فرازونشیب طرح تولید ۱میلیون بشکه نفت توسط بخش خصوصی یک‌سال پس از جلسه رهبری با تولیدکنندگان

به گزارش می متالز، 28 آبان سال 98 حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر انقلاب اسلامی در دیدار با 2500 نفر از تولیدکنندگان، کارآفرینان و فعالان اقتصادی با اشاره به اهمیت ثروت ملی و گسترش رفاه عمومی در نظام اسلامی و ضرورت امید نبستن به خارج از کشور، تأکید کرده‌اند: تولید بایستی در کشور پیشرفت پیدا کند؛ علاج کار این است. کار و راهبرد اساسی «مصون‌سازی اقتصاد از آسیب تحریمها از طریق تقویت و رونق تولید داخلی» است و بنده پشت این قضیه ایستاده‌ام و از مسیر پیشرفت حقیقی کشور کاملاً دفاع می‌کنم.

رهبر انقلاب در این جلسه تولیدکنندگان را فرماندهان، پیشروان، خط‌شکنان و صفوف مقدم عرصه حیاتی «تولید داخلی، رونق اقتصادی و گسترش رفاه عمومی» خواندند و خاطرنشان کردند: این میدان خطیر، میدان یک جنگ واقعی است.

در این دیدار چند تن از تولیدکنندگان، کارآفرینان و فعالان اقتصادی به بیان دیدگاه‌ها و پیشنهادات خود برای بهبود فضای کسب‌وکار پرداختند که یکی از این کارآفرینان، سید محمدحسین دانا، عضو هیات مدیره اکتشاف و تولید تأسیسات دریایی بود.

به‌مناسبت سالگرد این جلسه مهم و استراتژیک که حاوی نکات بسیار مهم در راستای حمایت از رونق تولید در کشور بوده است، تلاش کرده است با برخی سخنرانان آن جلسه در محضر رهبر انقلاب گفتگو کند و درباره آنچه طی یک سال گذشته بر صنعت خودشان و کل تولید گذشته است، مصاحبه‌ای داشته باشد، بر همین اساس سراغ سید محمدحسین دانا، عضو هیات مدیره اکتشاف و تولید تأسیسات دریایی رفتیم و با وی گفتگو کردیم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:

آبان 98 درحضور مقام معظم رهبری چه‌نکاتی را مطرح کردید؟

سید محمدحسین دانا: در فرصتی که در جلسه مورد اشاره در خدمت مقام معظم رهبری در اختیار اینجانب به‌نمایندگی از مجمع شرکتهای ایرانی اکتشاف و تولید قرار گرفت، در خصوص الزام حمایت از بخش خصوصی در زمینه ورود به پروژه‌های بالادستی اکتشاف، توسعه و تولید از میادین نفت و گاز کشور و نیاز به یک پارادایم شیفت بزرگ در صنعت نفت کشور، طرح موضوع داشتم.

در این جلسه ضمن معرفی کوتاهی از دلایل و شرح نیاز تقویت شرکتهای ایرانی اکتشاف و تولید، نکته‌ای که مطرح شد لزوم تغییر نگرش در بخش دولت و حاکمیت نسبت به بخش خصوصی و به‌دنبال آن تغییر رویکرد در الگوی رفتاری دولت به‌عنوان کارفرما در تعامل با این بخش بود، به‌نحوی که به بخش خصوصی نه به‌عنوان رقیب دولت بلکه به‌عنوان یک بازوی توانمند و متحد (یار و همکار) استراتژیک و بلندمدت کنار و همراه دولت نگاه شود و به‌ویژه در بخش‌هایی از صنعت که دست دولت به‌واسطه محدودیتهای موجود و ناکارآمدی، در تحقق اهداف کلان و چشم‌انداز کوتاه است، فضای بیشتری در اختیار بخش خصوصی و غیردولتی توانمند قرار گیرد.

به‌عبارت دیگر، در بسیاری موارد همین نگاه رقابتی دولت به بخش خصوصی موجب ترس از رشد و توانمندسازی شرکتها می‌شود، البته در بسیاری موارد هم این نقیصه بیش از اینکه یک نگاه سیستمی هدفمند از سمت دولت باشد، بیشتر مربوط به نحوه تفکر و عملکرد مدیران دولتی می‌شود، به‌گونه‌ای که در بسیاری از موارد، مدیران و کارکنان دولتی قادر به پذیرش ریسک‌های متناظر با مسئولیت‌های خود و تصمیم‌گیری‌های مرتبط با نیازهای توسعه‌ای کشور به‌دلائل مختلف از جمله ترس و واهمه از دردسرها و بازخواست‌های متعدد از سمت سازمانهای نظارتی و حوزه‌های غیرتخصصی ارزیابی‌کننده، نیستند، بعضاً هم برخی مدیران و کارکنان دولت ورود و عرض‌اندام بخش خصوصی در برخی زمینه‌ها را که همواره حیاط خلوت دولت بوده است معارض منافع اداره تحت مدیریت خویش می‌دانند.

در بسیاری از کشورهای پیشرفته در حوزه‌های اقتصاد و صنعت، دولت در بسیاری از بخش‌ها در حوزه سیاست‌گذاری، حمایت و نظارت بر بخش‌های اقتصادی که اکثر آنها را شرکتهای خصوصی و غیردولتی تشکیل می‌دهند، نقش‌آفرینی می‌کند و تصدی‌گری را به بنگاههای کسب‌وکار توانمند در بخش‌های غیردولتی واگذار می‌کند، حتی حوزه‌هایی نظیر استانداردسازی و تنظیم‌گری یا رگولاتوری را نیز به سازمان‌های بیطرف غیردولتی واگذار می‌کنند.

در صنعت نفت و گاز کشورمان هم علی‌رغم گذشت صدسال از عمر این صنعت، بخش بالادستی اکتشاف و تولید نفت و گاز به‌طور کامل بومی‌سازی نشده است و این امر به‌عنوان حلقه مفقوده‌ای به‌دنبال متولی می‌گردد تا با ساختار و ابزار متناسب بتواند از گذرگاهها و مقاطع حساس تاریخی همچون امروز خلاصی یابد و گرفتار محدودیت‌ها و تحریم‌های خارجی، تنگ‌نظری‌ها و مقاومت‌های داخلی و پیچیدگی‌های نظام اداری نشود و به‌صورت چابک و روان با بهره‌گیری از شرکت‌های بهره‌برداری و تجاری مبتنی بر دانش و فن‌آور و رویکرد اقتصاد مقاومتی بتواند به‌عنوان تأمین‌کننده‌ای پرقدرت و بی‌نظیر برای افزایش ذخائر ارزی و تقویت‌کننده خزانه ملی نقش‌آفرینی کند، لذا در جلسه خدمت مقام معظم رهبری تلاش کردیم نتیجه فعالیت‌های فنی تخصصی‌‌ای را که در دل کارگروه‌های خبرگان زیرمجموعه شرکتهای بزرگ نفتی ایران تهیه شده بود در قالب نقشه راهی منعکس کنیم و تقاضا کردیم این نقشه راه و برنامه‌های عملیاتی مربوط به آن را ذیل یک کمیته سه‌جانبه فی‌مابین دولت، نماینده بیت معظم و مجمع شرکتهای ایرانی اکتشاف و تولید به‌عنوان نماینده بخش خصوصی، پیگیری و اجرایی کنیم.

بعد از این جلسه آیا جلسات پیگیری از سوی دفتر بیت،‌ یا دولت یا سازمانی برگزار شد؟

سید محمدحسین دانا: بله، جلسات مرتبط با این موضوع که در واقع از 18 ماه قبل و همزمان با نمایشگاه نفت و گاز سال 98 آغاز شده بود، پس از جلسه در حضور مقام معظم رهبری،‌ مشخصاً با هدف به نتیجه رساندن طرح تولید روزانه یک‌میلیون بشکه نفت توسط بخش خصوصی،‌ شتاب گرفت و دفتر رهبری تعاملی سازنده با مجمع شرکتهای ایرانی اکتشاف و تولید برقرار و از طرف دیگر با دیگر سازمان‌های دولتی و ارگان‌های پشتیبانی از جمله وزارت نفت، سازمان بورس و بانکها،‌ دانشگاه‌ها و انجمن سازندگان کالا جلسات متعدد مکرری را هماهنگی و برگزار کرد،

در واقع در این جلسات سعی شد ابعاد و اجزای طرح تولید یک‌میلیون بشکه نفت بررسی بیشتر شود و الزامات شکل‌گیری موفقیت‌آمیز این حرکت ملی و نقش ارکان مختلف نظیر دولت، شرکتهای اکتشاف و تولید و سایر اعضای زنجیره ارزش شامل پیمانکاران، سازندگان تجهیزات، بانکها و بیمه‌ها و نهادهای مالی و حتی دانشگاه‌ها تصویر شد، چنانکه طراحی به‌نحوی باشد که با حمایت از بخش بالادست صنعت نفت که همان صنعت اکتشاف و تولید می‌شود و نقش لوکوموتیو صنعت نفت را دارد، تمام زنجیره ارزش حمایت و منتفع شود.

برای انجام این مهم،‌ دفتر رهبری با انواع ذی‌نفعان از جمله مجمع اکتشاف و تولید، انجمن سازندگان، بانکها، بورس و... جلساتی برگزار و موضوع تدقیق شد.

از طرف دیگر به‌منظور مشارکت دادن مردم در منافع اقتصادی طرح در جهت استفاده از ظرفیتها و تعمیق بازار سرمایه، تأسیس یک شرکت مشترک سرمایه‌گذاری به‌عنوان یکی از ابزارهای لازم برای جذب منابع مالی طراحی و پایه‌گذاری شد.

با تدقیق موارد فوق و مشخص شدن اینکه حجم و محدوده کار چگونه است، موضوع به وزارت نفت تفویض و از انتهای سال گذشته جلسات مداومی با ورود وزارت نفت برگزار شد و موضوعات مختلف از جمله انتخاب میدان دارای اولویت با قابلیت واگذاری، بهبود شاخصهای فنی و اقتصادی قرارداد و شرح کار پروژه بررسی شده است.

تعامل دولت با فعالان اقتصادی جهت رفع موانع تولید و بهبود شرایط کسب‌وکار را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

سید محمدحسین دانا: وزارت نفت و شرکت ملی نفت ایران به‌نمایندگی از دولت در این قضیه با نمایندگان بخش خصوصی و غیردولتی مذاکرات و پیگیری مستمر داشته‌اند و موضوعات و پیشنهادات شرکتهای اکتشاف و تولید در جلسات با تیم‌های تخصصی و کارشناسی وزارت نفت مورد بحث و بررسی قرار گرفته‌اند مع‌هذا همچنان نتیجه مشخصی حاصل نشده است.

به‌هرحال بخش بالادستی و انحصار دولت در تولید از میادین نفت و گاز کشور همواره طی چند دهه گذشته در انحصار دولت بوده است و حال که قرار است قسمتی از آن از پوسته دولتی خارج شود و در چارچوب سیاستهای اقتصاد مقاومتی تجدید ساختار و فعال شود، طبیعتاً مقاومت‌هایی وجود دارد که اگر هدف ما مصالح کل کشور باشد می‌بایست علاوه بر دولت، سایر ارکان این نظام کمک کنند و برای به‌ثمر رسیدن این دوره گذار،‌ تمامی ذی‌نفعان کلیدی باید آستین همت بالا بزنند و آنها هم در راستای همین هدف، تنظیم برنامه و استراتژی کنند چرا که بهبود فضای کسب‌وکار حاصل تعامل همه تصمیم‌گیرندگان و تأثیرگذاران خواهد بود.

در زمان حاضر وضعیت تولید داخل و میزان استفاده از ظرفیت‌های ساخت داخل را چگونه می‌بینید؟

سید محمدحسین دانا: بایستی عرض کنم علی‌رغم پیشرفت‌های خوب در بخش‌های مختلف پیمانکاری عمومی و نیز ساخت تجهیزات و قطعات مورد نیاز در صنعت نفت، لیکن در حوزه بالادست شامل واگذاری پروژه‌های مدیریت مخازن نفتی، سرمایه‌گذاری، توسعه و تولید از میادین به بخش خصوصی، همچنان تردیدها و مقاومت‌هایی وجود دارد.

اما باتوجه به اینکه یکی از پایه‌های اصلی طرح تولید یک‌میلیون بشکه، موضوع ساخت داخل است، به همین سبب با انجمن سازندگان صنعت نفت تعامل نزدیک برقرار شده و برای همکاری جهت تعریف طرحهای مشترک هماهنگی‌هایی صورت گرفته است، از طرف دیگر، مجموعه 16 شرکت عضو مجمع شرکت‌های ایرانی اکتشاف و تولید، خود سهم و بخش مهمی از ظرفیتهای پیمانکاری این حوزه را در اختیار دارند و لذا برنامه ما استفاده حداکثری از ظرفیت‌های فنی و اجرایی و مالی پیمانکاران و سازندگان داخلی در این طرح ملی است.

تفاوت مهم پروژه‌های اکتشاف و تولید در مقایسه با پروژه‌های پیمانکاری معمول در کشور، در پذیرش ریسک‌های تأمین مالی و سرمایه‌گذاری همراه با ریسک فنی تولید و بهره‌برداری از میادین توسط شرکتهای بخش خصوصی و غیردولتی است، لذا نیاز است که علاوه بر توسعه‌های مثبتی که در حوزه مدیریت و اجرای پروژه‌ها و ساخت داخل توسط بخش خصوصی صورت گرفته است، ظرفیت‌های جدید مدیریت پورتفوی سرمایه‌گذاری و مدیریت ریسک، همراه با دانش روز مدیریت مخازن و تولید از میادین نفت و گاز نیز بومی‌سازی شود. سابقه پذیرش ریسک سرمایه‌گذاری و تولید توسط بخش غیردولتی ایران محدود به چند پروژه در سالهای اخیر است که بخش مهمی از تأمین مالی آن پروژه‌ها هم همواره از طریق منابع صندوق توسعه ملی بوده است، مع‌هذا در این حرکت جدید که افق سرمایه‌گذاری و بهره‌برداری طولانی‌مدت‌تر با ریسک‌ها و پیچیدگی‌های بیشتری متصور است، نیاز به ارتقای ظرفیت‌های بخش خصوصی در چتر حمایت‌های دولتی و با هماهنگی سایر ارکان سیاست‌گذار و تصمیم‌گیر اقتصادی کشور وجود دارد.

راهکارهای شما برای حل مشکلات تولید و ارتقای فضای کسب‌وکار چیست؟

سید محمدحسین دانا: طی جلسات متعددی که خبرگان صنعت از طرف مجمع شرکتهای ایرانی اکتشاف و تولید با دولت، وزارت نفت و مشاورین و مسئولین اقتصادی دفتر رهبری داشتند، بسته واقع‌بینانه اجرایی‌ای با برنامه‌های عملیاتی ترسیم شده است که برنامه اقدام آن نیز جهت حصول نتایج موردنظر مورد موافقت اولیه قرار گرفته است لیکن به نتیجه رسیدن آن نیاز به یک پارادایم شیفت در تفکر بنگاه‌داری دولتی و جهاد شرکت‌های خصوصی توانمند کشور و همچنین حمایت حاکمیت از بخش خصوصی و دولت برای تصمیم‌گیری مدیران میانی و ارشد دارد.

اتفاقی که افتاده این است که بخش خصوصی توانمند با سالها تجربه موفق و ایفای نقش در بخشهای پیمانکاری پایین‌دست و بالادست صنعت نفت، آمادگی دارد ریسکهای عملیاتی و سرمایه‌گذاری و تولید نفت و گاز را علی‌رغم پیچیدگی‌های فنی و غیرفنی موجود بپذیرد، مع‌هذا چنانچه اشاره شد نیاز است اولاً نگاه کارفرمایی دولت به بخش خصوصی از رقابت به حمایت و همکاری بلندمدت ارتقا یابد، و ثانیاً شرایط محیط کسب‌وکار اکتشاف و تولید متناسب با ریسک‌های موجود صنعت و ظرفیت‌های مالی و اقتصادی کشور به‌صورت واقع‌بینانه بازنگری و اصلاح شوند؛ به‌نحوی که با تعریف بسته‌های حمایتی، سیاسی و اقتصادی نظیر آنچه تجربه به‌کارگیری آن برای سایر بخشهای مهم صنعت و اقتصاد وجود دارد، گام مهمی به‌سوی بومی‌سازی این حلقه مهم و مفقوده در صنعت انرژی کشور برداریم. تجربه نشان داده است در صورتی که ثبات در سیاست‌گذاری و تصمیمات حاکمیتی و دولتی برقرار باشد و شرایط محیط کسب‌وکار مهیا گردد، بخش خصوصی خود با نگاه سرمایه‌گذاری بلندمدت ورود می‌کند و ابزارها و تجهیزات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری و دانش و تکنولوژی مربوطه را بومی‌سازی می‌کند.

یکی از اهداف مهم این طرح این است که با مشارکت‌دهی عموم مردم کنار سرمایه‌گذاران تخصصی، بخشی از نقدینگی افسارگسیخته در اقتصاد کشور را به‌سمت بخش اقتصادی مولد و واقعی به‌ویژه در صنعت نفت سوق دهد که هم در بعد اقتصاد پروژه اهمیت دارد و هم در بعد اقتصاد کلان و کنترل نقدینگی تأثیرگذار خواهد بود.