وضعیت بحرانی آب در شیراز و اصفهان

یکی از راه‌های تامین آب استفاده از آب‌شیرین‌کن‌هاست که از سال‌های گذشته، استفاده از دستگاه‌های آب‌شیرین‌کن در سواحل شمالی و جنوبی ایران رواج یافته است اما شرکت توانیر استفاده از این آب‌شیرین‌کن‌ها در ساعت‌های اوج باری را موجب خسارت سنگین به شبکه برق کشور می‌داند چراکه تمام این دستگاه‌ها برقی هستند و به دلیل مصرف بالا، گاهی موجب خسارت به شبکه و قطعی برق می‌شوند. با این حال، استفاده از آب‌شیرین‌کن‌ها برای تامین آب شرب، تا حدودی منطقی به نظر می‌رسد اما با توجه به هزینه‌های بالای تولید، استفاده از آن برای مصارف صنعتی و کشاورزی به صرفه نیست زیرا این دستگاه‌ها برای شیرین کردن هر مترمکعب آب، حدود ۴ کیلووات برق مصرف می‌کنند که نزدیک به ۴۰۰ تومان هزینه دارد و علاوه بر این، مخارج دیگری نیز ازجمله تعویض ممبران‌ها (غشاهای اسمزی)، تعمیر و نگهداری و سایر تجهیزات به کاربران تحمیل می‌کند.
با این وجود، براساس مصوبه ماده ۴۶ برنامه ششم توسعه، دولت مکلف است اقدامات لازم را با رعایت سیاست‌های کلی اصل۴۴ در جهت اصلاح نظام بهره‌برداری آب آشامیدنی و بهره‌وری مصرف آن را حداقل ۳۰درصد ارتقا دهد و به دنبال آن ۳۰درصد آب آشامیدنی مناطق جنوبی کشور را از طریق شیرین کردن آب دریا تا پایان برنامه تامین کند.

کاهش نرخ فیلترها نسبت به نمونه خارجی

در این راستا طرح تصفیه آب‌های زائد و شیرین کردن آب شور دریا با موضوع راه‌اندازی طرح ممبران از سوی ایدرو و همکاری دانشگاه صنعتی‌شریف در دستور کار قرار گرفته است، محسن باقری، عضو هیات‌مدیره شرکت غشاگستردالاهو با اشاره به ایده اولیه تولید فیلترهای ممبرانی، گفت: با توجه به بحران کم‌آبی که کشورها تا سال ۱۳۹۸ با آن مواجه خواهد بود، از آنجایی که ایران در مجاورت دریای خلیج‌فارس قرار دارد از این‌رو می‌توان برای تامین بخشی از آب موردنیاز از آب‌شیرین‌کن‌ها استفاده کرد. این در حالی است که بسیاری از کشورهای خلیج‌فارس روزانه ۱۰ میلیون متر مکعب از این طریق آب شرب موردنیاز را تامین می‌کنند.
 وی با اشاره به روش‌های مختلفی که برای شیرین کردن آب دریا وجود دارد، افزود: بهترین روش شیرین کردن آب استفاده از فیلترهای ممبرانی یا غشای تصفیه آب است. از این رو، ایده اولیه تولید کارخانه براساس فیلترهای ممبرانی از سال ۸۸ در سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (ایدرو) مطرح شد. قرار بر این شد که با همکاری بخش خصوصی این فیلترها از کشورهایی مانند امریکا و ژاپن وارد شود و بتوان آن را در داخل تولید کرد. از آنجایی که تولید این فیلترها در انحصار این دو کشور قرار داشت از این‌رو ایدرو موفق نشد با همکاری بخش خصوصی تولید این فیلترها را به سرانجام برساند.
به گفته باقری، در سال ۹۱ ایدرو با همکاری شرکت غشا گستر دالاهو زمینه بومی کردن دانش فنی آب‌شیرین‌کن با استفاده از فیلترهای ممبرانی را در دستور کار خود قرار داد. با توجه به پژوهش گسترده‌ای که دانشکده شیمی دانشگاه شریف درباره آب‌شیرین‌کن‌ها به‌دست آورده بودند از این رو برای به‌دست آوردن دانش فنی تولید فیلترهای ممبرانی قراردادی بین این شرکت و دانشگاه شریف منعقد شد که درحال‌حاضر با مهندسی معکوس دانش فنی این فیلترها را با راه‌اندازی مرکز تحقیقات کاوش در مجاورت دانشگاه شریف به‌دست آورده‌ایم که در قالب ۱۰ کارگاه کارخانه راه‌اندازی شده است و هر چند بهره‌برداری از این طرح در چندین مرحله انجام شده است اما تا خرداد سال آینده مرحله نهایی نمونه آزمایشی (پایلوت) آن تکمیل خواهد شد.
این عضو هیات‌مدیره شرکت غشا گستر دالاهو به ظرفیت فیلترهای ممبرانی برای شیرین کردن آب اشاره کرد و گفت: در سال ۲۲هزار و ۵۰۰ ماژول تصفیه آب تولید خواهد شد و با توجه به این ماژول‌ها که در فیلترهای ممبرانی قرار گرفته می‌شود در شبانه روز ۲۴ مترمکعب آب دریا شیرین خواهد شد. نرخ تمام‌شده این فیلترها از یک‌میلیون و۲۰۰ تا یک‌میلیون و ۷۰۰ تومان خواهد بود. پیش از این فیلترها با نرخ دو میلیون و ۳۰۰ تومان وارد کشور می‌شد.

 پیش‌بینی آینده کم‌آبی کشور

پرویز کردوانی، پدر علم کویرشناسی ایران با تاکید بر اینکه کل کشور با بحران کم‌آبی مواجه است، گفت: با این حال وضعیت دو استان اصفهان و شیراز نسبت به سایر استان‌ها بحرانی است.
به گفته کردوانی در مناطق سیرجان، گل گلهر، مس سرچشمه و یزد شهرک‌های بزرگ صنعتی احداث شده است که اکنون نیاز به آب دارند. از این‌رو با سرمایه‌گذاری این صنایع قرار است با شیرین‌سازی آب دریای خلیج‌فارس حدود ۷۴۰ کیلومتر آب به استان‌های بندرعبا س، سیرجان، مس سرچشمه و یزد انتقال پیدا کند. هزینه این انتقال آب برای هر متر مکعب آب ۱۰ هزار تومان خواهد بود. این در حالی است که مسئولان با انتقال آب دریای خزر به استان سمنان که دارای مسافت ۲۵۰ کیلومتر است، مخالفت کرده‌اند. بنا بر پژوهش‌های انجام شده میزان شوری آب دریای خلیج‌فارس ۴درصد بوده در حالی که میزان شوری آب دریای خزر ۱/۱درصد است.
پدر علم کویرشناسی ایران با ابراز امیدواری از اینکه در آینده استان‌های جنوبی کشور که در حاشیه خلیج‌فارس قرار دارند، مشکل کم‌آبی نخواهند داشت، گفت: چراکه با استفاده از آب‌شیرین‌کن‌ها می‌توان آب این مناطق را تامین کرد اما مناطق مرکزی کشور مانند قم، اصفهان و شیراز در آینده با بحران کم‌آبی بیشتری مواجه خواهند بود و کامیون‌هایی که امروز از مناطق جنوب نفت حمل می‌کنند در آینده باید آب از این مناطق به مرکز حمل کنند.

مدیریت مصرف آب

حسن بهرام‌نیا، عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی با اشاره به راه‌حل‌های اساسی برای آبرسانی به مناطق جنوب کشور گفت: اکنون عمده آب کرخه و مناطق جنوب از آب‌ریز کوه‌های زاگرس تامین می‌شود و وزارت نیرو ۳۰ مورد از سدهای استان‌های غربی و مرکزی را به دلیل تامین آب رودخانه کرخه برای استان خوزستان تعطیل کرده است. به گفته بهرام‌نیا، قبل از اینکه به فکر مشکل کم‌آبی باشیم باید نوع مدیریت آب را اصلاح کنیم، ۳ راه‌حل موجود برای مدیریت آب این است که می‌توان آب را پشت سدها جمع‌آوری و به درستی توزیع کرد؛ راه دیگر تاسیس شبکه‌های انتقال آب است و در نهایت شیرین کردن آب دریاست. در برنامه ششم توسعه نیز برای مدیریت روش‌های مختلفی ازجمله توسعه روش‌های نوین آبیاری، استفاده ابزارهای الگوی کشت، افزایش ۲۵درصدی شبکه پساب‌ها در کشاورزی و استفاده از کنتورهای هوشمند درنظر گرفته شده است. اکنون براساس نیازسنجی استان خوزستان، سیستان بلوچستان، اصفهان و همدان در اولویت آب‌رسانی هستند.