زنجیره فولاد نیازمند توازن و افزایش کیفیت

هرچند ایجاد واحدهای مختلف در کشور به نوعی در تکمیل این زنجیره گام برداشته، اما آنچه در تکمیل این زنجیره می‌تواند مهم تلقی شود، کیفی و رقابتی شدن فولاد است.
مغفول نمانده است
زنجیره فولاد از اکتشاف معدن تا تولید نهایی به نسبت در کشور در حال رشد است، اما ایجاد توازن در زنجیره فولاد، نیازمند بهره‌وری بیشتر از این بخش‌هاست. در این‌باره سعید سلیمی کارشناس فولاد اظهار کرد: زنجیره فولاد از سنگ‌آهن آغاز می‌شود و تا محصولات نورد شده که قابل عرضه به بازار مصرف است، ادامه دارد. این بخش‌ها شامل سنگ‌آهن، سنگ کنسانتره یا سنگ دانه‌بندی‌شده، گندله‌سازی، آهن اسفنجی با دو روش گازی و با روش کوره‌بلند و محصولات نیمه‌نهایی و نهایی است.
سلیمی در ادامه خاطرنشان کرد: یکی از مهم‌ترین اقدام‌هایی که می‌تواند باعث ارتقا و رشد و تکمیل فولادسازی در کشور شود، ایجاد و تکمیل زنجیره فولاد در کشور است. البته باید یادآوری کرد تنها بخشی که ممکن است نیاز به توجه بیشتر داشته باشد، کشف محدوده‌های بیشتر برای اکتشاف است.
وی با اشاره به چشم‌انداز فولاد در کشور برای رسیدن به ۵۵میلیون تن عنوان کرد: با توجه به چشم‌انداز باید بتوان محدوده‌های معدنی سنگ‌آهن بیشتری را اکتشاف کرد. البته کم‌وبیش عملیات اکتشاف‌های دیگر در حال پیگیری است، اما باید بیش از پیش این بخش مورد توجه قرار گیرد. سلیمی افزود: البته اگر بخش‌هایی کم‌رنگ‌تر شده است، به‌دلیل بحث‌های نقدینگی و کاهش آن در سیستم فولاد بوده است. از سوی دیگر بحث رکود جهانی نیز به نوبه خود گریبانگیر رکود داخلی شده است.
این کارشناس حوزه فولاد معتقد است: اما پروژه‌های مختلفی در دست اقدام است که هر یک به نوبه‌ای تکمیل‌کننده زنجیره فولاد هستند، مانند توسعه واحدهای گندله‌سازی. در چادرملو نیز واحدهای گندله‌سازی در حال اجرا هستند. درحقیقت باید اذعان کرد که بخش مهمی در فولادسازی کشور مغفول نمانده است، اما موضوع قابل‌توجه توانایی‌ها و بهره‌گیری از این بخش است.
سلیمی در ادامه، گفت: باید به این موضوع توجه داشته باشیم که میزان ظرفیت موجود نیمی از افق چشم‌انداز ما است. البته برخی واحدهای موجود در حال توسعه و برخی نیز زیر سقف هستند. وی در ادامه خاطرنشان کرد: موضوع مهم در کل زنجیره فولاد افزایش ظرفیت‌های موجود و همچنین افزایش میزان بهره‌وری در این واحدها است. در کل نیمی از افق چشم‌انداز ظرفیت موجود را داریم و برای رسیدن به نیمه دیگر آن باید واحدهای جدید تاسیس کنیم یا واحدهای موجود را توسعه دهیم. البته در کل زنجیره نیز باید میزان بهره‌وری را افزایش داد. در کنار تمامی این عوامل نیز باید بتوانیم فناوری واحدهای موجود را توسعه دهیم.

نیازمند سرمایه‌گذاری بیشتر

آنچه در زنجیره فولاد می‌تواند قابل توجه باشد رشد کیفی فولاد است. در این‌باره رضا زائرحیدری، تحلیلگر بازار فولاد و مواد اولیه  اظهار کرد: در جهان امروز رقابت حرف نخست را می‌زند، از این‌رو صنایع فولاد ایران این فرصت را دارند که با تولید رقابتی به یک کشور پیشرو یا معیار در صنعت فولاد تبدیل شوند که البته در ایران هنوز به این موضوع توجه چندان نشده است.
زائرحیدری در پاسخ به این پرسش که زنجیره فولاد در کشور در کدام بخش مغفول مانده است، اظهار کرد: بخش‌های مغفول مانده در فولاد شامل زیرساخت‌های آن می‌شود. برای رقابتی شدن در فولاد باید بتوان قیمت تمام‌شده در فولاد را کاهش داد. این کاهش هزینه نیز به نوبه خود نیازمند ایجاد زیرساخت‌های کافی در این زمینه است. وی با اشاره به زیرساخت‌های لازم برای صنعت فولاد عنوان کرد: مواردی مانند تامین آب، حمل‌ونقل ریلی و ارزان و امکانات بندری برای کاهش هزینه‌ها را باید تجهیز و از سوی دیگر مقیاس و ظرفیت کارخانه‌ها را بزرگ‌تر کرد. البته برای کارخانه‌های موجود دیگر نمی‌توان کاری انجام داد.
این کارشناس حوزه فولاد معتقد است: در ایران از نظر اکتشاف و توسعه معادن به‌عنوان نخستین زنجیره فولاد نسبت به اهداف آن عقب‌تر هستیم. موضوع دیگر سنگ‌آهن است که شرکت‌های سنگ‌آهن وارد صنعت فولاد و شرکت‌های فولاد وارد صنعت سنگ‌آهن شده‌اند؛ آیا این موضوع می‌تواند درست باشد یا خیر؟ زمانی که یک شرکت معدنی یک کارخانه فولادی می‌سازد، یعنی در معدن به نهایت درجه پیشرفت رسیده تا بتواند وارد یک مرحله دیگر شود.
زائرحیدری افزود: براساس برنامه باید حدود ۱۵۰ میلیون تن در سال سنگ‌آهن تا سال ۲۰۲۵ میلادی استخراج شود. یعنی ۳ برابر اکتشاف و توسعه معادن جدید باید اکتشاف داشته‌باسیم.
وی ادامه داد: بخش زیادی از فولاد ایران باید صادر شود، در حالی که تاسیسات صادراتی ما مناسب نیست. از سوی دیگر باید سطح دانش خود را در زمینه فولاد افزایش دهیم. شرکت‌های فولاد باید ده‌ها نفر دانشجوی بورسیه در کشورهای دیگر داشته باشند. در کل در تمام زنجیره فولاد توسعه سطحی کافی نیست و توسعه آن باید عمق داشته باشد. عمق یعنی کاهش قیمت تمام‌شده، عمق یعنی کیفیت محصول و دانش ما نسبت به محصولی که تولید می‌کنیم.
وی در پاسخ به این پرسش که برای رسیدن به چشم‌انداز فولاد به ایجاد چه میزان واحدهای فولادی نیازمند هستیم، عنوان کرد: ظرفیت اسمی ما در حال حاضر حدود ۲۴ میلیون تن است، بنابراین نیازمند ایجاد واحدهای جدید در این زمینه هستیم. ولی توجه کنید که ۵۵ میلیون تن فولاد دردی دوا نمی‌کند. ما به ۵۵ میلیون تن محصول با قیمت تمام‌شده رقابتی و باکیفیت بالا نیاز داریم و بخش زیادی از این محصول باید صادر شود. از این‌رو نیازمند کارخانه‌هایی در مناطق مناسب هستیم. یعنی جایی که از نظر لجستیکی هزینه‌های فولادسازی کاهش یابد. ‌
زائرحیدری ادامه داد: به‌صورت واقعی ما ۱۸میلیون تن تولید داریم که به‌طور تقریبی هر سال باید ۵ میلیون تن به تولید کشور اضافه کنیم. وی درباره اینکه تجمیع کارخانه‌ها در جنوب کشور تا چه حد امکان‌پذیر خواهد بود، گفت: باید یکی از شرکت‌ها بتواند سایر شرکت‌ها را بخرد یا بتوان یک شرکت مشترک تشکیل داد. این امکان به دلایل نرم‌افزاری به سختی در ایران ممکن خواهد بود، چراکه بیشتر شرکت‌ها چنین تمایلی ندارند.
این کارشناس حوزه فولاد عنوان کرد: برای ایجاد واحدهای جدید نیز باید به دسترسی به گاز توجه ویژه داشت. ازاین‌رو توسعه واحدهای جدید باید برمبنای احیای مستقیم در مناطق حاشیه خلیج‌فارس و دریای عمان و با هدف صادرات باشد.