افزایش خوراک سه مجتمع پتروشیمی با جمع‌آوری گازهای همراه

هم اینک در بسیاری از کشورها، چه آنها که تولید کننده نفت و گاز هستند و چه آنها که به عنوان مصرف کننده،خوراک هیدرو کربوری برای مجتمع های مختلف خود دریافت می کنند از گازهای همراه برای خوراک واحدهای پتروشیمی از این منابع نهایت سود را می برند.در کشور ما اما شاید به تازگی برخی از مسئولین در یافته اند که این ثروت می تواند مزیت های نسبی فراوانی ایجاد کند که غفلت ازآن نه فقط میزان سود دهی را کاهش می دهد بلکه سلامت اقتصاد و جامعه انسانی را نیز به طور جدی به خطر می اندازد.

سال 93  در خبری خواندیم : براساس آمار، اکنون(یعنی در همان سال 93) روزانه 40 میلیون مترمکعب گاز همراه نفت از طریق مشعل ها در مناطق نفت خیز کشور بدون استفاده سوزانده وعلاوه بر هدررفت سرمایه های ملی باعث آلودگی محیط زیست و برخی بیماری ها دراین مناطق می شود.

هم اکنون مصرف بی رویه حامل های انرژی در جهان پیامدهای منفی زیست محیطی از جمله افزایش انتشار گازهای گلخانه ای، گرم شدن کره زمین، شیوع برخی بیمارها و تهدید های زیست محیطی دیگر شده است.

مصرف زیاد انرژی در ایران حتی از برخی کشورهای پرجمعیت دنیا نیز بیشتر است، طوری که با سهم یک درصد در ردیف 13 از نظر انتشار گازهای گلخانه ای در میان کشورهای دنیا قرار دارد.

براساس ارزیابی های مرکز تحقیقات و مطالعات محیط زیست و انرژی، سهم انتشار گازهای گلخانه ای بخش نفت کشور که مهمترین موارد آن گازهای همراه نفت سوزانده شده و گازهای سوزانده شده در پالایشگاه ها است، حدود 25 درصد است. براساس برنامه پنجم توسعه باید با اجرای 40 طرح و پروژه جمع آوری و تزریق گازهای همراه نفت در میدان های نفتی، خشکی و دریایی، میزان گازهای همراه نفت که سوزانده می شود به دو میلیون متر مکعب در روز درپایان این برنامه کاهش یابد.

در دوسه سال گذشته در مجموعه صنعت نفت ایران تلاش هایی به عمل آمد که از گاز های همراه به طریقه بهتری استفاده شود.هرچند این اندیشه از سالهای پیش از آن نیز صورت گرفته بود.طرح آماک یکی ازپروژه هایی بود که با نگاه به این رویکرد در دست اقدام قرار گرفت.

طرح آماک که به اختصار از میادین آب تیمور، منصوری، اهواز و کوپال گرفته شده پروژه ای است که یکی از محورهای مهم اجرایش، جلوگیری از آلودگی محیط زیست و پیروی از سیاست «No Flaring» (نسوزاندن گازهای همراه) است.

طرح آماک مشتمل بر انجام کامل مهندسی، خرید و ساخت 7 واحد تراکم گاز ترش، یک واحد شیرین‌سازی و یک واحد تراکم گاز اسیدی و نیز حدود 280 کیلومتر خط لوله انتقال گاز در مناطق مختلف باتلاقی، شهری، روستایی، همچنین حدود 100 کیلومتر خط انتقال نیرو و توسعه و اصلاح چند پست برق است.

فرآیند پروژه به این صورت است که با توجه به این که گازهای همراه نفت لایه بنگستان به سبب دارا بودن گاز هیدروژن سولفوره قابل استفاده نیستند و در مشعل های واحدهای بهره‌برداری ذکر شده می‌سوزند، در چارچوب طرح آماک در کنار هر یک از ایستگاه‌های بهره‌برداری یک ایستگاه تقویت فشار برای گازهای همراه احداث می شود تا گازها پس از جمع ‌آوری از طریق خطوط لوله متعدد به یک پالایشگاه شیرین‌سازی منتقل و به وسیله حلال دی اتانول آمین، گوگردزدایی و گاز شیرین تولید شود.

چندی پیش سید نورالدین شهنازی زاد مدیر عامل شرکت مهندسی توسعه نفت ایران در یک نشست خبری در مورد این طرح گفت: با راه اندازی فاز اول این طرح زیست محیطی در سال ٨٨، روزانه از سوزاندن ٢۴١ میلیون فوت مکعب گازهای همراه میادین آبتیمور، منصوری، مارون، کوپال و اهواز جلوگیری شد و با بهره برداری از فاز دوم این طرح در سال جاری، روزانه تا حداکثر ١٨ میلیون فوت مکعب گازهای اسیدی نیز جمع آوری و به پتروشیمی رازی منتقل می شود، وی سرمایه گذاری مستقیم این طرح را ٣٢٠ میلیون دلار عنوان کرد که با حساب هزینه های بانکی و سود پیمانکار به حدود ۵٠٠ میلیون دلار بالغ شده است.

قدرت‎اله آقایی، سرپرست طرح آماک  نیز در این نشست خبری گفت: درآمدزایی اجرای این طرح روزانه ٢ میلیون دلار و سالانه حدود ٧٢٠ میلیون دلار برآورد می شود و با توجه به اینکه فاز اول آماک در سال ٨٨ راه اندازی شد، تاکنون اجرای این پروژه بالغ بر پنج میلیارد دلار درآمدزایی داشته است.

وی افزود: بهره برداری از این طرح در استان خوزستان نقش بسیار مهمی در کاهش آلودگی هوای این استان نفتخیز کشور دارد و در فاز دوم این طرح یا به عبارتی فاز زیست محیطی شامل ۹۶ کیلومتر خط لوله ۱۲ اینچی انتقال گاز اسیدی و ایستگاه تقویت فشار و نم‌زدایی گاز اسیدی و سامانه‌های فرایندی و ایمنی جانبی می‌باشد و شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب بهره‌بردار این طرح زیست محیطی است.

اینک که وزارت نفت دست به کار شده است تا از این منابع استفاده بهینه داشته باشد، مجتمع های پتروشیمی نیز از این پس می توانند از محل گازهای همراه منتفع شوند.

به گفته علی محمد بساق زاده مدیر کنترل تولید شرکت ملی صنایع پتروشیمی افزایش تولید و صادرات نفت در سال ٩٥ سبب شد تا گازهای همراه این محصول استراتژیک، به عنوان بخشی از خوراک مورد نیاز پتروشیمی ها مورد استفاده قرار بگیرد.

بساق زاده  روز گذشته در گفتگو با شانا با اعلام این خبر اظهار کرد: خوشبختانه امسال با افزایش تولید از فازهای پارس جنوبی و همچنین افزایش تولید و صادرات نفت، خوراک تحویلی به شرکت های پتروشیمی افزایش یافت.

وی در مورد تامین خوراک مجموعه‌های پتروشیمی از طریق گازهای همراه نفت گفت: با افزایش صادرات نفت در پساتحریم، تولید گازهای همراه نفت نیز افزایش یافت و پتروشیمی های بندر امام، پارس و مارون توانستند خوراک بیشتری دریافت کنند که به افزایش تولید آنها کمک کرد.

بساق زاده ادامه داد: امسال مقداری ظرفیت خالی اتان و متان در فازها داشتیم که با تعامل شرکت‌های پتروشیمی و فازهای پارس جنوبی به شرکت های متقاضی تزریق شد و تولید اتان حدود ۲۰ درصد نسبت به سال گذشته رشد را تجربه کرد.

مدیر کنترل تولید شرکت ملی صنایع پتروشیمی در مورد مشکلات فرآیندی و تعمیراتی در برخی از مجتمع های پتروشیمی در سال ۹۵ گفت: ارتباط بین واحدهای داخلی با شرکت‌های لایسنسور در جهان در شرایط پساتحریم برقرار شد و شرکت ها در حال رفع مشکلات موجود هستند.

عضو هیات مدیره شرکت ملی صنایع پتروشیمی با اشاره به تولیدی شدن طرح های جدید این صنعت اظهار کرد: بعد از ورود واحدهای جدید به مدار تولید، حدود ۲۰ درصد در سال افزایش تولید خواهیم داشت .

وی به تلاش تامین و تعمیر قطعات یدکی در داخل ایران اشاره کرد و گفت: با مساعدت وزارت نفت ۱۰ گروه محوری برای تشویق و پشتیبانی از ساخت داخل ایجاد شد اما بعضی از کاتالیست ها و مواد شیمیایی خاص نیازمند واردات بودند که جریان واردات در پساتحریم روان تر شده است.

بساق زاده افزود: صنعت پتروشیمی در گذشته با حدود ۷۵ درصد ظرفیت اسمی خود فعالیت می کرد اما اکنون انتظار داریم که با تعمیر قطعه ها و نیز تامین کاتالیست ها از سوی مجتمع ها، سال آینده با ظرفیت بالای ۸۵ درصد ظرفیت اسمی فعالیت شود.

به هرحال آنچه مشخص است این است که در همین طرح آماک مجتمع های پتروشیمی مارون و بندر امام از گازهای همراه تغذیه می شوند و بدین وسیله از سوزاندن گازهای سمی همراه میادین یاد شده آماک جلوگیری به عمل می آید.

 برای نمونه می توان کشوری مانند عربستان سعودی را در این خصوص مثال زد.در خبری از سایت عیار آنلاین آمده بود که برخلاف کشورهای صنعتی، توسعه صنعت پتروشیمی عربستان ارتباطی با افزایش تقاضای محلی یا توسعه فناوری های بومی نداشت بلکه تا حدود زیادی به این موضوع وابسته بود که بخش اعظم ذخایر گازی این کشور (حدود 61 درصد) را گازهای همراه نفت تشکیل می دادند. گازهای همراه نفت خوراک مناسب و جذابی برای صنایع پتروشیمی بودند زیرا غنی از اتان می باشند (میزان اتان در این گازها حدود 17 درصد بود؛ در حالی که در گازهای غیرهمراه حدود 4 درصد بود). همین موضوع باعث شد که مجتمع های پتروشیمی بر پایه خوراک گاز به عنوان محور و زیربنای اصلی توسعه صنعت پتروشیمی در کشور عربستان قرار بگیرند و هم از سوزانده شدن گازهای همراه نفت جلوگیری شود و هم از ایجاد ارزش افزوده از این محل، درآمد مناسبی نصیب این کشور شود. توسعه صنعت پتروشیمی عربستان که از اوایل دهه 1980 میلادی و با اجرای طرح MGS آغاز شده بود؛ در دهه های اخیر با سرعت زیادی ادامه پیدا کرده است به گونه ای که امروزه شرکت سابیک عربستان (SABIC)، یکی از عمده ترین و پردرآمدترین شرکت های پتروشیمی دنیا و بزرگترین تولیدکننده محصولات پتروشیمی در خاورمیانه است.

این حرکت بی شک باید روزی در نظام و ادبیات نفتی کشور ما نهادینه شود تا از غافله جهانی این عرصه عقب نیافتیم.