اثر کرونا بر تجارت دریایی جهان

به گزارش می متالز، کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل (آنکتاد) پیش‌بینی کرده است که این صنعت در سال ۲۰۲۱ به مسیر رشد باز خواهد گشت. آنکتاد در بررسی حمل‌ونقل دریایی ۲۰۲۰ که در روز ۱۲ نوامبر منتشر شده، برآورد کرده است حمل‌و‌نقل دریایی جهان در سال ۲۰۲۰ به‌دلیل مشکلات بی‌سابقه ناشی از کووید-۱۹ سقوط ۱/ ۴درصدی را تجربه کرده است.

در این گزارش هشدار داده شده که موج‌های جدید همه‌گیری که زنجیره تامین و اقتصادها را مختل کرده‌است، احتمالا منجر به سقوطی بیشتر خواهد شد. در این گزارش گفته شده است که همه‌گیری به سرتاسر زنجیره تامین، شبکه‌های کشتیرانی و بنادر شوک وارد کرده و منجر به کاهش حجم محموله‌های دریایی و تنزل چشم‌انداز رشد شده‌ است.  براساس این گزارش، چشم‌انداز کوتاه‌مدت تجارت دریایی تیره و تار است. پیش‌بینی اثرات درازمدت همه‌گیری و همچنین زمان و میزان بهبود در این صنعت هم مملو از عدم‌قطعیت است.  موخیسا کیتویی، دبیرکل کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل در این‌باره گفته است: «صنعت کشتیرانی جهان در کانون تلاش برای بهبود پایدار قرار دارد؛ چراکه نقشی ضروری در هموارسازی عملکرد زنجیره تامین جهان دارد.» او اضافه کرده‌است: «این صنعت باید از نقش‌آفرینان کلیدی در به‌کارگیری لجستیک با «بهره‌وری به‌موقع» باشد تا بتوان از «آمادگی در صورت نیاز» بهره برد.» آنکتاد با فرض اینکه تولید اقتصاد جهان بهبود پیدا خواهد کرد، پیش‌بینی کرده‌است که رشد تجارت دریایی دوباره به محدوده مثبت بازگردد و در سال ۲۰۲۱ افزایش ۸/ ۴درصدی را تجربه کند. اما این قضیه، نیاز صنعت حمل‌ونقل دریایی به آمادگی برای تغییر و همچنین تدارک دیدن برای جهان متفاوت پساکرونایی را نشان می‌دهد.

واکنش به همه‌گیری

در این گزارش اشاره شده است که در زمان اوج بحران، یعنی زمانی ‌که کاهش حجم محموله‌ها چالشی جدید به عدم‌توازن ساختاری بازار اضافه کرده بود، صنعت کشتیرانی باربری به‌جای سهم بازار به‌دنبال حفظ سوددهی بود و به همین دلیل نظم بیشتر، کاهش ظرفیت و پایین‌آوردن هزینه‌ها را در دستور کار خود قرار داد.  در نتیجه، نرخ باربری به‌رغم کاهش تقاضا، در سطوح ثابت قرار گرفت. از نگاه کشتیرانان، این استراتژی‌ها به‌معنای محدودیت‌های سرسختانه فضایی برای حمل‌ونقل کالاها و تاخیر در تاریخ تحویل بود. نقش‌آفرینان بخش دریایی برای مقابله با اختلالات ناشی از همه‌گیری، عملیات، بودجه و شیوه‌نامه بهداشتی و ایمنی و همچنین رویه کار خود را مجددا تنظیم کرده‌اند. به‌علاوه، برخی از دولت‌ها برای حفظ امنیت افراد و حفظ جریان تجارت، از طریق آژانس‌های مرزی، مقامات بنادر و اداره‌های گمرک خود، اصلاحاتی را ایجاد کرده‌اند. کیتویی گفته‌ است: «ماموران مرزی، کارگران بنادر و مقامات گمرک با کمک به ما در انجام امور کشتیرانی طی بحران، نقشی حیاتی در حفظ جریان تجارت ایفا می‌کنند.» او ادامه داده‌است: «دستیابی به بهترین راهکارهایی که از دل تجربیات آنها ظاهر می‌شود برای تقویت تسهیل تجارت در سال‌های آتی، اهمیت زیادی دارد.»

جهانی‌سازی تا کجا؟

طبق گزارش آنکتاد، در حالی‌که کووید-۱۹ وابستگی متقابل کشورها در سطح جهانی را مورد تاکید قرار داده‌است، پرسش‌هایی وجودی درباره جهانی‌سازی برانگیخته و فشار علیه برون‌سپاری در نواحی دور را تشدید کرده‌است. در این گزارش گفته شده‌ است: «همه‌گیری موضوع کمبود زنجیره تامین را در کانون توجه قرار داده ‌است که شامل تامین از سرزمین‌های نزدیک و بازگرداندن به سرزمین خود می‌شود و وابستگی کمتری به مدل‌های انبارداری درست سر وقت و ناب دارد.» در این گزارش گفته شده ‌است که کووید-۱۹ بحث در مورد تنوع‌بخشی به تولید و سایت‌های تولید و عرضه را هم به میان کشیده ‌است.  طبق این گزارش، همه‌گیری نشان داده ‌است که جهان در مواجهه با چنین بحران‌هایی اصلا آمادگی لازم را ندارد و نیازی فوری به سرمایه‌گذاری در مدیریت خطر و آمادگی برای واکنش اضطراری در بخش حمل‌ونقل و لجستیک وجود دارد.  این گزارش همچنین می‌گوید؛ ایجاد اطمینان از آینده زنجیره تامین دریایی و مدیریت خطر به چابکی عملیات حمل‌ونقل «تحویل در محل» نیاز دارد.  شامیکا ان. سیریمان، مدیر بخش فناوری و لجستیک آنکتاد گفته است این همه‌گیری نباید اقدامات در راستای مقابله با تغییرات اقلیمی در کشتیرانی را عقب براند. در نتیجه، سیاست‌های بهبود‌بخش در دوران پساکرونایی باید از توسعه راهکارهای سبز و پایدار حمایت کند.  او گفته‌ است: «تلاش‌های فعلی جهت حذف انتشار کربن از کشتیرانی و تداوم گذار انرژی از سوخت‌های فسیلی، باید ادامه پیدا کند.»

بهره‌گیری از انقلاب دیجیتالی

طبق این گزارش، همه‌گیری همچنین شرایط را برای دیجیتالی‌کردن و حذف کاغذبازی در صنعت کشتیرانی از جمله در بنادر‌ فراهم کرده‌است. این مساله نیاز به استانداردها و نرم‌افزارهای اسناد الکترونیکی را هم تشدید می‌کند.  بسیاری از اقدامات تسهیلی تجارت که در جریان همه‌گیری در دستور کار قرار گرفته‌اند به سرمایه‌گذاری بیشتر در دیجیتالی‌کردن و اتوماسیون نیاز دارند. پذیرش نسخه‌های دیجیتالی به‌جای نسخه‌های اصلی کاغذی، پردازش پیش از رسیدن، پرداخت الکترونیکی و اتوماسیون گمرک، همگی اینها به سرعت بخشیدن به تجارت بین‌الملل کمک می‌کند.  از سوی دیگر، همه‌گیری نشان داده‌است که دیجیتالی شدن با افزایش خطر‌ ایمنی‌ سایبری همراه است که می‌تواند به زنجیره تامین و خدمات در تجارت دریایی جهانی آسیب برساند.  این گزارش، بحران امنیتی و انسانی‌ ناشی از همه‌گیری را افشا کرده‌است که در دل آن بیش از ۳۰۰هزار دریانورد چندین ماه فراتر از تعهد کاری‌ خود در دریا سرگردان بوده‌اند که موقعیتی ناپایدار هم برای امنیت و رفاه دریانوردان و هم برای عملیات ایمن‌ کشتی محسوب می‌شود. آنکتاد تاکید می‌کند که مقامات، دریانوردان را به‌عنوان کارگران کلیدی از محدودیت‌های مسافرتی‌ کووید-۱۹ معاف کنند. این گزارش، در کنار تمرکز بر اثرات همه‌گیری در سال ۲۰۲۰، پوششی عمیق و دقیق از تجارت دریایی جهان در سال ۲۰۱۹ هم ارائه کرده ‌است.  این گزارش می‌گوید کووید-۱۹ در شرایطی به تجارت‌جهانی آسیب وارد کرده که در سال ۲۰۱۹ تضعیف شده بود. در آن سال، تجارت دریایی جهان به‌دلیل تنش‌های تجاری دچار مشکلاتی شده بود. تنش‌های چین و آمریکا، عدم‌قطعیت درباره برگزیت، گلایه‌های چند کشور درباره تعرفه‌های هندی، کشمکش تجاری‌ ژاپن-کره و تحرکات عمومی به سمت حمایتگری از جمله مواردی بودند که در سال ۲۰۱۹، تجارت جهانی را متاثر کرده بود. این گزارش برآورد کرده است که تعرفه‌ها حجم تجارت دریایی در سال ۲۰۱۹ را ۵/ ۰ درصد کاهش داده‌است.