سازمان زمین شناسی را با ایمیدرو مقایسه نکنید/ باید پا به پای دنیا در حوزه فناوری حرکت کرد

به گزارش می متالز، در انتهای این برنامه پرسش های تخصصی از حوزه زمین شناسی و فناوری مطرح شد که در ادامه مشروح آن را می خوانید:

جهت ارتباط مرکز فناوری با دانشگاه ها و صنایع چه برنامه ای در دستور کار قرار دارد؟ همچنین چه برنامه هایی در حوزه زمین شناسی پزشکی در نظر گرفته شده است؟

*کامبیز مهدی زاده مشاور عالی معاون علمی و فناوری رییس جمهور: زمین شناسی پزشکی موضوعی بین رشته ای است که درباره اثرات کانی، سنگ و مواد معدنی را بر روی بدن انسان بررسی می کند. اقدامات ارزشمندی در سال های گذشته در سازمان زمین شناسی کشور انجام شد. البته باید این موضوع به صورت ویژه پیگیری شود.

براین اساس قرار شد کارگروه ویژه ای در حمایت از این علم ایجاد شود تا زمین شناسی پزشکی به جایگاه اصلی خود برسد. زمین شناسی پزشکی یک رشته بسیار جذابی است که می تواند نقش مهمی در حوزه سلامت ایفا کند. در این زمینه اطلسی در سازمان زمین شناسی آماده شده است. درواقع تنها فناوری و نوآوری های کمک کننده در این زمینه را در اختیار نداشتیم که باید توسعه پیدا کند.

معاونت علمی هیچگاه وارد اجرا نشده است بلکه تنها به عنوان کاتالیزور وارد عمل می شود تا فضای کسب وکار را مهیا کند.

*علیرضا شهیدی رئیس سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور: در بحث زمین شناسی پزشکی باید گفت که عضو کمیته جهانی زمین شناسی پزشکی هستیم و یک سمینار بین المللی هم در این زمینه برگزار کردیم. در حال حاضر نیازمند استفاده از بین رشته ها هستیم که زمین شناسی پزشکی یکی از این موارد است و ما نهایت همکاری را در این مورد با معاونت علمی و فناوری خواهیم داشت. در کنار این موضوع بحث زمین شناسی کشاورزی نیز در دستور کار قرار دارد که رشته ای جدید بوده و در مورد نوع خاک و استفاده از مواد معدنی موجود در خاک در دستور کار دارد و چند پروژه در دست انجام است. امیداوریم در این مرکز بتوانیم از میان رشته ها استفاده بیشتری داشته و نیازهای کشور را برطرف کنیم.

*اسماعیل قادری‌فر رئیس مرکز توسعه فناوری های راهبردی: درباره قسمت اول سوال باید بگویم، مراکز نوآوری یک حلقه واسطه میان مراکز عرضه کننده علم (دانشگاه ها) و حوزه کاربرد و نیاز محسوب می شوند. یعنی اگر می خواهیم زنجیره تولید ایده تا محصول را در قالب یک محصول فناورانه و رساندن آن به بازار هدف، را شاهد باشیم باید این موضوع را توسط پلتفرم مراکز نوآوری دنبال کرد. درواقع این مرکز می تواند حلقه واسط را ایجاد کند. اما برای این موضوعات نهاد ها و سازمان هایی در کشور وجود دارد. به عنوان مثال سازمان زمین شناسی به عنوان دستگاه حاکمیتی وظیفه دارد از ظرفیت های موجود استفاده کند. معاونت علمی و فناوری نیز به عنوان تسهیل کننده این موضوع در قالب موارد مختلف از جمله پوشش ریسک سازمان وارد همکاری می شود. این مرکز یک فرصتی است تا شرکت های دانش بنیان خلق ارزش کنند.

بودجه مرکزی فناوری زمین شناسی قرار است به چه صورت تامین شود؟ همکاری های بین المللی با این مرکزی با کدام کشورها انجام می شود؟

*کامبیز مهدی زاده: بودجه این مرکز ۳۵۰ میلیون تومان در نظر گرفته شده است که به این مرکز تزریق می شود. البته می توان این رقم را افزایش و حمایت بیشتری داشت. در حمایت همه به دنبال پول هستند اما در فضای علمی این حمایت می تواند تسهیل گری باشد. یعنی فردی که صاحب ایده است با آرامش خاطر وارد سازمان شده و درگیر بروکراسی های اداری نشود.

ما این موضوع را در معاونت علمی و فناوری با حمایت از تاسیس مراکز نوآوری، کارخانه های نوآوری و شتاب دهنده ها انجام می دهیم. همچنین گسترش زیست بوم فناوری نیز در حوزه معدن و زمین شناسی دنبال می شود.

اما در مورد همکاری های بین المللی باید گفت، در سال هایی که گذشت معاونت علمی با بسیاری از کشورها از جمله کشورهای آفریقایی تفاهم نامه هایی امضا و اقدامات عملیاتی شد. واحد بین الملل ما راهبردهای موجود در این بخش را دنبال می کند، نقطه هدف این واحد کشورهای مختلف از جمله کشورهای آسیایی و آفریقایی هستند. به طور کلی، جا برای کار زیاد است و در سال های اخیر در کشورهای آفریقایی اتفاقات خوبی رخ داده است و همچنان علاقه مند به همکاری هستیم.

*شهیدی: در حوزه سازمان های بین المللی نیز باید گفت، پیش از تحریم ها ما با شرکت های روسیه اقداماتی را در دریای کاسپین انجام دادیم. همچنین ما عضو یونسکو هستیم و در کمیته های مختلف حضور داریم.

در کنار این موارد با فرانسه و دانشگاه «پیر ماری کوری» تفاهم نامه منعقد کرده ایم تا اقداماتی در حوزه زمین شناسی انجام شود. این موارد به صورت زنجیره وار بهم مرتبط هستند.

همچنین با دانشگاه «سوربون» تفاهم نامه ای را امضا کرده ایم که نقشه زمین شناسی سه بعدی ایران تهیه شود. این کاری بزرگ و برای اولین بار در کشور انجام می شود.

همچنین در هفته اول اسفند ماه سی و نهمین گردهمایی علوم زمین را به صورت بین المللی برگزار خواهیم کرد و در مورد این موارد اطلاع رسانی می کنیم تا ایرانی های خارج از کشور و دانشجویان خارجی از این طریق با سازمان زمین شناسی ارتباط برقرار کنند.

*اسماعیل قادری‌فر: یکی از موضوعات مهم درباره مراکز نوآورانه  بحث بازار محصولات این شرکت هاست و نباید تنها محدود به یک کشور شود. ما باید حداقل برای آسیای میانه، آسیا و... که بازار بزرگی است خود را آماده کنیم. ما ارتباط خوبی با روسیه داریم و می توانیم آن را توسعه دهیم. درواقع تعاملات خوبی بین ما و کشورهای هدف وجود دارد که می تواند بازار خوبی را برای ما ایجاد کند و در مقابل نیازهای دیگر خود را برطرف کنیم. به همین دلیل دفاتر مشترکی برای تبادلات از طریق پایگاه تبادلات ایجاد و امروز تعداد این پایگاه ها به ۳۲ مورد رسیده است. اولین پایگاه تبادلات نیز با کشور روسیه ایجاد شده است. کشورهای آفریقایی نیز از کشورهای هدف ما است و اخیراً با کمک سفارت ایران در کنیا پایگاهی را ایجاد کرده ایم. باید این تعاملات توسعه پیدا کند زیرا هدف اصلی آن یافتن بازارهای هدف برای محصولات تولیدی در شرکت های دانش بنیان است.

در ارتباط با آمار ذخایر معدنی گاهاً آمار اعلامی از سوی شرکت ها با سازمان زمین شناسی متفاوت است، این موضوع به چه دلیل رخ می دهد؟ و اینکه آیا انجام اکتشافات از سوی شرکت های معدنی مانند شرکت ملی مس، موازی کاری با اقدامات سازمان زمین شناسی نیست؟

*شهیدی: آمار ارائه شده ما براساس تولید و مصرف است، اگر در حوزه مس ذخیره فعلی را در نظر بگیریم با توجه به میزان مصرف نهایت تا ۱۴ سال دیگر ذخیره خواهیم داشت اما این عدد مطلق نخواهد بود. همچنین در حوزه اکتشاف موازی کاری رخ نداده است، شرکتی مانند مس در حال انجام کار خود است ما هم کار خود را در مناطق دیگری انجام می دهیم.

در واقع با توجه به وسعت کشور، هیچگاه این انتظار را نداریم که در سطح ملی کار اکتشافات توسط سازمان زمین شناسی انجام شود، اما با شرکت مس در ارتباط بوده و اطلاعاتی که  بدست می آورند را در اختیار ما قرار می دهند. اما به طور کلی آمار موضوعی به روز است، شاید آمار بنده مربوط به سال ۲۰۲۰ باشد اما آمار شرکت مس برای روز گذشته باشد.

ما باید در حوزه اکتشاف به سراغ ذخایر پنهان رفته و در این زمینه کارهای لازم را انجام دهیم. جالب است بدانید در ایران ۱۵ تا ۲۰ سال زمان لازم است تا کانسار کشف شده به معدن تبدیل شود در صورتی که این عدد در فعالیت های جهانی حدود ۵ سال است.

هرچند اعلام برخی آمار خوشایند نیست اما باید به عنوان یک زنگ خطر عنوان شده تا در آینده دچار بحران نشویم. همچنین باید به این نکته اشاره داشت که سازمان زمین شناسی برخی اقدامات را خودش انجام می دهد و برخی دیگر را برون سپاری کرده است.

مرکز ایمینو نیز یکی از مراکز فعال در حوزه استارتاپ ها است، آیا بهتر نبود منتظر نتایج حاصل از این مرکز می شدیم و سپس مرکز نوآوری و فناوری سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات ‌معدنی فعالیت خود را آغاز می کرد.

*کامبیز مهدی زاده: نمی توان در این موارد منتظر ماند. باید همزمان با دنیا حرکت کرد زیرا کسب و کارهای قدیمی پاسخگوی نیازها نیستند. امروز دنیا با مرکاز شتاب دهنده و استارتاپ ها در حال حرکت هستند. این موضوع در زمان شیوع کرونا خود را نشان داد، شرکت های استارتاپی جایگزین شرکت هایی شدند که خود را به روز نکرده بودند. باید این موضوع را در بخش معدن و زمین شناسی نیز اجرایی کنیم.

دست یابی به بازارها با فناوری و نوآوری امکان پذیر است. امروز ملاک پیشرفت کشورها را تکنولوژی ها و فناوری ها مشخص می کنند. نکته دیگر آن است که نباید تنها برروی یک فاکتور برای توسعه تمرکز کرد. ترکیبی از منابع منجر به پیشرفت می شود.

آیا بهتر نیست نگاه به علم زمین شناسی به سمت علم پایه برود؟ موضوعی که خلا آن در حوزه آموزش نیز احساس می شود؟

*کامبیز مهدی زاده: معاونت علمی مسوول نوآوری و فناوری در کشور است اما اگر از پایه حساب کنیم باید آموزش و پرورش وارد کار شود. جلساتی هم در این باره برگزار شده است. البته باید این نکته را در نظر گرفت شخصی که ادبیات خوانده نمی تواند زمین شناسی تدریس کند. باید افراد متخصص به آموزش پرورش وارد شده و این رشته را به صورت تخصصی تدریس کنند.

اگر نگاه ما تخصصی باشد بدون شک در مراحل بالاتر نیز موفق تر خواهیم بود. حتی در سازمان نظام مهندسی معدن  نیز بارها گفته ام این سازمان، سازمان نظام مهندسی زمین شناسی و معدن است اما متاسفانه زمین شناسان مظلوم واقع شده اند. واژه زمین شناسی باید به سازمان نظام مهندسی معدن بازگشته و همه متخصصان و دوست داران این علم بر این امر تاکید دارند.

آیا مرکز نوآوری و فناوری سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات ‌معدنی فعالیتی در زمینه گردشگردی معدنی هم خواهد داشت؟

*کامبیز مهدی زاده: فناوری و نوآوری دیوار نداشته و می تواند در هر زمینه ای وارد شود. در هر زمینه ای معاونت علمی و سازمان زمین شناسی آماده است تا از ایده های نو حمایت کند. هدف اصلی ایجاد این مرکز حمایت از طرح های نو در هر زمینه ای است.

پرسش «می متالز»: در ارتباط با خام فروشی تاکید شما بیشتر در مورد نفت بود برنامه شما برای خام فروشی حوزه معدن و صنایع معدنی چیست؟ همچنین ما در حوزه اکتشاف با مشکل سخت افزار مواجه هستیم، چه تدابیری در این زمینه انجام شده است؟ در حوزه اکتشافات هم شاهد موازی کاری میان ایمیدرو و سازمان زمین شناسی هستیم، چه زمان دولت به این موازی کاری پایان می دهد؟

*کامبیز مهدی زاده: اینکه گفته می شود سازمان زمین شناسی منفعل است به این دلیل است که بودجه در اختیار سازمان قرار نمی گیرد. در واقع باید پول باشد تا کار انجام شود. حتی اگر بهترین فرد هم در راس یک سازمان بگذاریم بدون پول ابزاری ندارد که موفق شود. 

موضوع بعدی آن است که باید در متخصصان انگیزه ایجاد کرد. اگر نگاهی به اشل عمومی ایمیدرو و سازمان زمین شناسی داشته باشیم خواهیم دید، قابل مقایسه با یکدیگر نیستند، به عنوان مثال در سازمان زمین شناسی اکثر متخصصان در صحرا و مشغول کار عملیاتی هستند. من اگر وزیر بودم ابتدا اشل حقوقی سازمان زمین شناسی را بیشتر از سایر ارگان ها می کردم زیرا این سازمان مظلوم است. از سویی دیگر باز تاکید می کنم باید برای علم هزینه کرد.

در مورد خام فروشی بخش معدن و صنایع معدنی هم باید گفت، این جلسه تخصصی و منحصر به سازمان زمین شناسی است به همین  دلیل اشاره ای به بخش معدن و صنایع معدنی نداشتم.

*علیرضا شهیدی: بنده با موضوع موازی کاری موافق هستم. در سال ۱۳۹۶ کارگروهی تشکیل شد تا نقشه راهی برای بخش معدن تدوین و از سال ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۰ اجرایی شود. این نقشه راه به عنوان برنامه کاری وزارت صمت در دوره آقای رحمانی مشخص شد. در این نقشه به اکتشاف نیز در ۴ عنوان مجزا پرداخته شد و قرار بر آن شد سازمان زمین  شناسی در دو حلقه اول یعنی شناسایی و پی جویی وارد کار شود. در این مرحله اکتشاف پرهزینه و پرریسک است. در واقع شرح وظایف سازمان ها در این نقشه مشخص شده است. در نتیجه اطلاعات بدست آمده در دو حلقه اول در اختیار ایمیدرو یا بخش خصوصی قرار گیرد. این کار تقریباً در حال انجام است و در دوره آقای غریب پور هم تفاهم نامه ای در این زمینه داشتیم تا ما تولید اطلاعات پایه را انجام دهیم.

در ادامه باید گفت، سازمان زمین شناسی کار ژئوفیزیک هوایی را انجام می دهد و تجهیزات آن را بومی کرده است و تمامی اقدامات توسط کارشناسان داخلی صورت گرفته است. براساس برآورد صورت گرفته کشور نیازمند برداشت ژئوفیزیک هوایی ۲ میلیون ۷۵۰ هزار کیلومتر خطی است که تا امروز حدود ۶۴۰ هزار کیلومتر خطی را برداشت و اندیس های معدنی بسیار مناسبی را پیدا کرده ایم. در حال حاضر در خراسان جنوبی، کردستان و آذربایجان برداشت ها انجام و به نتایج خوبی دست یافته ایم و امیدواریم با تامین منابع این کار با سرعت بیشتری انجام شود. آمریکایی ها زمانی که افغانستان را اشغال کردند، در مدت ۲ سال کار تصاویر هایپراسپکتروال این کشور را تهیه کردند تا منابع معدنی و ذخایر پنهان افغانستان را مشخص کنند.

اگر نگاهی به نقشه کشور داشته باشیم خواهیم دید در کشورهای همسایه کار ژئوفیزیک هوایی انجام شده و تنها ما باقی مانده ایم که دلیل آن هم کمبود منابع مالی است. اما خوشبختانه وزارت صمت نگاهی خاص به این موضوع دارند و امیدواریم با تامین منابع این کار را به خوبی پیش ببریم.

البته باید به این نکته اشاره داشته باشم که هیچ گاه سازمان زمین شناسی را با ایمیدرو مقایسه نکنید زیرا ما یک سازمان حاکمیتی و دولتی و ایمیدرو سازمانی توسعه ای و خصولتی است. ثروت سازمان زمین شناسی نیروی انسانی است.

در سخت افزاری زیاد مشکل خاصی نداریم. در حال حاضر ۲ بالگرد و ۲ ست کامل تجهیزات ژئوفیزیک هوایی در اختیار داریم وهر آنچه در خشکی انجام می دهیم در دریا هم انجام می دهیم و مشکلی در این زمینه وجود ندارد. به عنوان مثال طی ۲ ماه گذشته در بحث آزمایشگاه به خصوص در بخش اکتشاف نیازمند دستگاه آی سی دی مس که از دور خارج شده بود را توانستیم دوباره وارد مدار کنیم. میکروسکوپ الکترونیکی اس دی ام که برای زیمنس آلمان هست و فقط در کشور متعلق به ماست را توانستیم دوباره به چرخه برگرداندیم. خوشبختانه با تلاش های صورت گرفته نیازهای خود را برطرف کرده ایم.

پرسش « می متالز»: آیا از ایده های خارج از مرکز یاد شده نیز اسقتبال خواهد شد؟

*اسماعیل قادری‌فر: اولویت ما برای شکل گیری مراکز نوآوری ایجاد شتاب دهنده های بخش خصوصی است. درنتیجه از هر ایده ای استقبال خواهیم کرد. البته سازمان مجوزی ارائه نمی دهد بلکه در چارچوب یک تفاهم نامه برنامه شتاب دهی اجرا می شود.

اما نکته مهم آن است که این موضوع باید هم تراز با سازمان مربوط به طرح باشد. در نتیجه از فعالیت بخش خصوصی نیز حمایت خواهیم کرد.

تکلیف سازمان زمین شناسی را روشن کنیم

می متالز - سازمان زمین شناسی را باید یکی از سازمان های مهم در توسعه کشور دانست که متاسفانه در جایگاه واقعی خود قرار نگرفته است.

در این زمینه دکتر اسپهبد، مشاور امور اکتشاف معاونت علمی و فناوری در گفت و گو با «می متالز» بیان کرد: بنده جزو اولین ها در تشکیل سازمان زمین شناسی هستم که با یک اتاق در خیابان ناصرخسرو کار خود را شروع کرد.

وی ادامه داد: بنده ۱۰ سال در این سازمان بودم اما در سازمان انرژی اتمی نیز جزو افرادی هستم که در تشکیل این سازمان حضور داشتم.

وی اضافه کرد: سازمان زمین شناسی سازمان مظلومی است زیرا هنوز جایگاه جغرافیایی آن در کشور مشخص نیست. ابتدا باید تکلیف وظایف این سازمان مشخص شود. اگر سازمان زمین شناسی زیر مجموعه وزارت صمت باشد، نتیجه ای به همراه ندارد. باید به این نکته توجه داشت که در دولت بعدی و دولت های بعد از آن بودجه ای به سازمان زمین شناسی نمی دهند. تمام حیات کشور به سازمان زمین شناسی بستگی دارد و اگر آن را نادیده بگیریم نتیجه ای به همراه ندارد.

اسپهبد با اشاره به ذخایر پرلیت افزود: ذخایری در این حوزه وجود دارد اما سامانه کاداستر اجازه کار نمی دهد و به نوعی ضعف وزارت صمت است زیرا اجازه نمی دهد سازمان زمین شناسی رشد کند.

وی ادامه داد: در ابتدا با کمک متخصصان خارجی سازمان زمین شناسی بیشتر معادن کشور را شناسایی کرد.

این پیشکسوت زمین شناسی بیان کرد: سازمان زمین شناسی مهجور است و توجه ای به آن نشده است. مگر می شود امروز سدی ساخت و زمین شناسی در آن نقش نداشته باشد. زمین شناسی در حوزه های مختلف اقتصادی نقش مهمی برعهده دارد.

وی تاکید کرد: معدن، آب و کشاورزی در کشور به زمین شناسی مرتبط است.

به گزارش می متالز، توجه به سازمان زمین شناسی علاوه بر بهره برداری از ذخایر معدنی منجر به توسعه پایدار در کشور می شود.