از آشوب ۲۰۲۰ تا ناپایداری ۲۰۲۱

به گزارش می متالز، وقتی فوریه شد دیگر چین از تک و تا افتاده بود. کتمان کردن‌ها فایده‌ای نداشت. واردات نفتخوار بزرگ قرن ۲۰ درصد در این ماه کاهش یافت. نفت‌آوران سترگ سراسیمه شدند. چه می‌بایست کرد؟

مرهم دیرینه اوپک بر عفونت‌های بازار کاهش دسته‌جمعی تولید بود. تقاضای سعودی برای کاهش سه میلیون بشکه‌ای نفت مورد وفاق روسیه قرار نگرفت. جنگ قیمت همراه با فوران نفت آغاز شد. به ماه آوریل نرسیده دریای نفت، بازار از تکاپو افتاده را غرق در خود ساخت.

آمریکا بیشتر از ۱۳ میلیون بشکه در روز تولید داشت، روسیه بیشتر از ۱۱ میلیون بشکه عرضه می‌کرد و عربستان در جنگی انتحار‌گونه، تولید ۱۰ میلیون بشکه‌ای خود را تا ۱۲ میلیون بشکه در روز افزایش داد. فوران دیوانه‌وار حجم تولید در حالی بود که کرونا بیش از ۳۰ میلیون بشکه از مصرف و تقاضا را به یکباره در کما فرو برده بود. در چنین شرایطی، آنچه کشته می‌شد قیمت نفت و رونق بازار بود.

چاره‌ای نبود. جهان باید به یک واقعیت ایمان می‌آورد و آن واقعیت، اوپک بود. اوپک از یاد نبرده بود که دانیل یرگین، تحلیل‌گر پرآوازه و نگارگر پرفروش نفت، در سرآغاز دوران طلایی شیل، اوپک را گرگ پیری توصیف کرده بود که دیگر دندان ندارد.

اوپک از یاد نمی‌برد که ترامپ چندین بار این سازمان محجوب را کارتل توصیف کرده و خواستار اعمال قانون ضد تراست علیه آن بود. او وقتی از نفت سخن می‌گفت، دنیا را «بدون اوپک non opec» می‌خواست.

آوریل سیاه اما با کسی و چیزی شوخی نداشت‌. دانیل یرگین که در نگارگری تاریخ خود از نفت چنین غلیانی را به یاد نداشت، ردای عصیان بر تن کرد و گفت: «شرکت‌ها ورشکست می‌شوند؛ اما نفت می‌ماند». ورشکست شدن شرکت‌ها چیزی نبود که داکوتای شمالی، کلرادو، اوکلاهما، تگزاس، وایومینگ، نیومکزیکو و آلاسکا توان برتابیدنش را داشته باشند.

پس ترامپ به میدان آمد، پشت پا به سخنان پیشین خود زد و از اوپک یاری طلبید. روسیه نیز وقتی دید اوضاع وخیم‌تر از آن است که می‌پنداشت، بار دیگر به پیمان ۲۰۱۶ اوپک‌پلاس بازگشت. دانیل یرگین نیز از پنجره پنت هاوس ساختمان بزرگ آی‌اچ‌اس مارکیت، برای سلطان جنگل نفت کلاه از سر برداشت.

کرونا حالا دیگر آنقدر وحشت انداخته بود تا هیچ‌کس از نزدیک با دیگری سخن نگوید. پس پدیده دیگر تاریخ معاصر چهره گشود و جلسات مهم بین‌المللی از گیرنده‌های دیجیتال پخش شد.

در نشست ۲۳ کشور عضو اوپک پلاس در ۱۲ آوریل مقرر شد ۹.۷ میلیون بشکه از تولید کشورها از ماه مه کاسته شود. هشت ماه آینده تا پایان ۲۰۲۰ نیز بیش و کم بر همین منوال استوار بماند.

در جلسه سیزدهم آذرماه ۹۹، اعضا تصمیم گرفتند از ابتدای ژانویه ۲۰۲۱ پانصد هزار بشکه بر تولید خود بیفزایند و در چهارم ژانویه بار دیگر گرد هم آمده برای ماه فوریه تصمیم بگیرند.

سال ۲۰۲۱؛ یک امید و چند چالش

سال ۲۰۲۱ با امید به واکسن آغاز شد. مدورنا، فایزر، آکسفورد و نمونه‌هایی دیگر از هند و چین واکسن‌هایی هستند که می‌خواهند با مهار کرونا، سلامت و تحرک را بار دیگر به جامعه بشریت بازگردانند. واکسن تنها امیدی است که سال ۲۰۲۱ با خود به ارمغان آورد. در واقع، واکسن تنها برگ برنده بشر در ۲۰۲۱ است.

با افزایش واکسن، امید می‌رود تقاضای نفت هم تقویت شود و با افزایش تقاضا قیمت نیز بهبود یابد.

اما در برداشت رویترز، هرگونه بهبود تقاضا به سرعت استفاده از واکسن بستگی دارد. سرعتی که دستکم تا اینجای کار آن‌چنان که باید دیده نمی‌شود. شاید به همین علت است که ۳۹ تن از اقتصاددانان و تحلیل‌گرانی که رویترز از آنان در باره قیمت نفت در سال پیش‌رو نظرسنجی کرد، رقم ۵۰ دلار در هر بشکه را اعلام داشتند.

آی‌اچ‌اس مارکیت نیز بهبود تقاضا را به سال دیگر یعنی ۲۰۲۲ حواله داد. آنچه به این دلسردی‌ها دامن می‌زند، ویروس جهش یافته‌ای است که از آخرهای ماه دسامبر از جنوب شرق انگلستان سربرآورد و حتی کارکردهای واکسن را نیز زیر سوال برد.

ویروس جهش یافته و کندی در مسیر واکسیناسیون تنها چالش‌های نفت در سال ۲۰۲۱ نیست. یک چالش مهم دیگر میل فراوان به افزایش تولید نفت است. لیبی در ماه‌های پایانی سال پیشین، تولید خود را ناباورانه به ۱.۳ میلیون بشکه در روز افزایش داد. افزایشی که در شمارشگر اوپک پلاس محاسبه نشده بود.

بازگشت ۲.۳ میلیون بشکه‌ای نفت ایران نیز موضوعی است که در محافل نفتی جهان از آن سخن به میان می‌آید. تحلیل‌گران محافل نفتی همچون بلومبرگ، و دیگران بر این باورند که بایدن که خود از معماران برجام در ۲۰۱۵ بود بر اقدام ترامپ در خروج از این توافق خط بطلانی کشیده و تحریم فروش نفت ایران را لغو خواهد کرد. نکته‌ای که حسن روحانی، رییس جمهور و بیژن زنگنه وزیر نفت نیز بر آمادگی ایران برای افزایش این میزان تولید بارها تاکید کردند.

در کنار این چالش‌ها، مته‌های آماده نفت شیل است که همواره در این سال‌ها تولیدکنندگان ائتلاف اوپک را آزار داده است.

جلسه دوازدهم اوپک پلاس که به طرز بی سابقه‌ای چهار روز به درازا کشید، یک نکته تاریک از خود باقی گذارد و آن سر برآوردن امارات از یک متحد بی گفتگوی عربستان به تولید کننده‌ای طغیان‌گر بود. در حالی که عربستان سعودی می‌خواست هرگونه افزایش تولید را به تاخیر بیندازد، امارات خواست سهم بیشتری از تولید و بازار را به خود اختصاص دهد. اختلاف تا آنجا پیش رفت که امارات صلای بیرون رفتن از اوپک را سر داد. هر چند این اتفاق نیفتاد اما تلخی سرایش این آهنگ ناموزون بر گوش اوپک باقی ماند.

نشست سیزدهم چگونه خواهد بود؟

سیزدهمین نشست آنلاین وزیران نفت ۲۳ کشور ائتلاف اوپک قرار است روز دوشنبه ۱۵ دیماه/۴ ژانویه برگزار شود. پیش از آن، جلسه مقدماتی و فنی جی‌ام‌ام‌سی یا کمیته نظارت مشترک بر امور وزرا امروز یکشنبه برگزار می‌شود.

در جلسه وزیران، الکساندر نواک با این باور که قیمت نفت بین ۴۵ تا ۵۵ دلار خواهد بود، می‌خواهد از افزایش ۵۰۰ هزار بشکه دیگر حمایت کند. اتفاقی که چندان خوشایند عبدالعزیز بن سلمان وزیر نفت سعودی نیست. نواک باور دارد اگر تولید ائتلاف اوپک افزایش نیابد، شیل بزودی جای آن را خواهد گرفت.

بر خلاف الکساندر نواک و روسیه، جولیان‌لی، تحلیل‌گر نفت بلومبرگ باور دارد هر چند واکسن نوید دنیای تازه‌ای بعد از همه‌گیری را می‌دهد اما احمقانه است اگر فکر کنیم به پایان خط رسیده‌ایم. او اضافه می‌کند هنوز یک راه طولانی در پیش است و چند ماه آینده هم برای سلامتی و رفاه مردم و هم برای اقتصاد در سرتاسر دنیا و هم برای بخش نفت، ماه‌های سرتاسر نامطمئنی خواهد بود.

این شرایط بدان معناست که بهبود تقاضا برای نفت بسیار کم است و ممکن است حتی نتواند در مقابل تولیدی که در حال انجام است مقاومت کند.

هر چه هست از ائتلاف اوپک انتظار می‌رود تا با چالش‌های پیش رو در نخستین نشست زودهنگام سال ۲۰۲۱ برخوردی واقع بینانه داشته و بار دیگر خرد جمعی را بر خواسته‌های فردی برتری بخشد.