تاکتیک دفاعی سیاست‌گذاران

به گزارش می متالز، در این میان، تدوین‌کنندگان سیاست‌های پولی تلاش می‌کنند اقداماتی انجام دهند تا از این تحول عقب نمانند. این ممکن است روزی به آن معنا باشد که بانک‌های مرکزی ارزهایی را ایجاد کنند که مستقیما به شکل الکترونیک در اختیار شهروندان قرار گیرند و شهروندان بتوانند با گوشی هوشمند خود از این ارز برای پرداخت استفاده کنند. پشتوانه این ارز و روند پرداخت‌ها، دولت است. اما قبل از آنکه چنین تحولی رخ دهد و فراگیر شود بر سر آینده پول یک جنگ قدرت رخ خواهد داد و مسائل گوناگون از حریم خصوصی تا برابری اجتماعی و ثبات مالی مطرح خواهند شد.

در برخی کشورها مراحل ایجاد ارز دیجیتال آغاز شده، درحالی‌که برخی کشورها ترجیح داده‌اند صبر کنند و نظاره‌گر باشند. برای مثال در چین مراحل این کار شروع شده و در حال آزمایش است. اتحادیه اروپا فصل بهار تحلیل کامل خود از تحقیقات صورت گرفته در حوزه ایجاد ارزهای دیجیتال را منتشر می‌کند و سپس تصمیم‌گیری انجام خواهد شد. در ایالات متحده بانک مرکزی در حال انجام آزمون‌هایی در این زمینه است و مقامات این نهاد معتقدند قبل از شروع این پروژه باید مشورت‌های گسترده انجام شود. بانک مرکزی انگلستان هنوز درباره حرکت در این مسیر تصمیم‌گیری نکرده و بانک مرکزی سوئد مشغول تحقیق درباره عملی بودن ایجاد کرون دیجیتالی است.

یکی از تحلیلگران موسسه بروکینگز در واشنگتن می‌گوید: «تمامی تلاش‌هایی که از سوی بانک‌های مرکزی برای ایجاد ارز دیجیتالی در حال انجام است، حالت تدافعی دارد. بانک‌های مرکزی تلاش می‌کنند جایگاه خود به‌عنوان تصمیم‌گیرنده مرکزی برای کنترل ارز و عرضه پول را حفظ کنند.» پیشروترین کشور در این حوزه چین است. این کشور یوآن دیجیتالی را به شکل واقعی به آزمایش گذاشته و این کار را از طریق همکاری با سیستم سوئیفت انجام داده است. این برنامه نوعی مقابله با اپلیکیشن‌های پرداخت دیجیتال نظیر علی‌پی و تاکید دوباره بر کنترل دولت بر یوآن است. در کشورهای دیگر، مقامات بانک‌های مرکزی به دقت روند یاد شده را زیر نظر دارند و در حال برنامه‌ریزی برای انجام آزمایش‌های مشابه برای ارز دیجیتالی خود هستند.

ارز دیجیتالی بانک مرکزی برخلاف پول الکترونیک، به بانک‌ها وابسته نیست. همچنین ارز دیجیتال مثل کارت اعتباری نوعی بدهی نیست و مسلما مثل بیت‌کوین ارزی نیست که یک شخص آن را به وجود آورده باشد. ارز دیجیتال پول نقد است که مثل اسکناس و سکه، دولت آن را به وجود آورده و مستقیما در کیف پول الکترونیک هوشمند شهروندان قرار می‌گیرد. هیچ واسطه مالی وجود ندارد. معاون رئیس واحد حقوق مالی صندوق بین‌المللی پول می‌گوید: «اگر به تاریخ پول نگاه کنیم، فاز نخست، سکه‌های طلا و نقره جزایر یونان بود. فاز دوم حساب بانکی در بانک‌ها آمستردام و فاز سوم، اسکناس‌ها بودند. ارز دیجیتالی بانک‌های مرکزی چهارمین شکل پول در تمدن بشری است.» این ایده از اساس با ارز دیجیتالی نظیر بیت‌کوین که بیش از حد بی‌ثبات است که بتوان آن را ذخیره ارزش دانست و به اندازه‌ای فراگیر نیست که ابزار پرداخت باشد، متفاوت است. به‌طور مشابه ابزارهای نظیر علی‌پی، پلت‌فرم‌های واسطه‌ای برای پرداخت هستند نه ارز.

در شنژن (ابرشهر فناوری جنوب چین)، شهروندان از پیش در حال آزمایش یوآن دیجیتالی در فروشگاه‌های والمارت، پمپ‌بنزین‌ها و فروشگاه‌ها هستند. در ماه اکتبر بانک مرکزی چین از طریق یک اپلیکیشن اختصاصی در تلفن هوشمند، این ارز دیجیتالی را توزیع کرد. شهروندان از آن مشابه پرداخت‌های الکترونیک استفاده می‌کنند یک چالش پیش روی سیاست‌گذاران این است که در این سیستم، حریم خصوصی کمتر از پول نقد یا پرداخت‌های دیجیتال دیگر رعایت می‌شود. حتی در چین، حفظ حریم خصوصی یک موضوع مهم تلقی می‌شود. بانک مرکزی چین موضوع مجاز کردن «بی‌نامی قابل کنترل» را مورد بررسی قرار داده است. بی‌نامی قابل کنترل به این معناست که تراکنش کاربران عموما برای دیگران آشکار نمی‌شود. اما بانک مرکزی می‌تواند به اطلاعات آن دسترسی داشته باشد. مقابله با پولشویی و دیگر اقدامات غیرقانونی مالی یک ضرورت مشروع است. اما در مقابل، شهروندان از اینکه دولت بتواند تراکنش‌های آنها را ردیابی کند راحت نیستند.

ردگیری و نظارت بر تراکنش‌های مالی شهروندان در اروپا و ایالات متحده تحمل نمی‌شود. در این دو اقتصاد، سیاست‌گذارانی نظیر کریستین لاگارد، رئیس بانک مرکزی اروپا در حال بررسی گزینه‌های خاص خود هستند. بانک مرکزی اروپا در حال بررسی امکان استفاده از «کوپن بی‌نامی» است که به استفاده‌کنندگان اجازه می‌دهد میزان محدود ارز دیجیتالی را در مدتی تعریف شده منتقل کنند. موضوع مهم دیگر دسترسی است. نیاز به استفاده از گوشی هوشمند و اینترنت برای خرج کردن این نوع ارز سبب می‌شود افراد فقیر نتوانند از آن بهره ببرند. یکی از حقوقدان‌ها که با صندوق بین‌المللی پول همکاری می‌کند می‌گوید: «استفاده‌کنندگان از ارز دیجیتالی مجبورند به فناوری دیجیتالی دسترسی داشته باشند. اگر دسترسی بین‌المللی فراهم نشود پرسش‌های اساسی درباره عدالت و دسترسی همگانی به خدمات مالی مطرح خواهد شد.»

از سوی دیگر درباره اتکای ساختاری سیستم بانکی به سپرده‌های شهروندان پرسش‌های مهم مطرح است. تا قبل از شروع به فعالیت غول‌های پرداخت اینترنتی نظیر پی‌پال و علی‌پی، نهادهای معمول بانکی و مالی تنها ارائه‌کنندگان خدمات مالی روزمره بودند. البته باید به این نکته اشاره شود که یک ارز دیجیتالی ایجاد شده به‌طور مستقیم از سوی دولت، لزوما با مشارکت بانک‌های تجاری ایجاد نمی‌شود. نکته مهم دیگر این است که طی یک دهه گذشته در بسیاری از کشورها میزان استفاده از پول نقد کاهش یافته است؛ برای مثال در انگلستان، سوئد و هلند اکنون نسبت به یک دهه پیش میزان استفاده از پول نقد از نصف هم کمتر شده است. تنها در منطقه یورو، وام دهندگان ۴/ ۱۱هزار میلیارد یورو معادل حدود ۱۴ هزار میلیارد دلار سپرده خانوارها و شرکت‌ها را در کنترل دارند و این رقم یک‌سوم منابع مالی آنها را تشکیل می‌دهد. انتقال میزانی حتی بسیار اندک از این پول به ارز دیجیتالی بانک مرکزی، ثبات بخش بانکداری را به خطر می‌اندازد و بانک‌ها نیز توانایی کمتری برای وام دادن خواهند داشت.

یکی از اعضای پیشین هیات‌مدیره بانک مرکزی اروپا می‌گوید: «اگر به شکل نامحدود و آسان، دسترسی به پول دیجیتالی بانک مرکزی فراهم شود، سپرده‌ها نزد بانک‌ها از این عامل تاثیر منفی می‌پذیرند. اگر این دسترسی به شکلی محدود نشود، می‌تواند برای همیشه وضعیت سپرده‌های بانکی را که بخشی از منابع مالی بانک هاست تغییر دهد.» بانک‌های مرکزی هیچ علاقه‌ای به تضعیف سیستم مالی ندارند و به همین دلیل است که کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند حرکت به سمت ایجاد ارزهای دیجیتال از سوی بانک‌های مرکزی کند خواهد بود. سیاست‌گذاران همچنین مشغول بررسی جبهه بعدی در حوزه سیاست پولی هستند. واقعیت این است که ابزارهای متعارف حمایت از اقتصاد از جمله کاهش نرخ‌های بهره، اثربخشی خود را تااندازه‌ای از دست داده‌اند. یک پول دیجیتال به‌رغم تمام خطراتی که دربردارد زمینه تحریک مستقیم‌تر اقتصاد را فراهم می‌کند زیرا از طریق آن، پول نقد مستقیما به کیف پول مصرف‌کنندگان وارد می‌شود.

اقتصاددان موسسه امور بین‌المللی و استراتژیک می‌گوید: «بسیاری از بانک‌های مرکزی از صحبت کردن درباره این موضوع اجتناب می‌کنند زیرا چنین ایده‌ای این تصور را پدید می‌آورد که بانک مرکزی قصد دارند میزان بالای نقدینگی به اقتصاد تزریق کنند.» در این زمینه یکی از موضوع‌ها، توانایی «قابل برنامه‌ریزی کردن» ارز دیجیتالی بانک مرکزی است. برای مثال می‌توان ارز دیجیتالی برای وام‌هایی ارائه شود که تاریخ انقضا دارند یا ترتیبی داده شود که از این پول صرفا بتوان برای اهداف خاص که از سوی سیاست‌گذاران تعیین می‌شود استفاده کرد. به این شکل بانک‌های مرکزی طیفی از ابزارها با ویژگی‌های جدید در اختیار خواهند داشت. از دید تحلیلگران، بانک‌های مرکزی حتی اگر هیچ علاقه‌ای به ایجاد ارز دیجیتالی ندارند، بهتر است برای آن آماده شوند.

کریستوفر کاندن بلومبرگ