری اشتباه ادامه دارد

سعید برزگر از کارشناسان صنایع معدنی تاکید کرد: بررسی آمار صادرات فولاد و محصولات وابسته به آن حکایت از افت قابل‌توجه فروش خارجی محصولات این زنجیره طی امسال دارد. این افت در حالی است که به‌طور مرتب از اهمیت رشد صادرات و تاثیر آن بر توسعه صنایع سخن به میان می‌آید.

وی افزود: در همین حال تاکید می‌شود با توجه به‌شدت گرفتن تحریم‌ها و افت قابل‌توجه فروش نفت، برای تامین نیاز ارزی کشور باید از ظرفیت‌های بخش معدن و صنایع‌معدنی بیشتر کمک گرفته شود، چراکه این محصولات (به‌ویژه فولاد)، همواره مشتریان خوبی در بازار جهانی داشته‌اند و حتی در شرایط دشوار کنونی نیز امکان صادرات آنها به بازار جهانی وجود دارد.

با وجود تمام مزیت‌هایی که برای صادرات محصولات صنایع معدنی و به‌ویژه فولاد یاد می‌شود اما همچنان شاهد افت روزافزون صادرات فولاد در حلقه‌های گوناگون این زنجیره هستیم. یعنی میان حرف تا عمل فاصله بسیار است.
برزگر در ادامه گفت: تمامی فعالان صنعتی چه در بخش خصوصی و چه دولتی تاکید می‌کنند که بازار صادراتی یک‌شبه به‌دست نمی‌آید؛ اما یک شبه از دست می‌رود، چراکه سایر رقبا به سرعت جای ما را می‌گیرند. حال این سوال مطرح است که در چنین شرایطی و با توجه به افت قابل‌توجه صادرات فولاد در امسال، چه بر سر بازارهای بین‌المللی این محصولات می‌آید؟ آیا به فرض بهبود شرایط، امکان جایگزینی مجدد این بازارها وجود دارد؟

خسارت‌ها ادامه دارد

وی خاطرنشان کرد: هدف از مسائل مطرح شده این است که متولیان امر دریابند که خسارت‌ها به همینجا ختم نمی‌شود. کاهش صادرات فولاد، آسیب‌های جبران‌ناپذیری را در درجه نخست به صنعت و در گام‌های بعدی به کل اقتصاد کشور وارد می‌کند. این کارشناس در ادامه تاکید کرد: براساس آمار، میزان تولید در صنعت فولاد و در حلقه‌های گوناگون زنجیره تولید، در ۶ ماه نخست امسال و در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، افزایش داشته است. یعنی این افت صادرات همزمان با رشد تولید بوده است. درحالی که انتظار می‌رفت با وجود برنامه‌هایی که برای رشد تولید فولاد در نظر گرفته شده، زمینه تسهیل هرچه بیشتر صادرات این محصولات فراهم شود. رشد تولید بدون افزایش فروش معنی ندارد و به ضرر تولید است. توجه به این نکته ضروری به‌نظر می‌رسد که میزان تولید در صنایع فولاد کشور به مراتب بیشتر از نیاز داخلی است. درنتیجه این صنایع برای تداوم فعالیت خود، نیاز به صادرات دارند.

وی در ادامه و در تشریح دلایل افت صادرات فولادی در ۶ ماه نخست امسال گفت: کاهش یاد شده از دلایل متعددی نشات می‌گیرد. سیاست‌های اشتباه سیاست‌گذاران و سنگ‌اندازی در مسیر صادرات را باید یکی از مهم‌ترین دلایل آن عنوان کرد.
از ابتدای امسال تاکنون بازار فولاد تحت اثیر شرایط اقتصادی با التهاب روبه‌رو شده است. در چنین شرایطی هر روز مصوبه جدیدی مطرح می‌شود. این طرح‌ها یا بخشنامه‌ها اغلب با هدف کنترل بازار ارائه می‌شوند. اما تاکنون شاهد اثرگذاری مثبت هیچ‌کدام بر بازار نبوده‌ایم. در بهترین حالت در چند روز زمینه افت محدود قیمت فولاد فراهم می‌شود اما آثار منفی شدیدی را به‌دنبال دارد.

برزگر در ادامه تاکید کرد: چنانچه حفظ تولید و اشتغال از اهمیت برخوردار است، از متولیان امر و سیاست‌گذاران انتظار می‌رود زمینه تسهیل تولید را فراهم کنند.
تسهیل صادرات نیز یکی از الزامات برای تداوم تولید است. در غیر این‌صورت باید شاهد تعطیلی بسیاری از واحدهای فولادی کشور باشیم. یعنی صنعتی استراتژیک و اثرگذار که طی سال‌های گذشته بسیار خوش درخشیده و کارنامه درخشانی را از خود به نمایش گذاشته، در سایه بی‌تدبیری با شکت روبه‌رو خواهد شد.

سخن پایانی

آنچه مسلم است با وجود تمام مزیت‌هایی که برای صادرات یاد می‌شود و اثرگذاری آن بر توسعه اقتصادی، همچنان بستری مناسب برای رشد صادرات در کشور وجود ندارد. بر همین اساس نیز از یک‌سو شاهد برنامه‌های تولید و تلاش برای توسعه و در عین حال، ایجاد انواع ممانعت‌ها در مسیر صادرات هستیم. بدین‌ترتیب تولید در بلندمدت تحت‌تاثیر قرار می‌گیرد و افت می‌کند.