کیفیت، راز بقای صنعت فولاد

به گزارش می متالز، محصولات فولادی کشور در بازار جهانی از استقبال خوبی برخوردارند. همین موضوع نیز بر اهمیت این صنعت بیش از پیش می‌افزاید، زیرا به این ترتیب می‌تواند سهم ویژه‌ای از ارزآوری را برعهده بگیرد. توجه به این نکته ضروری به‌نظر می‌رسد که حضور موفق یک محصول در بازار بین‌المللی به الزاماتی نیاز دارد. افزایش کیفیت تولیدات و تطبیق آنها با استانداردهای بین‌المللی را باید یکی از مهم‌ترین الزاماتی دانست که زمینه ورود و پذیرش یک محصول در بازار جهانی را فراهم می‌کند. از همین رو توجه به مباحث کیفیت در صنعت فولاد اهمیت ویژه‌ای دارد.
صنعت فولاد کشور منطبق با استانداردهای روز دنیا فعالیت می‌کند، بر همین اساس نیز شاهد رشد چشمگیر صادرات فولاد کشور در سال‌های گذشته بوده‌ایم. این روند صعودی صادرات در حالی ثبت شده که بسیاری از بازارهای هدف استانداردهای بسیار سختگیرانه‌ای را بر کیفیت محصولات وارده به کشورشان به‌ویژه از سمت ایران اعمال می‌کنند؛ بنابراین باید اذعان کرد صنایع فولاد ایران از منظر کیفیت در جایگاه مناسبی قرار دارند.

البته در این میان اماواگرهایی هم وجود دارد؛ ازجمله آنکه صنعت فولاد ما تاکنون آنطور که باید به سمت تولید محصولاتی با کیفیت ویژه پیش نرفته است. با آنکه چشم‌انداز جذابی برای این صنعت در افق ۱۴۰۴ ترسیم و تولید ۵۵ میلیون تن فولاد در این سال هدف‌گذاری شده، گویا آنطور که باید تولید این دست محصولات مورد توجه قرار نگرفته است. خلأ یادشده در آینده مشکل‌زا خواهد بود؛ بنابراین تلاش برای رفع و پر کردن نقاط ضعف یادشده، ازسوی سیاست‌گذاران ضروری است.
باوجود اینکه کیفیت رمز حضور و ماندگاری تولیدات فولادی کشور در بازارهای جهانی است، موارد استثنایی نیز مشاهده می‌شود؛ یعنی برخی از واحدهای فولادی محصولات خود را منطبق با استاندارد ملی و بین‌المللی تولید نمی‌کنند. این دست محصولات اغلب به برخی کشورهای همسایه همچون عراق و افغانستان صادر می‌شوند و زمینه بدنامی تولیدات فولادی ما را در این بازارها فراهم می‌کنند و پیرو این امر نرخ فروش فولاد ایران در بازارهای یادشده کاهش می‌یابد؛ بنابراین از متولیان امر انتظار می‌رود زمینه توقف تولید محصولات فولادی با کیفیت پایین را فراهم کنند، چراکه این روند از یک سو سلامت مصرف‌کنندگان را به خطر می‌اندازد و از سوی دیگر به برند ایرانی لطمه وارد می‌کند.

تولید فولادهای خاص، رونق ندارد

محمد کشانی، عضو هیات مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران با اشاره به حرکت صنعت فولاد دنیا به سمت تولید محصولات پیشرفته با کیفیت و ویژگی‌های خاص و متمایز گفت: عمده تولید و صادرات در صنعت فولاد ما بر شمش و محصولات ساختمانی تمرکز دارد و تولید و صادرات محصولات فولادی با گریدهای خاص در کشور ما مورد توجه قرار ندارد.

یکی از ایراداتی که به افق توسعه صنعت فولاد وارد است، بی‌توجهی به تولید محصولات ویژه با کیفیت خاص است؛ کما اینکه درحال‌حاضر نیز واحدهای معدودی در کشور به تولید فولادهای ویژه مشغول هستند. همین واحدها نیز در توسعه موفق نبوده‌اند. البته باید گفت چالش‌هایی در مسیر توسعه این واحدها وجود دارد؛ نخست آنکه این واحدها در بازاریابی محصولات خود آنقدرها هم موفق نبوده‌اند که در چنین شرایطی هم توسعه میسر نمی‌شود.

علاوه بر این، احداث واحدی برای تولید فولادهای پیشرفته به سرمایه قابل‌توجهی نیاز دارد. تامین چنین سرمایه‌ای طی سال‌های گذشته، باتوجه به تحریم‌های بین‌المللی و محدودیت‌هایی که در مسیر ارتباطات پولی و بانکی برای صنعتگران وجود داشته، ممکن نبوده است. این عضو هیات مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد در ادامه تاکید کرد: البته کیفیت شمش و محصولات فولادی یادشده قابل‌قبول است و قابلیت رقابت در بازارهای جهانی را دارند. این محصولات براساس استانداردهای بین‌المللی تولید می‌شوند و درنتیجه از مقبولیت در بازارهای هدف صادراتی برخوردارند.
 

محدودیت، اثرگذار است

کشانی خاطرنشان کرد: صنعت فولاد ما طی ۲ سال گذشته با انواع محدودیت‌ها روبه‌رو بوده و تحت شدیدترین تحریم‌های بین‌المللی قرار گرفته است. در چنین شرایطی صادرات فولاد ما به‌طور مستقیم و در قالب معاملات مستقیم انجام نمی‌شود، بلکه این محصولات به کشوری واسط ارسال و از آنجا به مقاصد کشور هدف صادر می‌شود. یا برخی کشورها همچون چین، اقدام به خرید شمش فولادی از سایر کشورهای آسیایی و ایران می‌کنند، اما تولید خود را روی محصولات خاص با ارزش افزوده بالا متمرکز کرده‌اند؛ یعنی مزیت نسبی صنعت فولاد این کشور بر تولید محصولات با گرید خاص و فولادهای آلیاژی است و شمش و محصولات ساختمانی فولادی موردنیاز خود را وارد می‌کند. به‌علاوه آنکه شاهدیم برخی کشورها همچون تایلند محصولات فولادی خود را صادر می‌کنند، اما برای مصرف داخلی‌شان از محصولات فولادی ایرانی استفاده می‌کنند، چراکه فولاد ایران در رده ارزان‌ترین فولادهای دنیا قرار دارد و تولیدکنندگان ناچارند به‌دلیل شرایط تحریمی، محصول خود را زیر قیمت جهانی بفروشند؛ در نتیجه برای این کشورها به‌صرفه است که تولیدات خود را صادر و برای مصرف داخلی از فولادهای وارداتی ایران استفاده کنند.

باید تاکید کرد برخی کشورهای همسایه در سال‌های گذشته اقدام به احداث واحدهای نورد کرده‌اند، اما شمش موردنیاز خود را از ایران تامین می‌کنند؛ یعنی ما به تامین‌کننده مواد اولیه این کشورها بدل شده‌ایم. این کشورهای همسایه محصول نهایی را به‌راحتی به سایر نقاط دنیا ارسال می‌کنند، چراکه با انواع چالش‌های ناشی از تحریم‌ها همچون دشواری در انتقال پول روبه‌رو نیستند.
 

ضرورت اصلاح سیاست‌ها

وی در پاسخ به سوالی مبنی بر چگونگی حرکت صنعت فولاد به سمت تولید محصولات ویژه با گریدهای خاص گفت: حرکت به سمت تولید چنین محصولاتی از سیاست‌گذاری آغاز می‌شود. یعنی در چشم‌اندازی که تولید ۵۵ میلیون تن فولاد تعریف شده، باید بخشی از آن به تولید فولادهای با کیفیت ویژه اختصاص یابد و در همین حال سرمایه‌گذاران به تولید این محصولات پیشرفته تشویق شوند، اما درحال‌حاضر رغبت عمومی به تولید محصولات معمولی است.

کیفیت فولاد قابل‌قبول است

عزیز قنواتی، مدیرعامل شرکت فولاد آتیه خلیج‌فارس تاکید کرد: محصولات فولادی تولیدشده در کشور از کیفیت قابل‌توجهی برخوردارند و بر همین اساس رقابت‌پذیری قابل‌توجهی در بازار جهانی دارند؛ کما اینکه شاهدیم باوجود تحریم‌های بین‌المللی همچنان این محصولات فروش خوبی دارند. در واقع باید اذعان کرد کیفیت تاثیر بسزایی در فروش صادراتی یک محصول دارد، اما همه این مسیر به تولید محصول باکیفیت ختم نمی‌شود، بلکه الزامات و پیش‌شرط‌های دیگری نیز باید مورد توجه قرار گیرند.
وی افزود: کیفیت قابل‌قبول نخستین پیش‌شرط برای حضور یک محصول در بازار جهانی است؛ بر همین اساس نیز هر محصول فولادی که کیفیت خود را در بازار جهانی اثبات کند، مشتری خاص خود را می‌یابد، اما چنانچه زمینه حضور یک محصول در بازار جهانی فراهم شد، دیگر نباید عرضه این محصول قطع شود، چراکه در چنین شرایطی کالای دیگری جایگزین محصول شما می‌شود؛ بنابراین حضور مستمر در کنار کیفیت رمز پایداری صادرات محسوب می‌شود.
 

ضعف فناوری مشهود است

مدیرعامل شرکت فولاد آتیه خلیج‌فارس در پاسخ به سوالی مبنی بر تولید فولادهای ویژه با گریدهای خاص گفت: تولید فولادهای آلیاژی یا ویژه به فناوری‌های خاصی نیاز دارد، این در حالی است که خطوط تولید اغلب واحدهای فولادسازی کشور برمبنای فولادهای ساختمانی طراحی شده‌اند.

وی افزود: به‌دلیل سال‌های متمادی تحریم و محدودیت‌های بین‌المللی که بر عملکرد صنایع اعمال شده، زمینه ایجاد واحدهای پیشرفته و تولید فولادهایی با کیفیت خاص فراهم نشده است.
 بدون تردید حرکت به سمت تولید فولادهای پیشرفته ضروری است، اما متاسفانه امکانات و تجهیزات به‌راحتی در اختیار کشور ما قرار نمی‌گیرد.
تولید فولادهای آلیاژی که از کیفیت‌های ویژه‌ای برخوردارند، به‌منزله ایجاد ارزش افزوده بیشتر است. این محصولات با قیمت‌های بالاتری به فروش می‌رسند و در نتیجه صادرات آنها به‌منزله ارزآوری بیشتر برای کشور است؛ بنابراین حرکت به سمت تولید این دست محصولات فولادی ضروری به‌نظر می‌رسد.

البته باید این مساله را نیز در نظر گرفت که نیاز به فولادهای آلیاژی و خاص در دنیا محدود است و صنایع خاص و محدودی از این فولاد استفاده می‌کنند؛ بنابراین طبیعی است که سهم قابل‌توجهی از تولید در صنعت فولاد به فولادهای معمولی اختصاص یابد.

ارجحیت تداوم تولید بر کیفیت

علی‌محمد زمانی، مدیرعامل شرکت صبافولاد زاگرس درباره کیفیت محصولات فولادی تولیدشده در کشور گفت: ایران کشوری زلزله‌خیز است و بر همین اساس محصولات فولادی (مانند میلگرد و تیرآهن) برپایه استانداردهایی مطابق با این شرایط تولید می‌شوند و از کیفیت قابل‌قبولی برخوردارند. البته سازمان ملی استاندارد ایران، پوشش کاملی از مقررات بین‌المللی را در تولید محصولات فولادی موردتوجه قرار می‌دهد. با این وجود در مواردی شاهدیم که با توجیهات سیاسی و اجتماعی، ادامه فعالیت صنایع بر رعایت استاندارد و تولید محصولات با کیفیت تعریف‌شده، ارجحیت می‌یابد. برخی واحدهای صنعتی نیز با علم به این توجیهات، رعایت پارامترهای یادشده را در مسیر تولید خود آنطور که باید مورد توجه قرار نمی‌دهند. این تولیدکننده محصولات فولادی افزود: وزن محصول فولادی یکی از مهم‌ترین شاخص‌هایی است که اغلب در تولید این محصولات موردتوجه قرار نمی‌گیرد و گاهی مشاهده می‌شود محصولات فولادی با وزن کمتر از استاندارد تولید شده‌اند. از آنجا که در بازار داخلی، شاخه‌فروشی محصولات برای مصارف خرد جریان دارد، تقاضا برای این دست محصولات غیراستاندارد و با کیفیت پایین نیز وجود دارد. در برخی بازارهای هدف صادراتی مانند عراق و افغانستان که نظام‌های نظارتی ضعیف‌تری دارند نیز امکان فروش محصولات فولادی با کیفیت پایین‌تر وجود دارد. در چنین شرایطی، فرصتی برای سودجویی و فرصت‌طلبی عده‌ای خاص فراهم شده است.
 

لطمه به برند ایرانی

زمانی در ادامه خاطرنشان کرد: ایران علاوه بر دو کشور عراق و افغانستان که پیش‌تر هم اشاره شد، به بسیاری دیگر از کشورهای همجوار مانند ترکیه، گرجستان، ارمنستان، کشورهای حاشیه خلیج‌فارس و... نیز محصولات فولادی صادر می‌کند، اما امکان صادرات محصولات سبک و خارج از استاندارد جهانی به این کشورها وجود ندارد. این فعال صنعتی تاکید کرد: فروش محصولات با کیفیت پایین و خارج از رویه استاندارد به برند محصولات فولادی ایرانی آسیب می‌زند و همین موضوع، زمینه کاهش قیمت محصولات فولادی ما در بازارهای هدف صادراتی را فراهم می‌کند؛ کما اینکه درحال‌حاضر میلگرد تولید ایران در بازار عراق با نرخی حدود ۵۰ دلار کمتر از میلگرد ترکیه و اوکراین به فروش می‌رسد، چراکه مصرف‌کنندگان این کشورها از کیفیت تولیدات ما اطمینان ندارند؛ یعنی همه محصولات فولادی کشور (اعم از بی‌کیفیت یا باکیفیت) را با یک چشم می‌بینند. گفتنی است این آسیب در بازار عراق بیشتر به چشم می‌خورد، در حالی که بخش قابل‌توجهی از محصولات فولادی کشور به عراق صادر می‌شود و این کشور از ظرفیت بالایی برای مصرف محصولات فولادی برخوردار است. این بدنامی را باید به‌منزله خسران برای همه تولیدکنندگان قلمداد کرد.

متاسفانه این تولیدکنندگان وزن محصولات خود را کاهش می‌دهند و بدون توجه به الزامات مشخص‌شده ازسوی مراجع رسمی، اقدام به تولید محصول می‌کنند و حتی محصولات خود را شاخه‌ای و گران‌تر از تولیدات باکیفیت به فروش می‌رسانند، اما این اقدام همانطور که پیش‌تر هم اشاره شد، زمینه افت قیمت محصولات باکیفیت را فراهم می‌کند؛ بنابراین نبود نظارت کافی بر رعایت استانداردهای موجود در مسیر تولید فولاد در کشور درنهایت به ضرر مصرف‌کننده و برخی خریداران تمام می‌شود. در چنین شرایطی از متولیان امر در سازمان ملی استاندارد و همچنین مسئولان مربوط در وزارت صنعت، معدن و تجارت انتظار می‌رود زمینه اجرای استانداردها را فراهم کنند. زمانی در پایان تاکید کرد: محصولات فولادی ساختمانی در ساختمان‌سازی کاربرد دارند، یعنی زندگی و سلامت انسان‌ها وابسته به کیفیت این دست تولیدات است؛ بنابراین نباید به هیچ بهانه‌ای از تولید محصول باکیفیت صرف نظر کرد. در واقع بیکاری و حذف موقعیت‌های شغلی در مقایسه با جان و سلامتی انسان‌ها، در درجه دوم اهمیت قرار دارد.

سخن پایانی...

محصولات فولادی کشور براساس استانداردهای قابل‌قبولی تولید می‌شوند و بر همین اساس نیز این تولیدات از کیفیت خوبی برخوردارند. حضور موفق فولاد ایران در بازار جهانی و روند رو به رشد صادرات این محصول، گواه ادعای یادشده است. باید تاکید کرد کیفیت شمش و محصولات فولاد ایران در بازار جهانی زبانزد است، اما همچنان نقاط ضعفی در این زمینه وجود دارد که رفع آن ضروری به‌نظر می‌رسد؛ ازجمله آنکه معدود فولادسازانی، کیفیت را در مسیر تولید آنطور که باید مورد توجه قرار نمی‌دهند. این دست محصولات غیراستاندارد اغلب به کشورهایی همچون عراق و افغانستان صادر می‌شوند که از اعتبار فولاد ایرانی در این کشورها کاسته است. بدون تردید تداوم این روند به منزله وارد آمدن آسیب‌های جدی به صنعت فولاد کشور است و باید فکری برای رفع آن کرد. باتوجه به چشم‌انداز توسعه صنعت فولاد، حرکت به سمت تولید محصولاتی با کیفیت خاص و ویژه ضروری به‌نظر می‌رسد. با آنکه تولید ۵۵ میلیون تن فولاد در افق ۱۴۰۴ هدف‌گذاری شده، تولید محصولات ویژه فولادی با ارزش افزوده بالا در این برنامه توسعه مورد توجه قرار نگرفته است؛ در نتیجه باید هرچه سریع‌تر برای رفع چالش و ضعف مورد بحث، تلاش کرد.