ضد تحلیل در روزهای پرنوسان بورس

به گزارش می متالز، به این ترتیب در حالی که طی همان دقایق ابتدایی دادوستدها نماگر اصلی سهام با رشد بیش از ۲۱ هزار واحدی همراه شده بود در ادامه با افزایش فشار فروش، تعدیل شد و نهایتا به رشد ۹۷۰۰ واحدی (معادل ۸/ ۰ درصد) بسنده کرد. در این میان ارزش معاملات خرد روزانه سهام رکورد یک ماهه را جابه‌جا کرد و از ۱۱هزار میلیارد تومان فراتر رفت. بازگشت شاخص کل سبب شد تا بار دیگر انگشت اتهام به سمت بازیگران حقوقی نشانه رود. ضد تحلیل‌هایی که در روزهای اصلاحی بورس تهران نیز به دفعات شنیده می‌شد. این در حالی است که نوسان قیمت‌ها در محدوده فعلی پس از یک دوره اصلاحی طولانی امری طبیعی قلمداد می‌شود.

با این حال رصد معاملات روزهای آینده حائز اهمیت است و مشخص می‌کند که رشد سه روز اخیر قیمت سهام تنها نوسانی موقت در مسیر نزولی بورس تهران بوده یا می‌توان به رونق دوباره بازار سهام و بازگشت شاخص به مسیر صعودی امید داشت. این مهم اما به حفظ ارزش معاملات خرد سهام در سطوح فعلی یا بالاتر و همچنین رفتار سهامداران حقیقی وابسته است.

بورس تهران به‌عنوان جزئی از کل اقتصاد ایران در سال ۹۹ یکی از پرتلاطم‌ترین ادوار کاری خود در طول تاریخ فعالیتش را پشت سر گذاشت. در ابتدای سال سرازیر شدن سیلاب نقدینگی به بازارهای مالی موجی از تورم فزاینده را رقم زد و در این میان بورس تهران بخش عمده این پول‌های سرگردان را جذب و همزمان مشارکت در بازار سهام به‌طور فزاینده‌ای رشد کرد. رکوردهای جدید شمار کدهای سهامداری و صف‌های طولانی مقابل کارگزاری‌ها در این دوره از ورود افراد جدید به بازار سرمایه حکایت داشت. با افزایش دایره نفوذ بازار سهام در بین آحاد جامعه فضا برای تبلیغ از طریق شبکه‌های اجتماعی هم رشد پیدا کرد. همین سیل پول‌های ورودی سبب شد تا در کمتر از پنج ماه میزان رشد نماگر اصلی بورس تهران از ۳۰۰ درصد فراتر رود. پس از آن اما موجی اصلاحی آغاز شد که به سبب عدم بلوغ بازار و فعالان آن، نبود ابزارهای معاملاتی کارآ و محدودیت‌های خودساخته این روند فرسایشی شد. پس از افت حدود ۴۲ درصدی نماگر اصلی بورس تهران از سقف ۲ میلیون و ۷۸ هزار واحد در ۱۹ مردادماه، حال شرایط به گونه‌ای رقم خورده که انتظار برای کاهش فروش‌های هیجانی و بازگشت روزهای پررونق به تالار شیشه‌ای افزایش یافته است. جایی که حتی سهام کوچکی که در یکی دو ماه گذشته شاهد به اصطلاح خشک شدن (فریز شدن قیمت پایانی به دلیل کاهش دادوستدها و پرنشدن حجم مبنا) معاملات خود بودند، در روزهای اخیر معاملات پویایی را تجربه کردند. حتی اگر این معاملات در برخی سهام به رشد قیمت منتهی نشد اما خروج از این کمای معاملاتی نوید بهبود شرایط را می‌داد. در این مسیر روز گذشته ارزش معاملات خرد بورس تهران از ۱۱هزار میلیارد تومان نیز فراتر رفت که بیشترین ارزش دادوستدها از ۲۱ مهرماه به شمار می‌رفت. اما همان‌طور که انتظار می‌رفت و تجربیات گذشته نیز موید آن است، در مسیر بازگشت نماگر سهام پس از رکود سه ماهه، طبیعتا روزهای نوسانی را شاهد خواهیم بود. با این حال روز گذشته بار دیگر کانال‌های تلگرامی که عمدتا از سوی گردانندگان این کانال‌ها که عنوان «استاد» را نیز یدک می‌کشند، رو به انتقاد از عملکرد حقوقی‌های بازار کردند و افزایش فشار فروش این روز را به این دسته از بازیگران بورسی نسبت دادند. ضد تحلیل‌هایی که در روزهای اصلاحی بورس تهران نیز به دفعات شنیده می‌شد. طرح موضوعاتی چون عاملیت مقام ناظر در افت شاخص سهام، نقش موثر بازیگران بزرگ از طریق عرضه‌های سنگین، انتساب ریزش قیمت‌ها به به‌دست آوردن کرسی‌های مدیریتی در سازمان‌های مرتبط با بازار سهام از طریق مداخله و دستکاری برخی نهادهای مالی در فشار فروش‌ها و شکل‌بخشی به موج نزولی اخیر از جمله مواردی است که از زرادخانه‌های این ضدروایت‌ها بیرون می‌تراود.

کلیشه قدیمی روزهای منفی بورس

رفتار بازیگران عمده در بورس تهران همواره در معرض انتقاد بسیاری از سهامداران خرد بوده است. سهامداران خردی که چه در روزهای صعودی و چه نزولی هر فروشی از این کانال را به روند نماگرها ارتباط می‌دهند. سهامداران خرد همواره توقع داشته‌اند در صعود تند قیمت‌ها عرضه‌کنندگان بزرگ غیرفعال بمانند تا شتاب رشد قیمت‌ها کاهش نیابد. در بازار نزولی هم معمولا چنین توقع می‌رود که بازیگران بزرگ باید از قیمت‌ها حمایت کنند. در این مواقع اگر سهامداران بزرگ در مقام فروشنده برآیند، بسیاری از سهامداران خرد این وضعیت را برنمی‌تابند و عرضه‌های اصطلاحا «حقوقی» را مانعی در جهت تداوم روند «طبیعی» قیمت‌ها می‌دانند.

حمایت سهامداران حقوقی از قیمت برخی از سهم‌ها در تمام دنیا امری رایج است. این دسته از معامله‌گران به دلیل پرتفوی‌های باارزش و بزرگی که دارند گاهی اوقات در هنگام نزول قیمت یک سهم اقدام به خرید و حمایت از قیمت آن می‌کنند تا ارزش پرتفوی خودشان افت چندانی را تجربه نکند. به عبارت دیگر سهامدار حقوقی هم مانند بقیه سرمایه‌گذاران به فکر حداکثر کردن سود خود است. اما به نظر می‌رسد وظیفه این دسته از سهامداران در بورس تهران تغییر کرده است. به عبارت دیگر با مشاهده رفتار حقوقی‌ها در روزهای منفی بازار سهام به نظر می‌رسد وظیفه آنها محدود به حمایت از شاخص کل شده است. این رفتار موجب ارسال سیگنال‌های غلطی به سهامداران می‌شود؛ به‌طوری‌که در شرایط منطقی، اولین پیام مثبت خرید حقوقی‌ها این است که سهام خریداری شده می‌تواند آینده مثبتی برای سرمایه‌گذاری داشته باشد. در عین حال سهامداران حقوقی می‌توانند مخابره‌کننده نوع آموزش صحیح سرمایه‌گذاری به بازار باشند. به عبارتی معاملات سهامداران حقوقی می‌تواند آموزشی برای بورس‌بازان تازه‌وارد بازار سهام باشد، اما خرید دستوری سهام توسط حقوقی‌ها در بورس تهران موجب از بین رفتن این پیام‌های مثبت و از بین رفتن اعتماد سهامداران به این دسته از بازیگران سهام می‌شود. در همین راستا چنین رفتاری می‌تواند موجب شود معامله‌گران خرد در خرید سهام به جای توجه به ریسک سرمایه‌گذاری خود به‌دنبال سهمی باشند که در صورت افت قیمت، حقوقی‌ها ناجی آن شوند. به عبارت دیگر روش کنونی خرید دستوری سهام توسط بورس‌بازان حقوقی موجب می‌شود معامله‌گران حقیقی بی‌توجه از ریسک سهم خریداری شده انتظار سود بالایی داشته باشد.

قدرت حقوقی در تشخیص و تغییر روندها

یکی از پیش‌داوری‌ها بین اهالی بازار سهام این است که سهامداران حقوقی به اطلاعات بیشتری از سهام تحت تملک خود دسترسی دارند و از این رو خرید و فروش این دسته از بازیگران سهام می‌تواند سیگنالی به بازیگران خرد برای ورود یا خروج صادر کند. به عبارت دیگر، فروش سهامداران بزرگ می‌تواند به معنی عدم ارزندگی یک سهم، بروز ریسک غیرسیستماتیک یا اتفاقی قریب‌الوقوع در شرکت باشد که هنوز صدای آن در نیامده و اطلاعات آن در دسترس عموم ذی‌نفعان قرار نگرفته است. برای بررسی بیشتر این ادعا می‌توان به گفته‌های جان مینارد کینز استدلال کرد. کینز با مشکوک بودن به این مهم که مدیران دارایی، نقش پول هوشمند را بازی می‌کنند، اعتقاد داشت احتمال اینکه حرفه‌ای‌ها هم به جریان جمعی بازار بپیوندند، بیش از آن است که در برابرش بایستند. در واقع این گروه به‌رغم تصور بسیاری از فعالان بازار قدرتی برای کشاندن بازار به‌دنبال خود ندارند و خود نیز مقهور قدرت بازار می‌شوند.

مروری بر معاملات روز یکشنبه

بازار سهام معاملات روز گذشته را با قدرت‌نمایی خریداران و رشد ۱/ ۱ درصدی شاخص کل بورس آغاز کرد اما در ادامه معاملات این امر چندان دوام نداشت و شاهد افزایش عرضه‌ها بودیم. به‌طوری‌که از ارتفاع روزانه شاخص کل بورس کاسته و بسیاری از نمادها که تا سقف روزانه هم پیشروی داشتند به منفی بازار هدایت شدند. در این بین اما شاخص کل بورس به‌رغم اینکه بیش از ۱۲ هزار واحد از سقف روزانه کاهش را تجربه کرد، اما در نهایت توانست با رشد ۹۷۰۰ واحدی معاملات خود را پایان بخشد. شاخص کل هموزن نیز که در ابتدای معاملات حدود ۲۲۰۰ واحد (معادل ۶/ ۰ درصد) رشد داشت در پایان معاملات روز یکشنبه با افزایش عرضه‌ها به رشد محدود ۰۲/ ۰ درصدی بسنده کرد. شاخص کل فرابورس نیز از این قاعده مستثنی نبود و سوار بر موج نوسانات توانست با رشد اندک ۴۴ واحدی (۳/ ۰ درصد) سبزپوش بماند.  سه نماد بورسی «فملی»، «فولاد» و «وغدیر» و سه نماد فرابورسی «بپاس»، «صبا» و «ارفع» بیشترین تاثیر را در مثبت ماندن دو شاخص بورس و فرابورس دارا بودند. نماد معاملاتی «تاپیکو» که دیروز به گردونه معاملات بازگشت، با افت بیش از ۹ درصدی اثر منفی ۲۷۰۰ واحدی را برشاخص کل بورس داشت. در معاملات روز گذشته بورس شاهد تشکیل صف خرید برای ۶۹ نماد بورسی (۱۴ درصد نمادها) به ارزش ۶۴۱ میلیارد تومان بودیم. همچنین ۱۹۱ نماد (۴۱ درصد از نمادها) صف فروش به ارزش ۱۹۵۱ میلیارد تومان تشکیل دادند. در این بین نماد «ولپارس» بیشترین حجم صف خرید و نماد استانی «وسخراش» بیشترین حجم صف فروش را داشتند. در معاملات فرابورسی نیز ۲۵ نماد بورسی (۲۱ درصد از نمادها) با صف خرید به ارزش ۲۰۱ میلیارد تومان همراه شدند و در مقابل ۶۹ نماد (۶۰ درصد از نمادها) صف فروش به ارزش ۱۴۳۶ میلیارد تومان داشتند.

در جریان دادوستدهای این روز نماد شرکت سرمایه‌گذاری نفت و گاز و پتروشیمی تامین و پالایش نفت اصفهان که به دلیل افشای اطلاعات با اهمیت گروه الف مدتی متوقف بودند بدون محدودیت دامنه نوسان بازگشایی شدند که «تاپیکو» با افت ۷ درصدی به گردونه معاملات بازگشت اما در ادامه همچنان با افزایش عرضه مواجه شد و در نهایت افت بیش از ۹ درصدی را تجربه کرد. همان‌طور که گفته شد این نماد بیشترین اثر منفی بر شاخص کل بورس را داشت. «شپنا» نیز اگرچه با افت ۶ درصدی به چرخه معاملات بازگشت اما در نهایت با افزایش تقاضا صف خرید شد. در این بین همچنان از بازگشایی نماد «شستا» و «وتجارت» خبری نیست. نکته مهم و مثبت در معاملات روز یکشنبه رشد ارزش معاملات خرد سهام بود. به‌طوری‌که ارزش معاملات خرد بورس به ۱۱ هزار و ۳۷۶ میلیارد تومان رسید که نسبت به روز معاملاتی ماقبل رشد ۱۳۸ درصدی را ثبت کرد.

همگام با بازیگران

سهامداران حقیقی که در دقایق ابتدایی معاملات خالص خرید مثبتی را ثبت کرده بودند در ادامه فروشنده شدند. روندی که در نهایت به خروج حدود ۶۰ میلیارد تومانی سرمایه حقیقی از گردونه معاملات سهام منجر شد. در میان صنایع ۳۸گانه بورسی نیز حقیقی‌ها در ۱۵ گروه در نقش خریدار ظاهر شدند و در مقابل ۲۱ صنعت با خروج سرمایه خرد مواجه شد. در این روز گروه‌های کامودیتی‌محور همچنان مورد اقبال سهامداران حقیقی قرار داشتند. از یکسو به جذابیت قیمتی این سهام پس از افت سه ماهه و از سوی دیگر به روند رو به بهبود قیمت‌ها در بازارهای جهانی بازمی‌گشت. ضمن آنکه تثبیت نسبی دلار در سطوح ۲۶ تا ۲۷ هزار تومانی در افزایش جذابیت نمادهای دلاری بورس تهران بی‌تاثیر نبوده است.

در این راستا دیروز گروه فرآورده‌های نفتی شاهد جابه‌جایی سهامی به ارزش ۱۰۳ میلیارد و ۷۶۰ میلیون تومان در مسیر حقوقی به حقیقی بود. این روند در میان زیرمجموعه‌های گروه فلزات اساسی با تغییر مالکیت سهامی به ارزش ۳۵ میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومان از پرتفوی سهامداران حقوقی به سبد سهام حقیقی‌ها دنبال شد.

در دیگر گروه‌های بازار صنعت رایانه شاهد خالص خرید ۳۰ میلیارد و ۷۰ میلیون تومانی سهامداران خرد بورس تهران بودند. این رقم در زیرمجموعه‌های حمل و نقلی ۲۸ میلیارد و ۴۵۰ میلیون تومان برآورد شد. در میان شرکت‌ها نیز سهام شرکت ملی مس ایران شاهد جابه‌جایی ۴۲ میلیون و ۶۹۰ هزار سهم به ارزش ۹۳ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان در مسیر حقوقی به حقیقی بود. پس از آن بیشترین خالص خرید حقیقی به ارزش ۴۸ میلیارد و ۸۶۰ میلیون تومان در «کاما» ثبت شد. «شپنا» نیز در این روز شاهد جابه‌جایی سهامی به ارزش ۴۰ میلیارد و ۷۰۰ میلیون تومان از پرتفوی حقوقی‌ها به سبد سهام معامله‌گران خرد بازار بود.  در آن سوی بازار گروه خودرو و ساخت قطعات با بیشترین خروج پول حقیقی به میزان ۱۴۷ میلیارد تومان مواجه شد. معدنی‌ها نیز وضعیتی مشابه را تجربه کردند و شاهد انتقال سهامی به ارزش ۶۰ میلیارد و ۷۲۰ میلیون تومان در مسیر حقیقی به حقوقی بودند.