ورق‌های قلع اندود نیازمند موازین بهداشتی

بیشترین مورد استفاده ورق قلع اندود در صنایع غذایی است که البته موضوع حائز اهمیت در این‌باره، بهداشتی بودن آن است و می‌طلبد تولید ورق قلع‌های اندودی که در صنایع غذایی کاربرد دارند از سایر تولیدات قلع اندود با رعایت نکات بهداشتی مجزا شود.

قلع اندود کردن

قلع اندود کردن فرآیندی است که روی فولاد یا آهن کارشده، لایه نازکی از قلع پوشیده می‌شود و محصول نهایی به‌دست آمده از این فرآیند، ورق قلع اندود نامیده می‌شود. این ورق بیشتر برای پیشگیری از زنگ‌زدگی کاربرد دارد. بیشتر کاربرد ورق‌های قلع اندود برای تولید قوطی‌های کنسرو در صنایع غذایی است. البته در گذشته، این ورق‌ها برای گلدان، سینی‌ها و... نیز مورد استفاده قرار می‌گرفت. این ورق‌ها براساس روش الکترولیت اسیدی با محلول فرواستان تولید می‌شود. در این روش ورق پس از عبور از حوضچه‌های شست‌وشوی الکترولیتی و شست‌وشو با آب و عبور از حوضچه‌های اسیدشویی الکترولیتی و شست‌وشو با آب (در دو مرحله) وارد حوضچه‌های محتوی محلول الکترولیت شده و در ۵ مرحله در حالی که شمش خالص قلع به‌عنوان‌اند و ورق به‌عنوان کاتد عمل می‌کند، به روش الکترولیتی هر دو سطح ورق قلع‌اندود می‌شود. پس از انجام عملیات پوشش‌دهی قلع، ورق با عبور از کوره‌ای به نام مافل تا درجه حرارت بالای نقطه ذوب قلع گرم شده و سپس در حوضچه‌ای به سرعت سرد می‌شود. پس از این مرحله ورق قلع‌اندود به‌علت جلوگیری از اکسیداسیون سطحی وارد عملیات شیمیایی (رسوب دادن لایه‌ای از کروم) شده و پس از طی عملیات خنک‌سازی و بازسازی‌های کنترل کیفی، بسته‌بندی شده و به بازار مورد مصرف خود که صنایع بسته‌بندی است، روانه می‌شود.

ضوابط بهداشتی ورق قلع‌اندود در تماس با مواد غذایی

تولید قلع اندود در صنایع غذایی نیازمند رعایت استانداردهای بهداشتی است. در این‌باره، علی‌اکبر باطنی، کارشناس دفتر فنی نوردسرد قلع اندود فولاد مبارکه اصفهان در پنل تخصصی «ضوابط بهداشتی ورق قلع اندود در تماس با مواد غذایی» در هفتمین همایش چشم‌انداز صنعت فولاد و معدن ایران با نگاهی به بازار اظهار کرد: تولید ورق قلع اندود یکی از محصولات فولادی به‌شمار می‌رود که می‌تواند هم در صنایع غذایی و هم در محصولات غیرغذایی کاربرد داشته باشد.  وی در ادامه توضیح داد: یکی از مشکلاتی که در تولید ورق قلع اندود وجود دارد، این است که آیا این ورق برای مواد غذایی تولید می‌شود یا برای مواد غیرغذایی، زیرا تولید قلع اندود برای مواد غذایی باید همراه با یکسری استانداردهای بهداشتی باشد.  باطنی در ادامه تاکید کرد: بنابراین باید ترتیبی اتخاذ شود که ورق مواد غذایی به شکلی مجزا تولید شود، ورق‌های وارداتی قلع اندود نیز به‌صورت همان ورق بهداشتی وارد شود تا از نظر بهداشتی با مشکلی روبه‌رو نشود. باطنی با توضیح معیارهای بهداشتی بودن ورق قلع اندود عنوان کرد: البته بهداشتی بودن ورق قلع اندود نیز تعاریف ویژه خود را دارد. براساس استانداردهای اروپایی، بهداشتی بودن ورق‌های اندود در مواد غذایی به این معناست که آثار سرطان‌زایی، جهش‌های ژنی و اختلالات بارداری در انسان یا حیوان ایجاد نکند. وی همچنین در ادامه با توضیح فرآیند تولید فولادهای پوشش‌دار عنوان کرد: تولید فولادهای پوشش‌دار از ۳ خط تشکیل می‌شوند، در یک قسمت یک پوشش ضخیم وجود دارد که لازم است پوشش نازکی روی آن قرار گیرد. پس از آن لایه چسبنده‌ای ایجاد خواهد شد تا پوشش به‌راحتی روی زیرلایه بچسبد و در بلندمدت نیز ویژگی خود را حفظ کند. بنابراین اقدام‌هایی مانند شست‌وشو در فرآیند مقدماتی آن انجام می‌شود. باطنی ادامه داد: برای اینکه موانعی روی پوشش قلع اندود ایجاد نشود ورق‌ها در حوضچه الکترونیک قرار خواهند گرفت که در این حوضچه عمل‌آند و کاتد روی می‌دهد. در این مرحله شمش قلع که‌اند است جدا می‌شود و روی ورق کاتد خواهد نشست. البته در این مرحله پوشش ماتی به‌دست می‌آید که برای براق کردن آن از یک کوره عبور داده خواهد شد که باعث ذوب شدن قلع می‌شود. پس از آن سریع در آب سرد خواهد شد که حالتی براق و درخشان به آن خواهد بخشید. باطنی ادامه داد: در بخش پایانی عملیات شیمیایی و کروماته کردن با کروم ۶، درنهایت ورق به شکل کلاف پیچیده می‌شود. وی همچنین یادآور شد: در کشور ما دو شرکت تولید خطوط قلع اندود وجود دارد.

لایه‌های مختلف ورق قلع اندود در تماس با غذا

برای تولید ورق قلع اندود در مواد غذایی لایه‌های مختلف باید دارای استانداردهای بهداشتی باشند. در این‌باره کارشناس دفتر فنی نورد سرد قلع اندود فولاد مبارکه اصفهان عنوان کرد: برای بهداشتی کردن ورق قلع اندود ۴ لایه متفاوت باید روی آن تشکیل شود. یک لایه ورق فولادی، یک لایه قلع، یک لایه کروماته و پس از آن لایه روغن بهداشتی قرار خواهد گرفت.  باطنی در ادامه یادآور شد: البته برای مواد غذایی که حالت مایع دارند لایه لاک به‌عنوان آخرین مرحله در نظر گرفته می‌شود. ممکن است یک تا چند لایه روی همدیگر قرار گیرند و تعداد لایه‌های لاک به این موضوع بستگی دارد که تا چه اندازه اطمینان حاصل کنیم که مواد ورق به مواد غذایی منتقل نخواهد شد. وی درباره مسئولیت بهداشتی بودن این لایه‌ها عنوان کرد: ضوابط بهداشتی ۳ لایه نخست یعنی لایه‌های ورق، قلع تا کروماته به‌عهده تولیدکننده ورق خواهد بود. مسئولیت لایه لاک نیز به برعهده لاک‌ساز است. البته در مرحله قوطی‌سازی مسئولیت کلی ورق و لاک به‌عهده قوطی‌ساز خواهد
بود. باطنی توضیح داد: برای بهداشتی بودن محصول نهایی باید تک‌تک این لایه‌ها دارای گواهی بهداشتی باشند. چه ورق اصلی چه قلع، چه کروماته و چه لاک به کار گرفته شده باید دارای گواهی بهداشت باشد و درنهایت مسئولیت کلی این ظرف پرشده با مواد غذایی با صنایع غذایی است. به عبارت دیگر، هر تغییری به‌واسطه قوطی در مواد غذایی رخ بدهد باید صنایع غذایی جوابگو باشد.
باطنی در پایان یادآور شد: مصرف ورق قلع‌اندود در کشور به ۲۶۵هزار تن در سال می‌رسد که ۱۲۰هزار تن آن به‌طور داخلی تولید می‌شود و بقیه وارد می‌شود. البته میزانی که وارد می‌شود باید از نظر بهداشتی مورد تایید باشد تا با خطری همراه نباشد.