سرنوشت مبهم سیمان

به گزارش می متالز، در همین حال از انجمن صنفی کارفرمایان صنعت سیمان درخواست کرده برای بازگشت هرچه سریع‌تر ثبات به بازار، نیاز بخش‌های مختلف را تامین کند. در ادامه عرضه مستقیم سیمان به مصرف‌کننده نهایی به‌عنوان راه‌حل دیگری برای کاهش التهاب در بازار این محصول ساختمانی عنوان شده است. در ادامه بخشنامه مورد بحث نیز نظارت و کنترل قیمت‌ها و همچنین برخورد با متخلفان در حوزه توزیع سیمان تاکید شده است. حال برای بررسی هرچه دقیق‌تر دلایل التهاب بازار سیمان و روند بازگشت ثبات به این بازار با فعالان این صنعت گفت‌وگو کرده‌ایم.
 

باز هم قیمت‌گذاری دستوری

عبدالرضا شیخان، دبیر انجمن صنفی کارفرمایان صنعت سیمان  درباره بخشنامه منتشرشده از سوی سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان گفت: این نامه با هدف تنظیم بازار و برای بسیاری از کالاها ارائه می‌شود. وی تاکید کرد: نرخ فروش سیمان طی هفته‌های گذشته در بازار افزایش داشته است، اما دلایل این رشد قیمت آنطور که باید مورد توجه قرار نگرفته است. 

وی در ادامه افزود: میزان تحویل سیمان از سوی تولیدکنندگان به بازار داخلی در ۷ ماه نخست امسال، حدود ۱۸ درصد افزایش داشته است. در همین حال میزان ساخت‌وساز نیز در این بازه زمانی افزایشی نداشته است؛ بنابراین کشف حلقه گمشده کمبود سیمان در عین رشد تولید این محصول ساختمانی باید کشف شود. دبیر انجمن صنفی کارفرمایان صنعت سیمان در ادامه گفت: قیمت سیمان در کشور ما به مراتب پایین‌تر از استانداردهای جهانی است. در چنین شرایطی الگوی مصرف ساخت‌وساز عوض شده و استفاده از این محصول ساختمانی به جای سایر کالاهای مصرفی، مورد استقبال قرار گرفته است. درحال‌حاضر، نرخ سیمان در مقایسه با سایر محصولات ساختمانی به قدری پایین است که حتی برای ساخت آجر نیز از بلوک ساختمانی استفاده می‌شود. در چنین شرایطی تقاضا برای مصرف سیمان بیش از حد معمول افزایش می‌یابد و شاهد کمبود این محصول در بازار و به دنبال آن رشد قیمت‌ها هستیم. 

شیخان در ادامه رشد قیمت حمل‌ونقل را از دیگر دلایل اصلی اثرگذار برای افزایش قیمت سیمان در بازار عنوان کرد و افزود: طی سال‌های گذشته امکان انتقال سیمان از مناطقی که ظرفیت تولید این محصول در آنها بالا بود به مناطقی که مصرف بالایی دارند، وجود داشت. امروزه قیمت حمل‌ونقل به‌شدت افزایش یافته است؛ در چنین شرایطی انتقال سیمان در مسافت‌های طولانی صرفه اقتصادی ندارد و درنتیجه محدود شده است. وی در ادامه گفت: فعالان صنعت سیمان در ابتدای امسال خواستار منطقی شدن قیمت این محصول ساختمانی شدند اما متاسفانه با رشد منطقی قیمت این محصول، حداقل متناسب با تورم موجود در کشور، موافقت نشد. با این وجود، قیمت سیمان در بازار آزاد افزایش یافت؛ یعنی تعادلی میان نرخ سیمان با سایر محصولات ساختمانی حاصل شد. اما سود حاصل از این رشد قیمت به جیب تولیدکننده نمی‌رود؛ بلکه واسطه‌ها بیشترین سود را از آن خود کردند؛ بنابراین راه‌حل منطقی برای رفع چالش‌های موجود، منطقی کردن نرخ سیمان است.

نگاه قهری بی‌نتیجه است

شیخان در پاسخ به سوالی مبنی بر تاثیر نگاه قهری سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان گفت: از متولیان امر در سازمان حمایت انتظار می‌رود دلیل رشد قیمت سیمان از ۱۶۵۰۰ تومان در کارخانه تا ۲۷۵۰۰ تومان بازار را شناسایی کنند. بنابراین باید هزینه تخلیه و بارگیری، کرایه حمل و سود عامل هم محاسبه شود. در این شرایط خودشان اذعان خواهند کرد قیمت مصوب ۱۹۵۰۰ تومان درب کارخانه اشتباه بوده است. توجه به این نکته ضروری به‌نظر می‌رسد که سیاست‌های سرکوب قیمتی همیشه جواب نمی‌دهد، اما منطقی کردن قیمت‌ها نتیجه‌بخش است.
دبیر انجمن صنفی کارفرمایان صنعت سیمان در ادامه و در پاسخ به سوالی مبنی بر عرضه مستقیم سیمان به مصرف‌کننده نهایی و اثرات آن در تنظیم بازار گفت: چنانچه این پیشنهاد به درستی مدیریت شود، می‌تواند نقش اثرگذاری در تنظیم بازار بر عهده داشته باشد. تولیدکننده‌ها نیز به دنبال آن هستند تا سازوکار فروش مستقیم به مصرف‌کننده را طراحی کنند. اجرای این طرح بدون تردید جو روانی مثبتی بر بازار خرید و فروش سیمان دارد و در همین حال به منزله ایجاد تحولی در سیستم توزیع این محصول است.

تغییر الگوی مصرف

این فعال صنعت سیمان ضمن تاکید بر قیمت پایین سیمان گفت: طبق استانداردهای جهانی قیمت سیمان باید حدود یک‌هفتم قیمت فولاد باشد. اما این نسبت در کشور ما به‌شدت تغییر کرده است. تاجایی که نرخ فروش فولاد حتی تا ۳۰ برابر قیمت سیمان برآورد می‌شود. در چنین شرایطی، سازنده‌ها به سمت تولید ساختمان‌های بتونی پیش می‌روند. البته این تغییر الگوی مصرف با توجه به زلزله‌خیز بودن کشور، اتفاق خوبی است. حتی می‌توان از سیمان در جاده‌سازی نیز بهره گرفت. اما در همین حال باید نرخ فروش سیمان منطقی شود. منطقی‌تر شدن قیمت‌ها، کمبودهای موجود در این حوزه را برطرف می‌کند. 

وی در ادامه افزود: امروز یک کیسه ۵۰ کیلوگرمی سیمان در بازار آزاد ۲۷۵۰۰ تومان به فروش می‌رسد؛ یعنی سیمان در بازار آزاد با قیمت ۵۵۰ تومان به‌ازای هر کیلوگرم به فروش می‌رسد. همین قیمت حکایت از آن دارد که نرخ فروش این محصول در بازار آزاد هم به مراتب پایین‌تر از سایر محصولات صنعتی است. 

حال این سوال مطرح می‌شود که مگر قیمت سیمان چه میزان در نرخ فروش مسکن و قیمت تمام‌شده ساخت‌وساز اثرگذار است؟ مصرف سیمان به ازای هر مترمربع از یک واحد ساختمان بتنی حداکثر ۲۰۰ کیلوگرم برآورد می‌شود ( یعنی ۱۱۰ هزار تومان). این درحالی است که قیمت ساخت هر مترمربع بنا حدود ۵ میلیون تومان برآورد می‌شود. بنابراین تاثیر نرخ فروش سیمان در قیمت تمام‌شده ساخت‌وساز ناچیز است و نباید با تکیه بر این رشد قیمتی مانع افزایش قیمت این محصول ساختمانی شد. وی درباره تاثیر روانی رشد قیمت سیمان و افزایش نرخ فروش سایر محصولات ساختمانی گفت: این تاثیر روانی وجود دارد و ما نیز منکر آن نیستیم اما باید واقع‌بینانه با این موضوع برخورد کنیم. در یک سال گذشته نرخ فروش تمامی محصولات ساختمانی به مراتب رشد داشته است؛ بنابراین نمی‌توان با تکیه بر این بهانه مانع رشد بحق قیمت سیمان شد.

هزینه حمل، مقصر است

شهریار گراوندی، عضو هیات مدیره انجمن کارفرمایان صنعت سیمان کشور تاکید کرد: کمبود سیمان در بازار از تولید این محصول ساختمانی نشات نمی‌گیرد به‌ویژه که واحدهای تولیدی سیمان کشور از ظرفیت بالایی برخوردار هستند. 
عامل اصلی که موجبات کمبود سیمان و رشد قیمت آن را در بازار آزاد فراهم می‌کند، هزینه‌های حمل آن است، چراکه در چند ماه گذشته هزینه‌های حمل‌ونقل به‌شدت افزایش یافته است. در چنین شرایطی حمل مواد معدنی برای کامیونداران آنقدرها هم صرفه اقتصادی ندارد. 
گراوندی افزود: تعرفه حمل مواد معدنی ۳۰ درصد کمتر از هزینه جابه‌جایی کالاهای تجاری است. این تفاوت با هدف کمک به واحدهای معدنی و با توجه به ارزش پایین محصولات این واحدها، ایجاد شده است. اما به‌تازگی این تفاوت قیمتی در حال محدود شدن است.
این عضو هیات مدیره انجمن کارفرمایان صنعت سیمان گفت: رشد قابل‌توجه هزینه حمل‌ونقل، جابه‌جایی محصولاتی همچون سیمان را در مسافت‌های طولانی فاقد صرفه اقتصادی کرده است. در چنین شرایطی عوامل توزیع علاقه‌ای به انتقال این دست محصولات در فاصله‌های طولانی نشان نمی‌دهند. به‌عبارتی متولیان امر در وزارت صنعت، معدن و تجارت و سیاست‌گذاران قیمت‌گذاری سیمان، موضوعات یادشده را مورد توجه قرار نداده‌اند، چراکه قیمت سیمان پاکتی برای مصرف‌کننده نهایی را برابر ۱۹۵۰۰ تومان اعلام کرده‌اند. اما هزینه واقعی حمل این محصول مورد توجه قرار نگرفته است. به‌ویژه که هزینه حمل طی ماه‌های گذشته رشد غیرمتعارفی را پشت سر گذاشته است. درنتیجه عامل توزیع یا ناچار است که محصول خود را با قیمت بالا به فروش برساند که با جریمه تعزیرات روبه‌رو می‌شود. یا محصول را به محدوده‌هایی با مسافت قابل‌توجه منتقل نکند.

پارادوکس قیمت‌گذاری

گراوندی در ادامه خاطرنشان کرد: توزیع سیمان به مناطق گوناگون با کرایه حمل‌های متفاوتی انجام می‌شود. اما چنانچه قرار باشد این محصول به فاصله‌های دور ارسال شود، دیگر فروش آن با قیمت مصوب صرفه اقتصادی نخواهد داشت. در چنین شرایطی توزیع‌کننده نیز تمایلی به این معامله که نتیجه‌ای جز متضرر شدن ندارد، نخواهد داشت؛ بنابراین برای تعیین قیمت سیمان در مقصد و برای مصرف‌کننده نهایی، کار کارشناسی انجام نشده است. وی افزود: علاوه براین میان سیاست‌های دولت، دوگانگی وجود دارد، چراکه فشار قابل‌توجهی به تولیدکننده سیمان وارد می‌کند تا قیمت این محصول را افزایش ندهد. اما اجازه رشد قابل‌توجه هزینه حمل‌ونقل را به‌راحتی صادر می‌کند. همین پارادوکس مشکل‌ساز شده است. این فعال صنعت سیمان تاکید کرد: واحدهای تولیدکننده سیمان درحال‌حاضر علاقه به فروش محصول خود دارند، چراکه به‌تدریج و در آستانه فصل سرما از میزان تقاضا برای خرید سیمان کاسته می‌شود؛ بنابراین کمبود سیمان از جای دیگری نشات می‌گیرد. در چنین شرایطی عمدتا بحث تضعیف ناوگان حمل‌ونقل و کرایه حمل مورد بحث است. کشور ما در شرایط تحریم است و کامیونی به کشور وارد نمی‌شود. در همین حال سالانه بین ۱۰ تا ۲۰ درصد ناوگان ما فرسوده و از مدار خارج می‌شود. کامیونداران نیز ترجیح می‌دهند کالاهایی با ارزش بالا را حمل‌کنند، چراکه هزینه بیشتری برای انتقال آن دریافت می‌کنند. 

وی در پایان با اشاره به فروش مستقیم سیمان از سوی کارخانه به مصرف‌کننده نهایی گفت: این اقدام قابلیت اجرایی دارد و درحال‌حاضر هم انجام می‌شود. هرچند که باید پذیرفت این اقدام با روند توزیع سنخیت ندارد اما از آن استقبال کرده‌ایم. این اقدام می‌تواند تب و تاب بازار را بکاهد اما راه‌حل نهایی نیست؛ چراکه موضوع اصلی چیز دیگری است. درواقع حتی در شرایطی که مصرف‌کننده نهایی سیمان را مستقیم هم خریداری کند باز باید هزینه حمل بپردازد.؛ یعنی به همان ابتدای داستان و رشد قابل‌توجه قیمت حمل می‌رسیم.

سخن پایانی

طی ماه‌های گذشته سیمان نیز در رده محصولاتی قرار گرفته که قیمت فروش آن درب کارخانه با نرخ فروش آن در بازار آزاد تفاوت پیدا کرده است. در این میان، سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان با هدف تنظیم این بازار قدم پیش گذاشته و در تلاش است با تشدید نظارت بر فروش این محصول از التهابات این بازار بکاهد. اما فعالان صنعت سیمان دیدگاه متفاوتی دارند که با توجه به آن بعید به‌نظر می‌رسد بتوان با این دست فشارها زمینه بازگشت ثبات را به بازار فولاد فراهم کرد.