استخراج معادن نادر "صرفه اقتصادی" ندارد/ چرا مسوولان زنجانی اصرار به استخراج این معادن دارند؟

به گزارش می متالز، زیربنای اقتصاد و صنعت هر جامعه را معادن تشکیل می‌دهند در این راستا چرخه کشف، استخراج و فرآوری مواد معدنی در همه جوامع از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. خاک کشور ایران یکی از غنی‌ترین معادن عناصر مختلف است و در این زمینه هیچ کمبودی وجود ندارد، اما به لحاظ وجود  زیرساخت، تجهیزات و علم و دانش بهره‌برداری از معادن راه بلندی در پیش است.

عناصر نادر خاکی که دلیل نام‌گذاری آن‌ها کم بودن انباشت و استخراج پیچیده آن‌ها است، کاربردهای بسیار زیادی را در صنایع مختلف نظیر صنعت شیشه‌سازی، متالوژی، تهیه کاتالیست‌های نظامی و پتروشیمی را دارند اما هم اکنون در ایران همه این مواد اولیه از "خارج" وارد می‌شوند.

با این حال تا به حال استخراجی در حوزه عناصر نادر خاکی در ایران انجام نشده است و تنها تعدادی از منابع محدود در این حوزه شناسایی شده‌اند که تعدادی از آن‌ها در استان معدن‌خیز زنجان قرار دارند. استان زنجان به لحاظ دارا بودن معادن فراوان فعالیت بالایی را در حوزه استخراجات معدنی دارد و زمینه فعالیت بیشتر صنایع این استان را معادن آن به وجود آورده‌اند.

به لحاظ اینکه فعالیت معادن درصد بالایی از درآمد استان زنجان را به خود اختصاص داده است انتظار می‌رود که این استان در فعالیت اکتشاف و استخراج عناصر نادر نیز پیشرو باشد و از ظرفیت‌های موجود نهایت استفاده و بهره‌برداری را ببرد، بر این اساس آگاهی از اهمیت وجود چنین ظرفیتی در استان خود قدمی مثبت است و از متضرر شدن و مورد سوءاستفاده قرار گرفتن آن نیز جلوگیری می‌کند.

موضوعی که گویای اهمیت بالای استخراج عناصر نادر خاکی است، بحث صادرات کنسانتره آهن به کشور چین است که سال‌ها با قیمت خوبی انجام می‌شد اما به تازگی فعالان حوزه معدن کشور پی برده‌اند هدف اصلی چینی‌ها از خرید کنسانتره آهن استفاده از عناصر نادر درون آن است، بر این اساس مسائل این چنینی سال‌ها در نتیجه ناآگاهی و نبود علم و دانش به وجود آمده‌‌اند.

با تمام آنچه گفته شد سئوالی که مطرح می‌شود این است که تا به حال چه اقداماتی برای اکتشاف و استخراج عناصر نادر خاکی در استان زنجان انجام شده است؟ بعد از کشف معادن عناصر نادر همچون تیتانیوم، ظرفیت استخراج آن در استان وجود دارد؟ آیا در حال حاضر در صورت استخراج عناصر نادر امکان فرآوری آن‌ها وجود دارد؟

غلامرضا ملاطاهری، مدیر آموزش،‌ پژوهش و فناوری ایمیدرو اظهار داشت: در ایران مرکز فعالیت‌های حوزه عناصر نادر خاکی شروع شده است. دانش فنی عناصر نادر خاکی از معادنی که در ایران مرکزی وجود دارند در مقیاس آزمایشگاهی و نیمه صنعتی به دست آمده است.

وی با بیان اینکه در این مرحله باید مطالعات فنی و اقتصادی انجام شود، افزود: پس از این مطالعات، در صورتی که اقتصادی شود می‌توانیم وارد فاز بهره‌برداری شویم و فعلا در کشور هیچ تولیدی وجود ندارد.

مدیر آموزش،‌ پژوهش و فناوری ایمیدرو در خصوص معادن عناصر نادر خاکی استان زنجان عنوان کرد: در آهن آپاتیت‌های زنجان مقداری عناصر نادر خاکی وجود دارد، منتهی برداشت آن‌ها بر اساس مطالعات سال‌های گذشته و عیار پایین آن‌ها اقتصادی نیست.

رضا کشاورزی، رئیس سازمان نظام مهندسی معادن استان زنجان چندی پیش در جمع خبرنگاران در خصوص اهمیت "عناصر نادر" خاکی اظهار داشت: تمامی تحریم‌هایی که بر علیه ایران وضع شده‌اند می‌توانند با تکنولوژی‌های داخلی حذف شوند، در این راستا باید تکنولوژی‌های خود را به سمت استحصال و بهره‌برداری از عناصر نادر خاکی سوق دهیم.

وی با بیان اینکه اگر این عناصر استراتژیک در ایران به مرحله فرآوری برسند هیچ کشوری نمی‌تواند ایران را تحریم کند، افزود: کشور چین به دلیل دستیابی به این مهم از تحریم‌ها در امان است. بر این اساس باید علم و فناوری در این زمینه تقویت و حمایت شود و این کار را به عمل برسانیم.

رئیس سازمان نظام مهندسی معادن استان زنجان در ادامه با اشاره به وضعیت معادن استان زنجان در زمینه عناصر نادر خاکی، تصریح کرد: حدود نیمی از عناصر نادر خاکی که در کشور شناسایی شده است در استان زنجان وجود دارند، با این حال همچنان از نظر علمی به این مرحله نرسیده‌ایم که بتوانیم استخراجی از معادن کشف شده داشته باشیم اما برای این کار در کشور کارگروه‌های مختلفی تشکیل شده است و سیاست‌ها به سمت بهره‌بری از این معادن تغییر مسیر داده‌اند.

وی از سوی دیگر مهدی فرامرزی، رئیس اداره امور معادن سازمان صنعت، معدن و تجارت استان زنجان در اظهار نظری جالب اذعان کرد: مقدار محدودی تیتانیوم در استان وجود دارد که در منطقه حفاظت شده قرار دارد، در حال حاضر اجازه محیط زیست برای استخراج از این معدن صادر شده است و در مرحله صدور مجوز برای برداشت قرار دارد. بر این اساس نهایتا شاید تا یک ماه آینده مجوز برداشت از این معدن صادر شود.

با تفاسیر بالا اگرچه مسوولان استانی اذعان کرده‌اند که کار استخرام عناصر نادر را در یک ماه آینده آغاز خواهند کرد ولی مسوولان کشوری تاکید کرده‌اند  طبق مطالعات انجام گرفته فعلا استخراج آن‌ها اقتصادی نیست. در ثانی مسوولان کشوری اذعان کرده‌اند که فعلا علم  و دانش استخراج این معادن نادر در کشور وجود ندارد و حالا معلوم نیست مسوولان استانی بر اساس چه علم و دانشی اعلام کرده‌اند که مجوز استخراج صادر شده و برداشت معادن نادر در یک ماه آینده انجام خواهد شد. انتظار این است که مسوولان مربوطه استانی در این خصوص توضیحات خود را ارائه دهند. وقتی دانش و فناوری استخراج معادن نادر در کشور وجود ندارد و در ثانی اصلا استخراج این معادن صرفه اقتصادی ندارد چطور با این حال مسوولان استانی از استخراج برخی از معادن نادر در یک ماه آینده خبر داده‌اند؟!