راه اندازی بازار بهینه سازی انرژی و محیط زیست روی میز کارشناسی/ بورس انرژی درگاه بین المللی بازار سرمایه ایران

به گزارش می متالز، گفت و گویی با علی حسینی، مدیرعامل شرکت بورس انرژی ایران که در زیر میخوانید. در این گفت و گو به ترسیم چشم‌اندازی مبنی بر تبدیل شدن بورس انرژی به مرجع قیمت‌گذاری‌ها در سطح منطقه پرداخته شده است.

بورس انرژی ایران در نیمه نخست امسال چه عملکرد و دستاوردی داشت؟

بورس انرژی ایران از ابتدای تاسیس خود تا کنون هر ساله با رشد قابل توجه ارزش و حجم معاملات روبرو بوده است، به عنوان مثال در سال جاری با وجود اینکه حدود ۵ ماه تا پایان سال باقی مانده اما بازارهای بورس انرژی با ثبت ارزش ۹۰۲ هزار میلیارد ریالی، ضمن پوشش کامل عملکرد مالی سال گذشته که برای کل سال ۵۳۷ هزار میلیارد ریال بوده با رشد نزدیک به ۶۸ درصدی نیز نسبت به سال قبل روبرو شده است. در حالی که برای دوره مشابه سال گذشته نیز میزان این رشد بیش از ۳۵۴ درصد بود.

در بازار برق و بازار هیدورکربوری این بورس به طور مشخص چه عملکردی را می توان نظاره کرد؟

طی هفت ماه سال جاری تا تاریخ ۳۰ مهرماه ۹۹ بازار هیدروکربوری بورس انرژی ایران با ثبت ارزش قریب به ۸۱۱ هزار میلیارد ریال رشد ۵۶۶ درصدی نسبت به دوره مشابه داشته است. بازار برق بورس انرژی ایران نیز با رشد ۱۸۲ درصدی نسبت به دوره مشابه سال گذشته ارزش ۲.۵۵۲ میلیارد ریالی را طی معاملات هفت ماهه سال جاری به خود اختصاص داده است.

در بازار تامین مالی نیز این بازار در سه ابزار اوراق سلف موازی استاندارد، صندوق سرمایه‌گذاری پروژه و گواهی ظرفیت نقدی به ترتیب ارزش‌های ۸۵.۴۵۲ میلیارد ریالی ، ۱.۰۹۶ میلیارد ریالی و ۱.۵۴۵ میلیارد ریالی را به ثبت رسانده است.

با توجه به روند ارزش معاملات از ابتدای سال، پیش بینی می‌شود تا پایان سال همین روند ادامه داشته باشد.

تا چه حد می توان به جایگاه بورس انرژی ایران به عنوان مرجع قیمت گذاری انرژی در منطقه خاور میانه امیدوار بود؟

هدف بورس انرژی از بدو تاسیس فراهم آوردن بازاری متشکل، قانونمند، شفاف و رقابتی جهت کشف منصفانه قیمت‌ حامل‌های انرژی بوده و در این راستا چشم‌اندازی مبنی بر تبدیل شدن به مرجع قیمت‌گذاری‌های انرژی در سطح منطقه را سرلوحه برنامه‌ها و طرح‌های خود قرار داده است.

خوشبختانه با همکاری وزارت‌خانه های مرتبط در حوزه حامل‌های انرژی از قبیل وزارت نفت و نیرو از زمان تاسیس این بورس و تاکید قوانین بالادستی از جمله برنامه‌ششم توسعه، قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر و ... مبنی بر استفاده از ظرفیت‌های بورس انرژی ایران به منظور شفاف‌سازی قیمت‌گذاری حامل‌های انرژی، این بورس توانسته نظام قیمت‌گذاری در این کالاها را از حالت دستوری و دولتی به نظام مبتنی بر بازار در فضای رقابتی و شفاف تبدیل کند.

برخورداری از سامانه‌های تمام الکترونیک سفارش‌گیری، معاملات، تسویه و پایاپای، حضور عرضه‌کنندگان متنوع عمده در بخش نفت، گاز، پتروشیمی و برق، طیف وسیع و متنوع خریداران و عضویت ۶۹ کارگزار فعال بازار سرمایه از منابع و قابلیت‌های بورس انرژی ایران است.
 

عرضه اوراق سلف نفتی در بورس انرژی چه نقشی در تامین مالی صنعت نفت کشور دارد؟

طی این سال‌ها ما شاهد استقبال روزافزون استفاده از این ابزار به منظور تامین مالی در صنعت انرژی بودیم، به نحوی که از ابتدای تاسیس بورس انرژی ایران تا مهرماه سال جاری قریب به ۲۵۰ هزار میلیارد ریال از طریق انتشار این اوراق تامین مالی صورت گرفته است که نزدیک به ۲۴۰ هزار میلیارد ریال آن مربوط به صنعت نفت است.

عملاً ماهیت این اوراق پیش فروش کالا و تامین مالی از این طریق است که طرح پیشنهادی سلف نفتی نیز بر این پایه به منظور پیش فروش نفت خام مطرح شده بود. با توجه به اینکه در این طرح خریدار با خرید اوراق مالک مقدار معینی نفت خام با قیمت مشخص در سررسید این اوراق می شود و قابلیت فروش اوراق در طی دوره قبل از سررسید نیز وجود دارد از جذابیت کافی برای سرمایه‌گذاران برخوردار است.

اجرای این طرح در بورس انرژی ایران علاوه بر فراهم آوردن امکان تامین مالی برای وزارت نفت، زمینه‌های لازم به منظور تحقق سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری مبنی بر متنوع سازی روش‌های فروش نفت خام را نیز فراهم می‌آورد.
 

دورنمای بورس انرژی ایران در ماه های باقیمانده تا پایان سال جاری را چگونه ترسیم می کنید؟

خوشبختانه ما شاهد روند رو به رشد معاملات در بازارهای بورس انرژی ایران هستیم و این روند تا انتهای سال نیز ادامه دار خواهد بود. کمااینکه در حوزه برق با مصوبه اخیر هیات وزیران و ابلاغ آن توسط معاون اول ریاست جمهوری، در ماه‌های پیش رو شاهد رشد و توسعه بیشتر بازار برق در بورس انرژی ایران خواهیم بود. از طرف دیگر در زمینه فرآورده‌های هیدروکربوری نیز رینگ بین‌الملل بورس انرژی ایران با عرضه‌های مداوم و مستمر فرآورده‌های اصلی توسط شرکت‌های ملی نفت ایران و پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی و استقبال مشتریان از این عرضه‌ها در ماه‌های آتی نیز رو به رشد خواهد بود. در رینگ‌ داخلی نیز به همین نحو، ارزش و حجم معاملات رشد قابل قبولی خواهد داشت.

در بازار تامین مالی نیز علاوه بر اوراق سلف موازی استاندارد، بازار اوراق گواهی ظرفیت نیز با توجه به الزام متقاضیان اتصال به شبکه به ارائه این اوراق، طی چند ماه پیش رو تا انتهای سال نیز روند رو به رشدی را در ارزش و حجم معاملات تجربه خواهیم کرد.

برای اصلاح نرخ خوراک پالایشگاه‌ها چگونه می توان از ظرفیت بورس انرژی بهره برد؟

در حوزه فرآورده‌هایی که شرکت‌های پالایشی در بورس انرژی ایران عرضه می‌کنند هرکدام بر اساس سازوکار قیمت‌گذاری خاص خود عرضه و مورد معامله قرار می‌گیرند.کمااینکه در حوزه فراورده‌های اصلی نیز شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی راساً اقدام به فروش فرآورده‌های اصلی شرکت های پالایش نفت می کند که نحوه قیمت‌گذاری این فرآورده‌ها نیز تغییری نداشته است. پیشنهاد بورس انرژی ایران به منظور شفاف شدن نظام قیمت‌گذاری خوراک تحویلی به پالایشگاه‌ها استفاده از ظرفیت های بورس به منظور کشف قیمت خوراک پالایشگاه‌ها و عرضه نفت خام داخلی در این بورس بود که این موضوع از طریق نهادهای ذیربط در حال پیگیری است.

با وجود محدودیت ها و ریسک های فزاینده، آیا می توان از بورس انرژی ایران به عنوان یک بورس بین المللی یاد کرد؟ اساساً این بازار با چه چالش هایی مواجه است؟

شاید یکی از مهم ترین چالش‌های بورس انرژی ایران از ابتدای تاسیس در مسیر رشد و توسعه، وجود ساختار دولتی حاکم بر بخش انرژی و انعطاف‌پذیری اندک نهادهای دولتی درگیر در این حوزه باشد که سبب کندی روند تغییرات از بازارهای انحصاری به سمت بازار رقابتی و شفاف شده است. منتهی با گذشت زمان و آگاهی سیاست‌گذاران حوزه انرژی از نقش و اهمیت بالای بورس انرژی ایران در زمینه فراهم آوردن فضای شفاف و رقابتی در خصوص کشف قیمت حامل‌های انرژی این موضوع تا حدودی برطرف شده و در حال حاضر تمامی فعالین بازارهای انرژی از وزارت‌خانه های مربوطه تا شرکت‌های تولید کننده همگی بر لزوم و ضرورت وجود بورس انرژی و استفاده از سازوکارهای آن تاکید دارند.

شاید بتوان وجود محدودیت­های بین المللی طی چند سال گذشته را نیز یکی دیگر از چالش‌های پیش روی توسعه بازار صادراتی بورس انرژی ایران قلمداد کرد که در این حوزه نیز اگرچه با شرایط پیش آمده با جایگاه مورد نظر در سطح بین‌المللی فاصله داریم، لیکن شاهد رشد و توسعه هر روز رینگ بین‌الملل هستیم که این موضوع به نوبه خود در شرایط موجود یکی از افتخارات بزرگ این مجموعه می‌باشد که توانسته‌ است بستری شفاف جهت ارزآوری برای کشور با فروش حامل‌های انرژی فراهم آورد. به عبارتی می­توان گفت بورس انرژی ایران یک بورس بین­المللی است و تلاش می­کند تا جایگاه خود را در این عرصه ارتقا دهد.

در رینگ بین الملل بورس انرژی چه دستاوردی تا کنون رقم خورده و میزان فروش فرآورده ها در این بازار در مقایسه با آخرین داده های عملکردی چه تغییراتی داشته است؟

با توجه به نگاه مثبت وزارت نفت به ظرفیت بورس انرژی ایران در زمینه صادرات فرآورده‌های هیدروکربوری همچنین تجربیات موفق این بورس در خصوص صادرات این فرآورده‌ها، بورس انرژی در این زمینه عملکرد قابل قبولی داشته است به نحوی که در طی سال گذشته میزان فروش فرآورده‌ها در رینگ بین‌الملل قریب به ۲۹۸ هزار میلیارد ریال بوده است در حالی که این رقم تا تاریخ ۳۰ مهر۹۹ سال جاری به بیش از ۷۴۸ هزار میلیارد ریال رسیده است که این موضوع نشان دهنده رشد ۹۵۰ درصدی نسبت به دوره مشابه هفت ماهه سال گذشته (قریب به ۷۱ هزار میلیارد ریالی) و همچنین رشد ۱۵۰درصدی نسبت به کل سال گذشته است.
 

برنامه های توسعه ای بورس انرژی ایران در بخش انرژی در حوزه های بین المللی و داخلی چیست؟

از جمله برنامه‌های این شرکت راه‌اندازی بازار قراردادهای آتی و اختیار معامله در حوزه کالاهای انرژی خصوصاً فرآورده‌هایی از قبیل بنزین و نفت کوره است، علاوه بر این موضوع در راستای اصلاح الگوی مصرف انرژی و کاهش شدت انرژی با مجموعه شرکت ملی گاز ایران و سایر نهادهای ذیربط طرح راه‌اندازی بازار بهینه سازی انرژی و محیط زیست نیز در حال پیگیری است. در کنار این برنامه‌ها توسعه و تعمیق بازارهای موجود در حال پیگیری است که امید می رود بتوانیم با پیشبرد این برنامه‌ها زمینه لازم به منظور دستیابی به جایگاه‌ واقعی در سطح داخلی و بین‌المللی را فراهم آوریم.