کم‌آبی با چاشنی تغییر رژیم بارش

به گزارش می متالز، بارندگی‌های کشور در سال آبی جاری (اول مهرماه 96  تا ۷ شهریور 97) در مقایسه با دوره مشابه سال قبل و دوره‌های مشابه درازمدت وضعیت مساعدی نداشته و کاهش قبال توجهی در میزان ریزش‌ها تجربه کرده است.

بر اساس آمارهای منتشر شده از سوی دفتر مطالعات پایه منابع آب ایران، ارتفاع کل ریزش‌های جوی در سال آبی جاری، (از اول مهرماه 96 تا ۷ شهریور) بالغ‌بر ۱۶۹.۲ میلی‌متر بوده است که این مقدار بارندگی نسبت به دوره مشابه سال آبی گذشته ( ۲۳۱.۵ میلی‌متر) ۲۶.۹ درصد کاهش نشان می‌دهد.

همچنین بارندگی‌های سال آبی جاری در مقایسه با دوره‌های مشابه 49 سال اخیر (۲۴۶ میلی‌متر) حدود 31.2 درصد کاهش یافته است اما جدای از این کاهش بارش‌ها، یکی از چالش‌های اصلی کشور در زمینه بارندگی، تغییر رژیم بارش در کشور است که دچار تغییر شده و از برف به باران تغییر یافته و بخشی از بارش‌ها نیز به کمتر از 10 میلی‌متر می‌رسد که عملاً غیرموثر است.

این دو چالش، یعنی تبدیل بارندگی‌ها از برف به باران و افزایش بارش‌های غیرموثر زیر 10 میلی‌متر باعث شده کشور در فصول گرم با کمبود منابع آبی در دسترس مواجه شود و مشکلاتی برای مصرف‌کنندگان آب اعم از خانگی، صنعتی و کشاورزی به دنبال بیاورد.

طبق داده‌های وزارت نیرو، حجم بارش‌های کشور در این دوره معادل ۲۷۸ میلیارد و ۸۴۶ میلیون مترمکعب بوده است که به‌واسطه افت بارش‌ها، کاهش قابل‌توجهی نسبت به حجم بارش دوره‌های قبل دارد.

کاهش 31.2 درصدی بارش‌ها نسبت به میانگین دوره‌های درازمدت و کاهش 26.9 درصدی بارش‌ها نسبت به سال آبی گذشته در حالی است که حدود 20 روز تا پایان سال آبی جاری باقی‌مانده است و بعید به نظر می‌رسد حتی بخشی از این کسری تا پایان تابستان ماهه جبران شود بر این اساس به نظر می‌رسد سال آبی ۹۶ - ۹۷ نیز با کسری قابل‌توجه بارش‌ها و به‌تبع آن کسری ملموس حجم مجموع ذخایر آب‌های سطحی به پایان خواهد رسید و این کسری، بر تأمین آب کشور، وضعیت کشاورزی و حتی صنعت خواهد اثرگذار خواهد بود.

آمارها حاکی از این است که در سال آبی جاری، از 6 حوضه آبریز اصلی کشور، فقط دو حوضه دریای خزر و دریاچه ارومیه نسبت به سال قبل وضعیت مساعدتری داشته‌اند و 4 حوزه باقی‌مانده به‌مراتب وضعیت وخیم‌تری را تجربه کرده‌اند. در این میان بارندگی‌های دریاچه ارومیه نسبت به میانگین دوره‌های مشابه در 49 سال اخیر نیز بهبود داشته و 21 درصد رشد کرده است.

سازگاری با کم‌آبی برای عبور از بحران

ایران به‌عنوان کشوری که بخش عمده فضای سرزمینی آن جزو مناطق خشک و کم آب محسوب می‌شود همواره با مشکل کمبود آب و بازار مواجه بوده و خود را با این شرایط تطبیق داده است اما برنامه‌ها و سیاست‌های توسعه‌ای ایران در طول چند دهه اخیر به با بی‌توجهی به آمایش سرزمین، عملاً مطابقت‌سازی فعالیت‌ها با شرایط آبی کشور را نقض کردند و این مسئله عملاً به استفاده نادرست از منابع آب کشور انجامید.

در شرایط فعلی وزارت نیرو با ایجاد کارگروه ملی سازگاری با کم‌آبی تلاش می‌کند همکاری‌های بین دستگاهی را برای متناسب‌سازی فعالیت‌ها با شرایط آبی افزایش دهد.

برای مثلاً در حوزه کشاورزی تلاش شده است کشت و کار در استان‌های مختلف منطبق با شرایط آبی آنها ترویج شود تا نه منابع آبی با خسران مواجه شوند و نه کشاورزان به دلیل کم‌آبی شاهد اتلاف منابع و محصولات خود باشند.

در این زمینه اخیراً با مصوبه کارگروه سازگاری با کم‌آبی، کشت برنج فقط در دو استان گیلان و مازندران مجاز شناخته شده و در سایر استان‌ها برای سه سال متوقف خواهد شد.

البته در این وضعیت وزارت جهاد کشاورزی برای کشت جایگزین پیشنهادها و الزاماتی ارائه کرده که اجرای آنها برای ثمربخش بودن ممنوعیت کشت برنج ضروری است.