روپیه هند در مسیر ریال ایران، لیر ترکیه و پزوی آرژانتین

به گزارش می متالز، در ماههای اخیر عوامل مختلفی همچون تقویت دلار آمریکا، افزایش قیمت نفت، تمایل روزافزون سرمایه‌گذاران به فروش پول رسمی اقتصادهای نوظهور و نیز افزایش بی‌سابقه کسری حساب جاری هند در کنار هم قرار گرفته‌اند تا روپیه به وضعیت کنونی دچار شود، به‌طوری که در معاملات روز چهارشنبه بازارهای جهانی فارکس، هر دلار آمریکا در برابر 72.91 روپیه هند معامله شد که سقف تاریخی نرخ برابری دلار در مقابل روپیه به حساب می‌آید.

سقوط ارزش روپیه هند در برابر ارزهای معتبر و مشخصاً دلار آمریکا باعث افزایش قیمت اقلام وارداتی این کشور ازجمله نفت و فرآورده‌های نفتی، کالاهای خام، لوازم الکترونیکی و تجهیزات صنعتی شده است. در این میان تحلیل‌گران هشدار می‌دهند که در صورت تداوم روند کنونی، روزهای بدتری برای پول ملی هند در راه خواهد بود.

هوگو ارکن، اقتصاددان ارشد رابو بانک هلند، در این خصوص می‌گوید: «با توجه به افزایش نرخ تورم در هند، این کشور باید در میان‌مدت برای تضعیف بیشتر روپیه آماده باشد. ما انتظار داریم ارزش هر دلار آمریکا به 75 روپیه افزایش یابد و در این نرخ به تعادل و ثبات برسد».

در آخرین ساعات روز جمعه دولت هند پس از پایان یک نشست اقتصادی به ریاست نارندا مودی، نخست وزی این کشور، اعلام کرد چندین اقدام فوری را برای متوقف ساختن روند نزولی روپیه در دستور کار قرار داده است.

آرون جِیتلی، وزیر دارایی هند، روز جمعه از برنامه‌های دولت متبوع خود برای کاهش واردات غیرضروری، تسهیل استقراض خارجی برای بخش صنعت و از میان برداشتن قوانین محدودکننده فروش اوراق قرضه مبتنی بر روپیه در بازارهای خارجی خبر داد.

بحران جهانی

علاوه بر هند با جمعیت یک میلیارد و 300 میلیون‌ نفری‌اش، تعدادی از اقتصادهای نوظهور جهان ازجمله ایران، ترکیه و آرژانتین نیز در ماه‌های اخیر شاهد کاهش چشمگیر ارزش پول ملی خود در برابر دلار بوده‌اند.

موهان گوروسوامی، مشاور اقتصادی سابق دولت هند، با اشاره به اینکه بی‌ثباتی‌ها و نااطمینانی‌های بین‌المللی به مشکلات ارزی هند دامن زده است، خاطرنشان می‌سازد: «این بحران جهانی همچنان ادامه دارد و سقوط روپیه نیز بخشی از این بحران است. در این شرایط اعلان جنگ تجاری از سوی دونالد ترامپ نیز بر شدت فشارها و نااطمینانی‌ها افزوده است».

سیاست‌گذاران هندی بارها معامله‌گران خارجی فعال در کشورهای مانند سنگاپور -که جزو مراکز مهم خدمات مالی در جهان محسوب می‌شود- را به دلیل سفته‌بازی‌هایی که موجب سقوط ناگهانی ارزش روپیه و برخی ارزهای دیگر می‌شود، به‌شدت مورد انتقاد قرار داده‌اند.

هوگو ارکن نیز در این مورد تأکید می‌کند: «در ماههای اخیر شاهد فشار فروش بر پول ملی اقتصادهای نوظهور بوده‌ایم و این مسئله‌ای نگران‌کننده است. شدت گرفتن کشمکش‌های تجاری، افزایش بهای نفت و البته مشکلات داخلی اقتصادهای نوظهوری مانند ترکیه (عدم استقلال بانک مرکزی و مشکل تورم)، برزیل (انتخابات)، آفریقای جنوبی (افت شاخص‌های نهادی) و آرژانتین (کاهش ذخایر ارزی، افزایش نرخ تورم و بدهی‌های خارجی) را می‌توان مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار در سقوط ارزش پول ملی اقتصادهای نوظهور دانست».

اثرات کاهش ارزش روپیه

تحولاتی مانند افزایش قیمت نفت می‌تواند منجر به افزایش کسری تراز تجاری هند و در نتیجه کاهش هرچه بیشتر ارزش روپیه شود. بر اساس آمارهای رسمی، هند در ماه گذشته میلادی 17 میلیارد دلار کسری تراز تجاری داشته است.

به گفته موهان گوروسوامی، استمرار کسری تراز تجاری هند موجب می‌شود تا روند نزولی روپیه همچنان ادامه یابد. در واقع فزونی واردات بر صادرات به معنی افزایش تقاضای ارز و متعاقباً تضعیف روپیه در هند خواهد بود زیرا در این شرایط افراد بیشتری می‌خواهند روپیه بفروشند و ارز مورد نیاز خود (دلار یا سایر ارزها) را تهیه کنند. از طرفی تضعیف روپیه باعث می‌شود که فروش اوراق قرضه و سهام مبتنی بر روپیه در بازارهای خارجی افزایش یابد؛ اتفاقی که خود به روند نزولی روپیه شدت می‌بخشد.

این اقتصاددان هندی در مورد تأثیرات کاهش ارزش روپیه بر اقتصاد کشورش می‌افزاید: «تداوم روند نزولی روپیه باعث افزایش قیمت اقلام مهمی مانند بنزین و گازوییل شده و درنهایت افزایش هزینه‌های مصرف‌کنندگان را در پی خواهد داشت. البته صادرکنندگان هندی حداقل در کوتاه‌مدت می‌توانند از وضعیت کنونی منتفع شوند».

تلاش‌های بانک مرکزی هند برای توقف روند نزولی روپیه

روپیه طی سال‌های اخیر برای حفظ ارزش خود در برابر ارزهای معتبر تا حد زیادی متکی به اجرای سیاست‌های انقباضی مانند جذب نقدینگی و افزایش نرخ بهره کوتاه‌مدت از سوی بانک مرکزی هند (موسوم به رزرو بانک) بوده است. هفته گذشته نیز بانک مرکزی هند به‌منظور متوقف ساختن روند نزولی روپیه، اقدام به تزریق دلار به بازار کرد.

برآورد می‌شود که ذخایر ارزی هند از ماه آوریل تاکنون 26 میلیارد دلار کاهش یافته است. موهان گوروسوامی در این مورد هشدار می‌دهد: «بانک مرکزی تا حد مشخصی می‌تواند از روپیه دفاع کند. در هفته‌های اخیر بانک مرکزی بیش از 20 میلیارد دلار به بازار تزریق کرده است. ما نباید ذخایر ارزی خود را این‌گونه مصرف کنیم».

روز جمعه یعنی دو روز پس از آن‌که دولت هند اعلام کرد همه اقدامات لازم را برای جلوگیری از سقوط ارزش روپیه و رسیدن آن به سطوح غیرمنطقی، در دستور کار خود خواهد داد، ارزش دلار در برابر روپیه به 71.68 کاهش یافت. با این حال تحلیل‌گرانی مانند هوگو ارکن در این باره خاطرنشان می‌سازند: «دولت هند باید محتاطانه‌تر رفتار کند زیرا دخالت گسترده در بازار ارز، اثری مانند افزایش نرخ بهره خواهد داشت و قطعاً دولت هند دوست ندارد رشد اقتصادی بالای این کشور را با وقفه مواجه کند».

جنبه‌های مثبت قضیه

حزب بهاراتیا جاناتا که حزب حاکم هند محسوب می‌شود، اذعان دارد که افت ارزش پول ملی این کشور مسئله‌ای نگران‌کننده است اما در عین حال با برخی پیش‌بینی‌هایی که آینده اقتصاد هند را تاریک جلوه می‌دهند، موافق نیست. مقامات این حزب بر این باورند که کاهش ارزش روپیه می‌تواند به افزایش صادرات و کاهش واردات منجر شود.

ظفر اسلام، سخنگوی حزب بهاراتیا جاناتا، در این مورد می‌گوید: «روپیه در حال تضعیف نیست، بلکه ارزش دلار در برابر سایر ارزهای معتبر در حال افزایش است. در واقع اوضاع هند بسیار بهتر از کشورهایی مانند ترکیه و آرژانتین است که بدهی خارجی عظیمی دارند و در برابر نوسانات ارزی بسیار آسیب‌پذیر هستند. از طرفی کاهش ارزش روپیه به افزایش صادرات ما کمک کرده و اوضاع صادرات کشور در این ماه فراتر از پیش‌بینی‌ها بوده است».

البته آمارهای اقتصادی نیز بر ادعاهای مقامات حزب حاکم هند مبنی بر بحرانی نبودن اوضاع اقتصادی این کشور صحه می‌گذارند؛ اقتصاد هند در سه‌ماهه دوم سال جاری میلادی نسبت به دوره مشابه سال قبل 8.2 درصد رشد داشته و نرخ تورم نیز با وجود همه مشکلات ارزی، هنوز به حد هشدار نرسیده است.

در ادامه چه اتفاقی خواهد افتاد؟

هوگو ارکن معتقد است دولت هند تلاش زیادی برای انجام اصلاحات اقتصادی و فراهم ساختن یک بستر مناسب برای فعالیت بنگاه‌های اقتصادی از خود نشان داده است؛ اما برخی تحلیل‌گران می‌گویند دولت هند به اندازه کافی برای بهبود زیرساخت‌های اقتصادی این کشور سرمایه‌گذاری نکرده و از طرفی با اتخاذ سیاست‌های نادرست موجب افزایش کسری تراز تجاری و رسیدن آن به سطح هشدار شده است.

موهان گوروسوامی با اشاره به اینکه بحران ارزی اخیر راهکار فوری ندارد، تصریح می‌کند: «کسری تراز تجاری باید به مرور برطرف شود. دولت باید اعتماد را به سرمایه‌گذاران بازگرداند. سرمایه‌گذاران، کسانی که با پول سر و کار دارند و افرادی که اقتصاد کشور را می‌سازند، هیچ اعتمادی به دولت ندارند».

در این میان، شرکت Nomura که یک شرکت خدمات مالی بین‌المللی است نیز هشدار می‌دهد که انتخابات عمومی هند که اواسط سال آینده میلادی برگزار خواهد شد می‌تواند نوسانات روپیه را به میزان قابل توجهی افزایش دهد. این شرکت هفته گذشته در بیانیه‌ای اعلام کرد: «مهم‌ترین ریسک‌های موجود برای روپیه، از روی آوردن دولت هند به سیاست‌های پوپولیستی در آستانه انتخابات سال 2019 سرچشمه می‌گیرند».

هوگو ارکن نیز معتقد است هند باید از همین حالا خود را برای مقابله با اثرات جانبی اقدامات تنبیهی آمریکا علیه چین آماده کند. وی در این خصوص چنین توضیح می‌دهد: «افزایش اقدامات حمایت‌گرایانه دولت ترامپ می‌تواند عرصه را بر اقتصادهای نوظهور تنگ‌تر کند. انتظار می‌رود تا قبل از انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره آمریکا، 200 میلیارد دلار دیگر از کالاهای چینی مشمول تعرفه شوند. این مسئله تشدید نگرانی سرمایه‌گذاران در اقتصادهای نوظهور را در پی خواهد داشت و در چنین شرایطی، آغاز دور دیگری از فروش گسترده پول ملی این کشورها دور از انتظار نخواهد بود».