اوپک ۱۸۰ و چالش‌های پیش رو

به گزارش می متالز، مهم این بود که اکنون در نیمه آذرماه ۹۸ یکی از آرام‌ترین و بی‌حاشیه‌ترین نشست‌های اوپک و یارانش در دو سال اخیر برگزار می‌شد. نشست صد و هفتاد و هفت را می‌گویم. در این نشست باشکوه و موقر ۲۳ عضو اوپک و همراهان تازه‌پیوسته تصمیم گرفتند علاوه بر حفظ کاهش یک میلیون و ۲۰۰هزار بشکه‌ای که از آغاز ۲۰۱۹ بر آن همراه شده بودند، ۵۰۳ هزار بشکه دیگر هم بیافزایند. به این ترتیب، قرار شد از اول ژانویه ۲۰۲۰ میزان یک میلیون و ۷۰۳ هزار بشکه از تولید روزانه اعضا کاسته شود. ایران، لیبی و ونزوئلا از تراز این سهمیه‌بندی معاف بودند. پوتین ردای تازه‌ای بر اندام اوپک‌پلاس دوخته بود. ردای تازه‌ای که الکساندر نواک می‌خواست پیکر اوپک پلاس را به اندازه آن درآورد، این بود که میعانات و مایعات گازی از مبنای محاسبه آمار تولید غیراوپک کنار گذاشته شود. بر پایه توافق پیشین، قرار بر این بود که مبنای محاسبه آمار تولید اعضای اوپک نفت خام باشد و برای اعضای تازه پیوسته، نفت و میعانات گازی در کنار هم مبنای شمارش و محاسبه قرار گیرد. این امر بر روسیه گران می‌آمد. زیرا روزانه ۸۰۰ هزار بشکه میعانات گازی تولید می‌کرد و نمی‌خواست از درآمد حاصل از آن محروم بماند.

جلسه ۱۷۷ محترمانه‌تر و مودبانه‌تر از آن بود که با خواست الکساندر و ولادیمیر موافقت نشود. به این ترتیب روسیه برای خودش دیواره امنی ساخت تا از ترکش‌های کاهش درآمد نفت تا حد قابل ملاحظه‌ای مصون بماند. مصاحبه مطبوعاتی، دیده‌بوسی‌ها و دست دادن‌های پایان جلسه در برابر دوربین‌ها گرم‌تر و صمیمانه‌تر و داغ‌تراز هر نشست دیگر بود. به امید دیدار در جلسه بعد در ۱۵ اسفند ۹۸.

وقتی جلسه ۱۷۸ در ۱۵ اسفند در وین اتریش برگزار می‌شد، جهان اما از لون دیگر بود. چه فتاده‌ست که یکباره دگرگون شده کار؟! کسی با کسی دست نمی‌داد. هیچ کس با هیچ کس سخن نمی‌گفت. ترس از کرونا بر جهان و آنچه در او هست سایه افکنده بود. از همان آغاز جلسه و در راهروهای ساختمان اوپک قهر و اخم بر چهره‌ها نقش بسته بود. در تمام طول جلسه بین عبدالعزیز بن سلمان، وزیر نفت عربستان با الکساندر نواک حتی نگاهی رد و بدل نشد. بیژن زنگنه گفته بود جلسه سختی پیش روی ماست.

روزهای خوش جهان نفت همان روزهایی بود که جلسه ۱۷۷ اوپک در آذر ماه ۹۸ برگزار می‌شد. بعد از آن جلسه، کم‌کم خبرهایی ضد و نقیض از چین می‌رسید. تایید و تکذیب‌های بی‌شمار، سرانجام اول ژانویه ۲۰۲۰را آغاز سالی متفاوت از همه تاریخ برای بشر ساخته بود. ویروسی مهلک بر دستگاه تنفسی بشر می‌تاخت و راه نجات فقط در خانه نشستن بود. موتورهای هواپیماها و اتومبیل‌ها رو به خاموش شدن نهاد و تقاضای جهانی نفت رو به کاهش گذاشت. اتفاقی که در کنار هجوم بی‌امان نفت شیل قیمت‌ها را در معرض آسیب‌های جدی قرار می‌داد.

پیشنهاد عربستان برای رهایی از این وضعیت کاستن یک میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه دیگر از تولید نفت اعضا بود که اگر موافقت می‌شد با احتساب توافق پیشین، مجموع کاهش را به ۳ میلیون و دویست هزار بشکه در روز می‌رساند، اما پاسخ روسیه یک نه سربالا بود! الکساندر نواک بی‌هیچ پروایی در پایان نشست ۱۷۸ اعلام داشت روسیه نه تنها کاهش جدید را نمی‌پذیرد بلکه از اول آوریل از توافق پیشین نیز خارج خواهد شد. او گفت: «از آغاز آوریل ۲۰۲۰ به بعد، نه ما و نه هیچ کشور عضو یا غیر عضو اوپک ملزم نیست کاهش تولید داشته باشد». به این ترتیب جنگ تاریخی قیمت بین روسیه و عربستان آغاز شد. جنگ قیمت در کنار هجوم نفت شیل در خاموشی کرونا، کار را به آنجا کشاند که نفت اوپک به ۱۶ و ۱۲ دلار در هر بشکه رسید و نفت شاخص دبلیو تی آر در بازارهای مالی به زیر ۴۰ دلار در هر بشکه سقوط کرد. تنبیه خوبی برای نفت‌سازان سرزمین یخ و سرما بود.

به میانه‌های آوریل نرسیده اعضای اوپک‌پلاس یک بار دیگر کنار هم گرد آمدند. این بار با ره‌توشه‌ای از تلخی و تجربه. آنان توافق کردند تا ۹ میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه از تولید نفت خود را بکاهند. ائتلاف اوپک در نشستی دیگر تصمیم گرفت در مرحله دوم مدیریت بازار، از ابتدای ماه اوت تا پایان دسامبر (از ۱۱ مرداد تا ۱۱ دی۹۹) میزان کاهش تولید خود را به ۷ میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه در روز برساند.

تصمیم صادرکنندگان نفت اوپک و غیر اوپک بر این قرار گرفته بود تا در پی بهبود شرایط و در مرحله سوم کنترل بازار، ۲ میلیون بشکه بر میزان تولید کنونی افزوده و از اول ژانویه ۲۰۲۱ میزان کاهش را در سطح ۵ میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه قرار دهند. تصمیمی که قرار بود در یکصدو‌هشتادمین جلسه اوپک و همراهان در ۱۰ و ۱۱ آذرماه جاری نهایی شود. اما چه توان کرد که سعی من و دل باطل بود.

حالا اما در آستانه ورود به ژانویه‌ای جدید و سالی دیگر از آشفته بازار قرن ۲۱، اوضاع و احوال هیچ تعریف بهتری از ژانویه ۲۰۲۰ ندارد. هر چند در طول روزهای گذشته خبر تولید واکسن فایزر، مدورنا و آکسفورد امیدهایی را برای بهبود شرایط و کنترل کرونا و بازگشت تقاضا برای نفت به بار آورد، اما بازگشت موج دوباره کرونا یک بار دیگر جهان را در قرنطینه فرو برد. اوضاع تا آن حد ناخوشایند است که محمد بارکیندو، دبیرکل اوپک، در نشست تصویری اعضای فنی اوپک‌پلاس که روز جمعه ۷ آذر برگزار شد ابراز داشت: «ما هنوز در بحران فاجعه هستیم». او با وجود اخبار مثبت در مورد واکسن کرونا، بر لزوم پایبندی کشورهای ائتلاف بر موضع خود تا زمان کاهش میزان آلودگی تاکید کرد.

چالش‌های پیش روی نشست ۱۸۰ اوپک‌پلاس کم نیستند. بازگشت موج تازه کرونا؛ افزایش تولید نفت لیبی تا مرز ۱.۲ میلیون بشکه در روز؛ احتمال رفع تحریم‌های ظالمانه آمریکا علیه ایران و بازگشت نفت کشورمان به بازار از جمله این چالش‌هایند. از دیگر چالش‌های پیش روی اوپک در نشست ۱۸۰ بی‌طاقتی تعدادی از اعضا برای تحمل سختی‌های کاهش تولید است. عراق یکی از این کشورهاست. علی علاوی، معاون نخست وزیر، در کنفرانس مجازی چتم هاوس از تعیین سهمیه مساوی برای همه اعضا نالید. او اظهار داشت مدل شرایط یکسان برای همه، شرایط اقتصادی، اجتماعی، جمعیتی و سیاسی اعضا را در نظر نمی‌گیرد؛ عراق کشور بدهکاری است و نمی‌تواند از شرایط کاهش تولید یکسان تبعیت کند.

کشور ناراضی دیگر امارات است. سهیل المزروعی می‌گوید تنها در صورت پایبندی همه اعضا به کاهش سهم تولید، این توافق می‌تواند ادامه یابد. آن‌چنان که محافل نفتی ابراز می‌دارند، اماراتی‌ها در حال بررسی جوانب مثبت و منفی حضور خود در جمع اعضای اوپک هستند. روسیه که پیش از این میعانات خود را از شمارشگر تولید خارج ساخته بود، پایبندی چندانی به رعایت سهمیه تولید نفت هم ندارد. نیجریه هم خواهان آن است تا نوعی از نفت رقیق خود را به حساب میعانات گذارده و از مبنای محاسبات خارج سازد.

اما با همه این چالش‌ها یک اصل اساسی نیز برای همه اعضا مطرح است. هیچ‌کدام از آنها نمی‌خواهند که شرایط به آوریل گذشته برگردد و یک بار دیگر قیمت‌ها رقم‌هایی مانند ۱۰ و ۱۲ دلار را تجربه کند. به این ترتیب این سوال پیش می‌آید که در مجموعه این تناقض‌ها، چه سناریو و نقطه مشترکی ممکن است یافت شود تا اعضا همه بر روی آن توافق کنند؟ پاسخ این است که به احتمال فراوان کاهش سطح تولید کنونی، یعنی ۷ میلیون ۷۰۰ هزار بشکه در روز تا سه ماه اول ۲۰۲۱ هم تمدید شود. اما آیا کرونا از سه ماهه دوم ۲۰۲۱ به بعد میلی به عقب‌نشینی خواهد داشت؟!