موافقت با افتتاح فاز دوم کارخانه استحصال ید بدون استانداردهای قانونی

به گزارش می متالز، در حالی که مسئولان یک شرکت استحصال ید در استان گلستان، هنوز سیستم تصفیه فاضلاب خود را تکمیل نکرده و به توصیه‌های محیط زیست توجه نداشته است، خبر افتتاح فاز دوم استحضال ید کریستال با عنوان "شورابه ید" با 30 میلیارد تومان وام اشتغالزایی در هفته دولت، بر روی پرتال سازمان صنعت، معدن،تجارت استان گلستان قرار گرفته است. این در حالی است که مجوزهای لازم برای این افتتاح از سوی "کمیته فنی محیط زیست استان گلستان" داده نشده است و سال گذشته نیز هیاهوی زیادی در اطراف این موضوع اتفاق افتاد؛ تا آنجا که منجر به ورود "سازمان انرژی اتمی" و موضعگیری کارشناسان آن شد.

با این همه به نظر می‌رسد با لابی‌ها و فشارهای صورت گرفته از سوی مدیران شرکت و مسئولان اجرایی استان، این روند بدون طی مسیر قانونی کوتاه شده و مجوزهای لازم به آن‌ها داده شده است. در همین حال اداره کل محیط زیست گلستان، سئوال خبرنگار اسکان را مبنی بر دادن مجوز برای آغاز فعالیت فاز جدید این واحد صنعتی، بی پاسخ گذاشت و به تماس‌های پیاپی و پیامک‌ها جواب نداد.

ماجرایی به نام آلودگی "رادیو اکتیو"

آخرین روز تیرماه سال گذشته به دنبال طرح موضوع آلودگی‌های رادیواکتیو در پساب این شرکت استحصال ید در جنوب رودخانه اترک و شمال شهرستان آق قلا در استان گلستان، بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی، در برنامه "پیک بامدادی رادیو ایران" اعلام کرد که  مرکز جامع ایمنی هسته‌ای کشور، مراقبت از فعالیت‌های کانساری را که می‌تواند با مسائل پرتوی مرتبط باشد به‌عهده دارد. این مرکز باید اطمینان حاصل کند که این فعالیت‌ها ایمنی لازم را دارند. گزارش های مرکز جامع ایمنی هسته‌ای از بازدید این کارخانه حکایت از آن دارد که تذکرات لازم به این کارخانه داده شده و بنا شده فعالیت کارخانه به‌صورت مداوم تحت نظر گرفته شود. در همین راستا طی دو هفته آینده بازدید مجددی از کارخانه انجام خواهد گرفت و گزارش نهایی ارائه خواهد شد. در صورت مشاهده موارد خطرزا، نتیجه را اعلام کرده و حتی تا متوقف شدن این فعالیت‌ها هم پیش خواهیم رفت.

برخی خبرهای رسیده حکایت‌گر آن است بازدید مجددی که سخنگو سازمان انرژی اتمی وعده‌اش را در آن برنامه رادیویی داده بود چند ماه بعد انجام گرفت و قرار شد نتیجه آن برای اداره کل حفاظت محیط زیست گلستان ارسال شود. اگرچه گزارش این بازدید به این اداره کل فرستاده نشد؛ اما کارشناسان محیط زیست گلستان با مراجعه چندباره به سازمان انرژی اتمی، خود، این پاسخ را که "خطرزا بودن" فعالیت های فوق را تایید می کرد تحویل گرفتند.

این در حالی بود که پیش از این تاریخ، مسئولان این شرکت استحصال ید در پاسخ به نقدها ادعا می‌کردند که این رسوب‌ها و پسماندها پرتوزا نبوده و ما یک صنعت عادی هستیم. اما کارشناسان سازمان انرژی اتمی در آن گزارش تاکید کردند که این پسماندها پرتوزا بوده و مشکلات فراوانی را برای سلامت محیط و شهروندان آق قلا ایجاد خواهد کرد.

پس از آن، سازمان انرژی اتمی خطاب به محیط زیست گلستان اعلام کرد که پساب شرکت مربوط باید بی خطرسازی شود؛ به این شکل که شرکت مزبور با یکی از شرکت‌های زیرمجموعه "سازمان انرژی اتمی" قراردادی بسته و پسماندهای خود را طبق استانداردها بی‌خطر سازد.

اکنون اما مسائل اساسی این بی‌خطرسازی همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد و محیط زیست گلستان باید به این پرسش پاسخ بدهد که آیا این مراحل که سازمان انرژی اتمی شرکت فوق را ملزم به رعایت ان کرده است عملی شده یا بدون انجام این روند مهم، با افتتاح فاز دوم آن موافقت کرده است؟

شواهد عینی می‌گویند که این مراحل عملی نشده و در حدود 15 تا 20 مورد از مسائلی که بر اساس گزارش سازمان انرژی اتمی، باید حل می‌شد به حال خود رها شده است. نشانه‌های عینی برخی از این مشکلات نیز فراهم است؛ به گونه‌ای که کف تالاب اینچه که پساب این کارخانه به آن می‌ریزد رسوبی بسته است که رنگ آن کاملا با دیگر نقاط این تالاب متفاوت است و گزارش آزمایشگاه محیط زیست استان نیز همین موضوع را تایید می‌کند.

 اما خبرها حاکی است در یک جلسه شبانه که اخیرا در اداره کل حفاظت محیط زیست گلستان تشکیل داده اند مجوز فاز دوم را بدون ضابطه و اجرا تعهدات از سوی مجری داده‌اند و حالا در سایت "سازمان صنعت،معدن وتجارت" گلستان اعلام کرده‌اند که افتتاحیه آن انجام خواهد شد و از آن‌جا که هیچیک از مسئولان این اداره کل، در اینباره پاسخی به خبرنگار اسکان نداده‌اند موضوع در هاله‌ای از ابهام فرو رفته است.

 
مشکل کجاست؟!

یکی از مشکلات اساسی که طبق استانداردها و تاکیدهای سازمان انرژی اتمی باید در شرکت مذکور اصلاح می‌شد پرتوزا بودن "رادیوم" و "باریوم" در پساب خروجی آن است که به داخل تالاب می‌ریزد.

این در حالی است که قرار بود به جای "اسیدکلریدریک"از "اسیدسولفوریک" استفاده کنند و یا برای تصفیه خانه فاضلاب خود سیستمی را طراحی کنند که میزان باریوم در خروجی پساب مجتمع به حد استانداردهای سازمان محیط زیست برسد و تحت عنوان "پسماند ویژه" دفن شود؛ اما گفته می‌شود آن‌ها این رسوبات را به همین شکل در "تالاب اینچه" رها می‌کنند.

به گفته یک منبع آگاه، نماینده شرکت استحصال ید در جلسه ای با حضور کارشناسان محیط زیست اعلام کرده که ما نمی‌توانیم برای رادیوم و باریوم کاری کنیم؛ در حالی که راهکار آن تغییر خط تولید است؛ کاری که سال‌هاست در ترکمنستان انجام می‌شود. اما این شرکت به پیشنهاد تغییر خط تولید برای حفظ سلامت تالاب اینچه و شهروندان منطقه که از سوی "سازمان انرژی اتمی" و "کمیته فنی محیط زیست گلستان" داده شده پاسخ درستی نداده‌اند.

حال ساده‌ترین راهکار برای حل این ابهام‌ها در پرونده این پروژه این است که نتیجه آنالیز پساب شرکت مذکور منتشر شود تا خیال فعالان محیط زیست و اهالی ساکن در منطقه راحت شود.

 
خطر رادیوم برای سلامتی

پژوهش‌های علمی می‌گویند رادیواکتیو به "دی.ان.ای" آسیب می‌زند و به طور خاص روی تقسیم سلولی تاثیر می‌گذارد. در نتیجه بافت‌هایی که تقسیم سلولی بالایی دارند،‌ مانند دیواره روده، پوست و  مغز استخوان، بیش از همه در معرض آسیب قرار دارند. اگر میزان رادیواکتیو به حد کافی زیاد باشد، سلول‌های مغزی هم ممکن است آسیب ببینند و در این شرایط،‌ رادیواکتیو می‌تواند کُشنده باشد.

هر چند آسیب‌های جزیی‌تر را می‌توان درمان کرد، اما آسیب روده باعث می‌شود تعادل مایعات بدن به هم بخورد و باعث عفونت خون شود. اگر مغز استخوان آسیب ببیند به این معنا است که سلول‌های خونی دیگر ساخته نمی‌شوند تا در لخته‌شدن خون یا مقابله با بیماری‌ها به کار بیایند.

از نظر علمی، مواجهه موجود زنده با هر ماده رادیواکتیوی خطرناک است. پیش‌فرض کمیسیون هسته‌ای آمریکا این است که مواجهه با هر چیزی فراتر از سطوح زمینه طبیعی، برای سلامتی می‌تواند مضر باشد چه رسد به "رادیواکتیو" !

حالا باید دید سازمان‌ها و نهادهای نظارتی در مورد تعلل شرکت مذکور که حاضر نیست با صرف هزینه، استانداردهای خود را به روز کند چه تصمیمی می‌گیرند. آیا قرار است سلامت شهروندان، قربانی سود بیشتر این کارخانه شود؟ آیا مسئولان اجرایی گلستان و نیز مدیران محیط زیست اجازه می‌دهند یک شرکت، با درجه حساسیت حتی بالا به نام حفظ شغل و توسعه اقتصادی با جان مردم و سلامت محیط زیست منطقه بازی کند؟