رشد صنعت سنگ نیازمند نسل جدید کارخانه‌ها

به گزارش می متالز، گروه سنگ حاج سیدجوادی فعالیت خود را از سال ۱۳۶۸ آغاز کرده است. این مجموعه در حال حاضر در چند حوزه مشغول فعالیت است؛ این حوزه‌ها شامل بخش معماری و اجرای پروژه‌های سنگی، بخش صادرات سنگ با تمرکز بر بازارهای اروپایی و خاور دور و بخش الماس‌های صنعتی برای معادن ایران است.

مدیرعامل گروه سنگ حاج سیدجوادی با اشاره به فعالیت‌های خود در حوزه سنگ می‌گوید: به مدت ۳۰ سال است که در حوزه سنگ مشغول به کار هستم و آمارهای سنگ در جهان را تجزیه ‌و تحلیل کرده و هم‌اکنون نیز در حال تدوین کتابی با عنوان «آنالیز بازار ۳۰ ساله بازار جهانی سنگ» هستم که در راستای پروژه دکترا با مدیریت دانشگاه تهران به فکر چاپ آن در سال آینده هستیم.

با سیامک حاج سید جوادی، مدیرعامل گروه سنگ حاج سید جوادی درباره این مجموعه و وضعیت سنگ ایران به گفت‌وگو نشسته ایم.مدیرعامل گروه حاج سید جوادی با بیان اینکه به مدت ۲۵ سال در زمینه صادرات مشغول به فعالیت هستیم، می‌گوید: در این راستا بازارهای هدف خوبی را شناسایی کرده و از سویی بازار نیز کالای ما را به‌عنوان برند خوب شناخته است. در حال حاضر ۱۲ شرکت برتر ایتالیایی و بزرگ‌ترین شرکت ساختمان‌ساز چین با ما در تعامل هستند و تمام سنگ‌های ایران را برای آنها تهیه می‌کنیم.

وی ادامه می‌دهد: تخصص ما معرفی و مشاوره دادن مطلوب در خصوص سنگ است. تیم بازرسی قوی برای انتخاب سنگ در مجموعه مشغول به کار هستند. در زمینه معماری نیز کارهای ما بر اساس استانداردهای ایتالیایی‌ است و کادر معماری مجموعه، یک کادر معماری بسیار قوی به شمار می‌رود. در زمینه تولید الماس‌های صنعتی معادن نیز از لحاظ کیفی قادر شده‌ایم جوابگوی نیاز بازار داخلی باشیم و الماس‌هایی که به بازار ارائه می‌دهیم، طول عمر بالایی دارند. برخی معادن در زمینه تامین الماس با مشکل روبه‌رو هستند و در این زمینه نیز دانش فنی با تجربه متخصصان ایتالیایی را دارا هستیم. شاخه دیگر شرکت، نمایندگی شرکت‌های ایتالیایی است و در این خصوص نمایندگی چند شرکت بزرگ ایتالیایی را در زمینه معدن و تامین‌کننده ماشین‌آلات فرآوری سنگ را داریم.

 مشکلاتی از جنس سنگ

حاج سید‌جوادی در ادامه با اشاره به مشکلاتی که بر سر راه بازار سنگ وجود دارد، عنوان می‌کند: در بخش معماری و اجرای پروژه‌های سنگی با مشکل افزایش قیمت‌ها روبه‌رو هستیم، چراکه با وجود تورم افسارگسیخته، ثبات و برنامه‌ریزی از تولیدکننده گرفته‌ شده است. در مجموعه ما، پروژه‌ها معمولا پروژه‌های بزرگی هستند، ازاین‌رو زمانی که با کارفرما روبه‌رو می‌شویم، نمی‌دانیم که با چه قیمتی با آنها وارد معامله شویم. از سوی دیگر کارخانه‌داری که فرآوری می‌کند، نمی‌تواند به ما قیمت ثابت بدهد و این نبود ثبات قیمت‌ها فشار مضاعفی وارد کرده است. به‌هرحال تامین سنگ موردنیاز پروژه‌ها مشکل بزرگی است که همواره با آن روبه‌رو هستیم.

وی با اشاره به مشکل خاص بازار سنگ تصریح می‌کند: بازار سنگ داخلی یک بازار رقابتی است و مشکل از زمانی آغاز می‌شود که کل بازار روی یک سنگ خاص متمرکز می‌شود و به‌یکباره تمام معمارها به سراغ سنگ خاص در بازار می‌روند، برای نمونه نمای رومی به‌یکباره پرطرفدار می‌شود. با توجه به این شرایط نه‌تنها قیمت آن سنگ افزایش پیدا می‌کند، بلکه تامین آن نیز به‌شدت با مشکل روبه‌رو می‌شود. در حال حاضر همه روی سنگ چینی تمرکز کرده‌اند که این روزها نه‌تنها قیمت آن افزایش ‌یافته، بلکه دست‌نیافتنی هم است.

وی ادامه می‌دهد:‌ مشکل دیگر، در زمینه پرداخت مالی پروژه‌ها است، زمانی که ساختمان‌سازی به رکود می‌رود، پروژه‌ها دیگر قادر به تامین مالی ما نخواهند بود و ما را نیز با مشکل روبه‌رو می‌کنند.

حاج‌سید‌جوادی درباره تامین ماشین‌آلات می‌گوید: در زمینه ماشین‌آلات به خاطر تحریم‌ها، شرکت‌های ایتالیایی به‌صورت مستقیم قادر به فروش ماشین‌آلات به ایران نیستند و ما نیز باید از طریق واسطه‌ها و کشور ثالث عمل کنیم که این موضوع سبب افزایش ۵ تا ۱۰ درصدی هزینه‌ها می‌شود. از سوی دیگر تورم و نرخ تبدیل ارز افزایش‌یافته که واردات ماشین‌آلات را برای بسیاری از کارخانه‌دارها دشوار کرده است. در زمینه صادرات نیز انتقال پول به کشور همواره با مشکلاتی روبه‌رو است که باید از طریق کشور ثالث عمل کرد که این موضوع نیز ۱۰ درصد هزینه به همراه خواهد داشت که تمامی این هزینه‌ها قدرت رقابت ما را در دنیا کاهش می‌دهد.

وی در پاسخ به این پرسش که آیا باوجود تمام شرایط عنوان‌شده و باوجود افزایش نرخ ارز، صادرات همراه با سودآوری نیست، عنوان می‌کند: بدون شک با افزایش نرخ ارز صادرات نیز سودآور می‌شود، زیرا صادرکننده با ارز پول دریافت می‌کند؛ اما موضوع این است که خرید ما از معادن همگی به‌صورت دلاری است؛ زیرا ما به‌صورت دلار می‌خریم و به‌صورت دلار می‌فروشیم.

هزینه‌های سرسام‌آور حمل‌ونقل

مدیرعامل گروه حاج‌سیدجوادی با اشاره به مشکلاتی که در زمینه حمل‌ونقل وجود دارد، عنوان می‌کند:‌ در زمینه صادرات مشکل دیگر در حوزه حمل‌ونقل زمینی و دریایی است. تا پیش‌ از این کامیون‌دارها برای بارگیری هر تن سنگ تا ایتالیا یک‌میلیون و ۳۰۰ هزار تومان دریافت می‌کردند، اما هم‌اکنون قیمت هر تن را به ۵ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان افزایش داده‌اند؛ زیرا معتقدند هزینه‌های آنها در خارج کشور به‌صورت ارزی است و در زمان برگشت دیگر باری ندارد. این هزینه‌ها قدرت رقابت ما را کاهش می‌دهد، زیرا اگر ما نیز قیمت حمل را به کالا اضافه کنیم، کالای ما دیگر رقابتی نخواهد بود. هزینه حمل و تحریم‌ها مقداری از سود حاصل از صادرات را می‌گیرد. موضوع دیگر، نرخ تبدیل ارز در سامانه نیما است که زیر قیمت بازار آزاد است. ارز خود را حدود ۱۵ درصد زیر قیمت نیما باید بدهیم. درحالی‌که یک‌زمانی صادرکننده اجازه داشت، به‌جای ارز کالا وارد کند، اما دیگر این امکان وجود ندارد. امیدوارم که قیمت ارز در سامانه نیما با ارز آزاد برابری کند.

وی در ادامه می‌افزاید: در زمینه صادرات دریایی، کشتیرانی کشور با تحریم‌ها روبه‌رو است، درحالی‌که حدود ۸۵ تا ۹۰ درصد صادرات سنگ ایران به چین از طریق حمل دریایی انجام می‌گیرد.

جایگاه صنعت سنگ ایران

مدیرعامل گروه حاج‌سیدجوادی در پاسخ به این پرسش که جایگاه سنگ ایران در بازارهای جهانی چگونه است، می‌گوید: ازلحاظ تولید سنگ ایران پس از ترکیه چهارمین کشور تولیدکننده سنگ دنیا است و در رقابت تنگاتنگ با ترکیه قرار دارد. در زمینه پایه آهکی ایران و ترکیه دو کشور قدرتمند هستند. بر اساس آمارهای جهانی، سال ۲۰۱۸ ترکیه ۱۲ میلیون تن و ایران ۹ میلیون تن سالانه در این زمینه تولید داشته‌اند. البته در بخش صادرات ضعیف عمل کرده‌ایم که بخشی از آن مرتبط با بحران‌ها و تحریم‌ها است و بخشی نیز مرتبط با مشکلات ساختاری صنعت سنگ در ایران است. در عمل یک‌میلیون تن صادرات سنگ بلوک و به میزان ۴۷۰ تا ۴۸۰ هزار تن نیز صادرات سنگ فرآوری‌شده داریم که به بازار اصلی نرفته‌اند و به بازار کشورهای همسایه و به‌ویژه بازار عراق با نرخ ۵ تا ۶ دلار صادرشده که این موضوع یک فاجعه به شمار می‌رود.

وی ادامه می‌دهد: بزرگ‌ترین رقیب ما در زمینه تولید برخی سنگ‌ها، کشور ترکیه است، این کشور حدود ۹۰ درصد سنگ خود را به‌صورت خام و فرآوری‌شده به‌صورت اسلب صادر می‌کند؛ به‌طور مثال ۸۵ درصد صادرات این کشور به چین به صورت خام بوده است.

درحالی‌که ترکیه ۲۵ سال پیش وارد فعالیت در زمینه سنگ شده و نامی از این کشور در بازارهای جهانی نبود، اما هم‌اکنون رتبه اول صادرات سنگ جهان را به دست آورده است. این کشور بر اساس استراتژی بلندمدت حرکت کرده است. در حال حاضر در ساختار این کشور دو بخش معدن دار و کارخانه‌دار وجود دارد و بر اساس آن حدود ۹۰ درصد معدن‌دارها خود کارخانه‌دار هستند، از این‌ روست که ارزش‌افزوده بالای سنگ چه به‌صورت خام و چه به‌صورت فرآوری‌شده را به دست می‌آورند، بدون اینکه معدن‌دار و کارخانه‌دار رقیب هم باشند، به‌طور مثال جایی که بلوک ارزش‌افزوده بیشتری داشته باشد، کارفرما که مالک معدن است، بلوک آن را صادر می‌کند و جایی که فرآوری‌شده ارزش‌افزوده بیشتری داشته باشد، سنگ فرآوری‌شده را صادر می‌کند.

این فعال حوزه سنگ با اشاره به وضعیت بازار سنگ در ایران خاطرنشان می‌کند: در ایران یک بازار داخلی بزرگ وجود دارد که مصرف آن بسیار بالا است که آمارهای آن در بازارهای جهانی نیز گزارش نشده است. اگر مرزهای ایران بازار شود و اجازه واردات داده شود، بازار سنگ ایران یکی از بزرگ‌ترین بازارهای جهان خواهد بود. این بازار ۷ میلیون‌تن مصرف داخلی دارد که این میزان مصرف داخلی از ۹ میلیون‌تن تولید، معادل ۸۰ درصد می‌شود، درحالی‌که کشور ترکیه یک‌میلیون تن مصرف داخلی دارد. در ایران دو میلیون تن باقی‌ می‌ماند که یک‌میلیون تن آن به‌صورت بلوک صادر می‌شود و حدود یک‌میلیون تن نیز فرآوری‌شده که حاصل آن ۵۰۰ هزار تن سنگ فرآوری‌شده است که به‌صورت بریده‌شده صادر می‌شود.

حاج سید جوادی ادامه می‌دهد: بازار داخلی به‌نوعی رقیب صادرات فرآوری‌شده به شمار می‌رود. ازاین‌رو ترجیح تولیدکننده سنگ، همان بازار داخلی است و اگر واحدی قصد صادرات داشته باشد، باید تولید خود را افزایش دهد؛ زیرا در ساختار بازار سنگ ایران معدندار از کارخانه‌دار جدا است و منافع این دو بخش با همدیگر در یک مسیر موازی قرار نگرفته و بین این دو بخش در زمینه کسب سهم حداکثر ارزش‌افزوده رقابت وجود دارد. راهکار این موضوع آن است که معدندارها، کارخانه‌دار شوند، پس باید از معدندارها حمایت به عمل آورد و برای آنها واحد فرآوری ایجاد کرد. کارخانه‌دارها نیز باید به سمت معدن‌هایی پیش بروند که تعطیل‌شده‌اند و آنها را در اختیار گرفته و مورداستفاده قرار دهند.

وی ادامه می‌دهد: در ایران حدود ۲۱۰۰ معدن ثبت‌شده سنگ وجود دارد، نزدیک ۹۷۰ تا ۹۸۰ معدن تعطیل است و حدود ۱۱۰۰ معدن فعال در کشور موجود است که این تعداد معدن حدود ۹ میلیون تن سنگ تولید می‌کنند. ازاین‌رو اگر بخشی از معادن غیرفعال را فعال کنیم، قادر خواهیم شد ظرفیت بیشتری را به سمت صادرات سوق دهیم. این در حالی است که ظرفیت اسمی که وزارت صنعت، معدن و تجارت برای معادن در نظر گرفته، حدود ۳۰ میلیون تن در سال است؛ یعنی دو هزار معدن باید ۳۰ میلیون تن سنگ تولید کنند. به‌عبارت‌دیگر، هزار معدن فعال باید ۱۵ میلیون تن تولید داشته باشند که البته ۹ میلیون تن تولید دارند. این ضعف را می‌توان با تامین ماشین‌آلات برای معدندار جبران کرد. وزارت صنعت، معدن و تجارت به کارخانه‌دار درگذشته تسهیلات می‌دادند، اما این تسهیلات به معدندار تعلق نمی‌گیرد.

این فعال حوزه سنگ تاکید می‌کند: راه‌حل مشکل صنعت سنگ در صادرات است. ابتدا باید معادن فعال میزان تولید خود را افزایش دهند و برای تامین امکانات نه ریال بلکه باید به آنها ماشین‌آلات داد، زیرا در معدن سنگ تنها به دو ماشین بیل مکانیکی و لودر نیاز است؛ که با اضافه کردن یک بیل و یک لودر به هر معدن به‌طور متوسط تولید آن دوبرابر می‌شود. از سوی دیگر باید معادن تعطیل را نیز از طریق کارخانه‌دارها فعال کرد. با توجه به این شرایط اگر بتوانیم به تولید ۱۵ تا ۲۰ میلیون تن برسیم به‌راحتی می‌توانیم با ترکیه در بازار جهانی رقابت داشته باشیم.

حاج‌سیدجوادی همچنین یادآور شد: در ایران ۶ هزار کارخانه سنگ وجود دارد که از این تعداد حدود هزار کارخانه تعطیل‌شده‌اند. حدود ۸۰ درصد این کارخانه‌ها تال یا قله‌بری هستند، درحالی‌که کشورهای مطرح دیگر حدود ۸۰ درصد کارخانه اره و خط اسلب دارند. ازاین‌رو در کشور در زمینه ساختار کارخانه‌های سنگ ضعف بزرگی وجود دارد که خلاف دنیا عمل می‌کنیم؛ ظرفیت بسیاری از کارخانه‌ها کوچک هستند و پروژه‌های جهانی را با این ظرفیت‌ها نمی‌توان تامین کرد. همچنین هزینه‌های بالاسری کارخانه‌های کوچک نسبت به تولید واحدهای بزرگ با ظرفیت بالا بسیار زیاد است.

بایدهایی برای صنعت سنگ ایران

این فعال حوزه سنگ تاکید کرد: در بخش معدن و در زمینه فرآوری باید سرمایه‌گذاری انجام گیرد. در زمینه معدن باید دستگاه‌ها را خریداری کرده و وزارت صنعت و معدن و تجارت باید در این زمینه حمایت‌های لازم را به‌عمل آورد. در بخش فرآوری نیز حمایت‌ها باید هدایت‌شده باشند. این کارخانه‌ها باید کیفیت و ظرفیت خود را افزایش دهند. هرچند به کشورهای همسایه صادرت داریم، اما ازآنجا‌که این کشورها چندان به کیفیت اهمیت نمی‌دهند کیفیت محصولات ما رشد نمی‌کند، درحالی‌که ۷۰ درصد بازار فرانسه متعلق به ترکیه با میانگین قیمت ۲۱ دلار است.

حاج‌سیدجوادی می‌افزاید: ایراد کارخانه‌ها برای تولید سنگ باکیفیت، باوجود سه دستگاه امکان‌پذیر می‌شود. اگر کیفیت سنگ فرآوری‌شده را با این دستگاه‌ها ساده بالا ببریم، عوض اینکه سنگ خود را به قیمت ۵ دلار به عراق بفروشیم، می‌توانیم با هزینه کرد ۲دلار بیشتر آن را حداقل ۱۵ دلار به بازارهای مطرح جهانی بفروشیم. وزارت صنعت، معدن و تجارت این دستگاه‌ها را با همکاری بانک صنعت و معدن و واحدهای ماشین‌سازی کشور به روش انتقال فناوری تولید کند. از سوی دیگر نیز باید بخش بازرگانی را فعال کرد. درنهایت اینکه ما به نسل جدیدی از کارخانه‌های سنگ با ظرفیت‌های بالا و خطوط اسلب نیاز داریم تا به تولید ۲۰ هزار متر سنگ در روز برسیم و این نیاز به استراتژی و برنامه‌های بلندمدت دارد.

وی همچنین یادآور شد: البته همیشه مشکل از سوی دولت نیست، چراکه در صنعت سنگ ایران تشکل قوی، رسمی و موثری وجود ندارد که برای این صنعت استراتژی بلندمدت و هدفمند تدوین کند. از سوی دیگر ما هنوز آمار دقیق و قابل استنادی از سنگ کشور خود نداریم.

حاج‌سیدجوادی می‌افزاید: البته ما انجمن سنگ داریم، یکی از مشکلات ما در انجمن سنگ ایران، تضاد منافع است، معدندار، کارخانه‌دار، ابراز سازان و بازرگان‌ها در انجمن هر یک منافع خود را دنبال می‌کنند. ۷ نفر به‌عنوان هیات‌رئیسه انتخاب می‌شوند که اگر از این اعضا تعداد یک گروهی بیشتر باشد، منافع همان گروه دنبال شده و منافع کل صنعت سنگ نادیده گرفته می‌شود. برای حل این مشکل باید بخش‌های مختلف را به‌عنوان کنفدراسیونی در نظر بگیریم که منافع هر یک جداگانه مدنظر قرارگرفته شوند. کنفدراسیونی که شامل انجمن‌ها یا کانون‌های زیرگروه مختلف مربوط به هر بخش از صنعت است.

نگاهی به آینده

مدیرعامل گروه حاج‌سیدجوادی با اشاره به چشم‌انداز بخش‌های مختلف در گروه خود می‌گوید: در بخش معماری و اجرای پروژه‌های سنگی شاهد رشد صنعت ساختمان خواهیم بود، زیرا مطمئن‌ترین بازار در کشور صنعت ساختمان است و آینده خوبی برای این صنعت می‌توان متصور شد. در بخش ماشین‌آلات فرآوری سنگ و فروش نمایندگی، افق چندان خوبی وجود ندارد، مگر اینکه تحریم‌ها برداشته شود. در زمینه صادرات نیز تحریم‌ها و خودتحریمی‌ها وجود دارد و اگر این مشکلات حل نشود، افقی برای این بخش نمی‌توان در نظر گرفت.

حاج‌سیدجوادی ادامه می‌دهد: تا پایان سال صادرات به کشور چین خواهیم داشت و اگر شرایط رقابت بین آمریکا و چین برطرف شود،  حجم خریدها افزایش یافته و رشد صادرات را در پی خواهد داشت. در توسعه بازار نیز تمرکز ما روی سنگ فرآوری‌شده به بازارهای اروپاست.

وی درنهایت گفت: امیدوارم صنعت سنگ ایران با برطرف‌کردن ضعف مدیریتی، بتواند به ‌جایگاه واقعی خود برسد و ترکیه را بر اساس یک برنامه ۱۰ ساله شکست بدهد تا به رتبه نخست صادرکننده جهان دست یابد.