اثرات پنجگانه عرضه سهام آرامکو بر بازارها

بسیاری از کارشناسان بر این باورند که ارزش 2 هزار میلیاردی که سعودی‌ها برای آرامکو اعلام می‌کنند بسیار بیشتر از مقدار واقعی ارزش این شرکت است و حتی موسسه وودمکنزی، ارزش این شرکت را یک پنجم این مبلغ یعنی 400 میلیارد دلار برآورد کرده است. هرچند گمانه‌ها درخصوص ارزش واقعی آرامکو بسیار زیاد است، اما به یقین عرضه اولیه 5 درصد از سهام این شرکت که قرار است در سال 2018 رخ دهد، تاثیر بسیار گسترده‌ای بر بسیاری از بازارهای جهان خواهد گذاشت و بسیاری از شرکت‌های بزرگ جهان در برابر ارزش بازار سهام عربستان بی‌مقدار و ناچیز به شمار خواهند رفت.

باز کردن درهای اقتصاد سعودی

فروش سهام آرامکو اولین بار سال گذشته توسط محمد بن سلمان، شاهزاده قدرت‌طلب سعودی‌ها و جانشین ولیعهد این کشور اعلام شد. محمد بن سلمان که ارزش آرامکو را 2 هزار میلیارد دلار برآورد کرد، گفت که در مرحله اول 5 درصد از سهام این شرکت که حدود 100 میلیارد دلار ارزش دارد در سال 2018 در بزرگترین بورس‌های‌ جهان عرضه خواهد شد و به تدریج ظرف 10 سال آینده نزدیک به 49 درصد از سهام این شرکت واگذار می‌شود. محمد بن سلمان طرح‌های بلند‌پروازانه‌ای برای اقتصاد این کشور دارد. وی می‌خواهد با این اقدام در مرحله اول درهای اقتصاد بسته و دولتی این کشور را به روی سرمایه‌گذاران خارجی باز کند و به گفته کارشناسان آرامکو تنها یکی از شرکت‌های دولتی است که عربستان قصد خصوصی‌سازی آن را دارد. از سوی دیگر عربستان قصد دارد درآمد حاصل از فروش آرامکو را در یک صندوق ارزی ذخیره کرده و سپس با استفاده از آن در هرکجای جهان که امکان دارد، به سرمایه‌گذاری بپردازد. عربستان اعلام کرده است که ذخایر بزرگ نفتی این کشور نیز جزو دارایی‌های آرامکو محسوب شده بنابراین در ارزش‌گذاری این شرکت ارزش این ذخایر نفتی لحاظ خواهد شد. این موضوع جدال‌های بسیاری را درخصوص ارزش واقعی آرامکو به وجود آورد. چراکه عربستان حجم ذخایر نفتی آرامکو را در 8 دلار که هزینه تولید هر بشکه نفت است ضرب کرده و این مقدار را در ارزشگذاری آرامکو لحاظ می‌کند. اما بسیاری از کارشناسان این شیوه قیمت‌گذاری را درست نمی‌دانند و بر این باورند که عربستان با این شیوه ارزش آرامکو را بیشتر برآورد می‌کند. با این حال خبرگزاری بلومبرگ بر این باور است که ارزش واقعی آرامکو هرچقدر باشد، به یقین موج بزرگی از نوسانات را در بازارهای بزرگ جهان از توکیو تا تورنتو ایجاد خواهد کرد.

تحولی در بازارهای بورس جهان

بورس داخلی عربستان سعودی که با نام «تداول» شناخته می‌شود، حدود 440 میلیارد دلار ارزش دارد و بزرگترین بازار بورس در جنوب غربی آسیا محسوب می‌شود. همچنین بر اساس برنامه عربستان برای عرضه 5 درصد از سهام آرامکو، احتمال می‌رود این میزان عرضه تا 100 میلیارد دلار ارزش داشته باشد. این در حالی است که کارشناسان عقیده دارند در حال حاضر بازار سهام عربستان تنها 4 درصد سرمایه‌ خارجی را به خود جذب کرده است. از این رو به نظر می‌رسد بورس عربستان برای عرضه این مقدار دارایی کوچک باشد و نتواند سرمایه‌گذاران خارجی را به تداول جذب کند. بنابراین سعودی‌ها چاره‌ای جز واگذاری سهام آرامکو حداقل در یکی از بازارهای بین‌المللی ندارند. بورس سنگاپور یکی از بازارهای مهم و مناسب برای عرضه آرامکو است که از آن استقبال زیادی می‌کند.

مقامات سعودی همچنین بورس هنگ‌کنگ را به‌عنوان یکی از بازارهای احتمالی عرضه سهام آرامکو معرفی کرده‌اند. مدیران اجرایی آرامکو علاوه بر این دو بازار، بورس‌های لندن، نیویورک، توکیو و تورنتو را از گزینه‌های احتمالی دانسته‌اند. در حال حاضر پادشاه عربستان سعودی در سفر یک ماهه‌ای به شرق آسیا به سر می‌برد. بسیاری از کارشناسان بر این باورند که یکی از دلایل مهم سفر سلمان بن عبدالعزیز مذاکره برای عرضه سهام آرامکو در بورس کشورهای این منطقه است. اما بزرگترین عرضه اولیه جهان (IPO) می‌تواند تاثیر بسیار بزرگتر از آنچه که برآورد می‌شود بر شاخص‌ بازارهای سهام داشته باشد. عربستان سعودی قصد دارد در آینده نزدیک آرامکو را در شاخص بازارهای نوظهور (MSCI) بگنجاند. بررسی‌های محمد الحاج، استراتژیست بازارهای سهام نشان می‌دهد که 5 درصد از سهام آرامکو حدود 4/ 2 درصد از شاخص بازارهای نوظهور خواهد بود، بنابراین IPO آرامکو برای تغییر جایگاه 5 شرکت بزرگ برتر MSCI کافی خواهد بود.

عربستان به دنبال رشد قیمت‌ نفت

اما وجه دیگری از عرضه آرامکو به قیمت نفت خام باز می‌گردد. در واقع عربستان برای ارزش‌گذاری مناسب بر ذخایر نفت آرامکو و همچنین عرضه موفق سهام این شرکت به قیمت‌های بالای نفت نیاز دارد. موفقیت واگذاری آرامکو به قیمت‌های نفت به قدری وابسته است که بسیاری از کارشناسان یکی از انگیزه‌های عربستان برای اصرار و اجرای توافق کاهش عرضه نفت را با واگذاری آرامکو مرتبط می‌دانند. آرامکو در حال حاضر بزرگترین شرکت تولیدکننده نفت در جهان است. در رابطه با نفت و میزان تقاضای آن، پیش‌بینی می‌شود با وجود احتمال گسترش انرژی‌های تجدیدپذیر اما طلای سیاه همچنان برای دو دهه آینده نقش موثری در تامین انرژی جهان داشته باشد. از این رو نقش آرامکو در صادرات نفت همچنان حفظ خواهد شد.

ذخایر دلاری رو به کاهش سعودی‌ها

اما فروش نفت، اقتصاد عربستان سعودی را به شدت به نفت و درآمدهای ارزی به دست آمده از فروش آن وابسته کرده است. به‌طوری‌که در سال‌های اخیر که قیمت نفت کاهش یافت، عربستان برای جبران کسری بودجه مجبور شد از ذخایر ارزی خود استفاده کند. بر اساس آخرین برآوردها، عربستان از آگوست 2014 تا دسامبر گذشته حدود 200 میلیارد دلار از ذخایر صندوق ارزی خود استفاده کرده و ارزش این صندوق به 528 میلیارد دلار رسیده است. فروش 5/ 17 میلیارد دلار اوراق قرضه کمک کرد سعودی‌ها مقداری از کسری بودجه خود را جبران و کمتر از ذخایر ارزی خود استفاده کنند. از این رو عربستان منتظر است که هرچه زودتر عرضه اولیه آرامکو را انجام دهد و از منابع ارزی حاصل از فروش آن استفاده کند.

اثر آرامکو بر نرخ بهره بین‌بانکی عربستان

عرضه سهام آرامکو اتفاقی است که می‌تواند نرخ بهره بین بانکی عربستان سعودی را نیز تحت تاثیر قرار دهد؛ زیرا نقدینگی فراوانی از خارج وارد اقتصاد این کشور خواهد کرد. در اکتبر 2016 عربستان برای جبران کسری بودجه اوراق قرضه خارجی منتشر کرد که در نوع خود در کشورهای در حال توسعه یک رکورد به شمار می‌رفت. همین مساله باعث افت نرخ بهره بین بانکی در عربستان سعودی شد. این در حالی است که کارشناسان می‌گویند عرضه سهام آرامکو حجم عظیمی از نقدینگی را وارد بانک‌های عربستان سعودی می‌کند که باعث کاهش بیش از پیش نرخ بهره بین بانکی در این کشور می‌شود. به این ترتیب باید دید عرضه اولیه سهام آرامکو چه زمانی رقم خواهد خورد و اثرات پروانه‌ای آن بازارهای مختلف را چگونه تحت تاثیر قرار خواهد داد.