بحران کمبود مواد اولیه فولاد جدی است؟

به گزارش می‌متالز، تامین مواد اولیه فولاد در دنیا به یک چالش اساسی بدل شده است. تمام کشور‌های دنیا اهمیت کمبود منابع اولیه تولید فولاد را درک کرده اند. اما در ایران شاهد گسترش فعالیت‌های معدن کاوی و فروش ارزان سنگ آهن در بورس کالا و مبادی صادراتی هستیم. متاسفانه اسناد استراتژیک تدوین شده در گذشته هم به این موضوع دامن می‌زنند.

چشم انداز ۱۴۰۰ و روند اکتشاف معادن سنگ آهن

با روند فعلی استخراج سنگ آهن و تولیدات سایر محصولات زنجیره فولاد، تحقق اهداف سند چشم انداز در افق ۱۴۰۴ جهت تولید ۵۵ میلیون تن فولاد خام امکانپذیر نخواهد بود.

اما سوال اینجاست که چرا باید استخراج یک ماده خام و ارزان فروشی آن به عنوان یک هدف استراتژیک معرفی و ابلاغ گردد؟ متاسفانه این موضوع باعث شده است که روند اکتشاف معادن سنگ آهن تسریع شده و عملا تمامی موجودی سنگ آهن در ایران شناسایی شود.

شناسایی معادن و برنامه‌ریزی برای استخراج سنگ آهن باعث شده است تا پیش بینی‎ها نشان دهد که این تنها برای ۱۸ سال آینده مواد خام اولیه فولادی را خواهد داشت.

آفت قیمت گذاری دستوری در کنترل قیمت سنگ آهن

متاسفانه زنجیره فولاد ایران به قیمت‌های پایین محصولات پایین دست فولادی عادت کرده است. این موضوع یک آفت بزرگ در روند اکتشاف معادن محسوب می‌شود.

براساس گزارش ارائه شده توسط وزارت صمت، طی سال ۱۳۹۸ و شش ماهه اول سال ۱۳۹۹ در مجموع ۵۷ فقره اکتشاف سنگ آهن صادر شده که هیچ‌یک از آن‌ها منتج به گواهی کشف یا پروانه بهره‌برداری نشده و این موضوع، ضعف جدی بخش اکتشاف معادن کشور را نشان می‌دهد.

اعتراضات به کشف قیمت سنگ‌آهن در بورس کالا با هیچ منطق اقتصادی سازگار نیست؛ مگر اینکه فولادسازان انتظار داشته باشند که همیشه نهاده‌ها را به صورت سوبسیدی و رانتی تأمین کنند. با ادامه اختلاف حلقه‌های زنجیره فولاد و عدم سرمایه‌گذاری در بخش معدن زنگ خطر کمبود مواد به صدا درآمده است.

نقش سوبسیت‌ها در روند اکتشاف معادن سنگ آهن

ضعف جدی در نظارت بر عرضه محصولات فولادی و ناهماهنگی بین بخش‌های مختلف حاکمیتی موجب ایجاد التهابات متعدد و نوسانات بازار در سبد محصولات فولادی است.

تا به امروز مبنای کار فولادسازان دریافت سوبسیت‌های انرژی و کالایی ارزان قیمت بوده است. این سوبسیت‌ها به جیب مصرف کننده نرفته و کار را به جایی کشانده که سنگ آهن ایران در وضعیت بحرانی قرار گرفته است. روند اکتشاف معادن سنگ آهن هر چقدر هم بالا باشد توانایی مقابله با این حجم مصرف گرایی را ندارد. متاسفانه روند اکتشاف هر چند در نگاه اول رضایت بخش، اما نگران کننده است.

ارزیابی قیمت کشف شده سنگ آهن

اما چرا سنگ آهن به معضل این روز‌های صنعت فولاد بدل شده است؟ سنگ آهن ارزان به یک لطف همیشگی به تولید کننده و مخصوصا حوزه شمش تبدیل شده است.

هر چقدر نرخ سنگ آهن در بورس کالا پایین معامله می‌شود ما شاهد رشد قیمت‌ها در بخش شمش هستیم. این موضوع گواه سوبسیت نامتوازن در زنجیره فولاد است. از طرفی قیمت جهانی سنگ آهن ۱۹۰ دلار است که پس از کسر هزینه‌های حمل و نقل و … به ۱۵۰ دلار می‌رسد.

اما قیمت کشف شده سنگ آهن در بورس کالای ایران حدوداً ۵۸ دلار با قیمت پایه یک میلیون و ۴۰۰ هزار تومان برای هر تن است. یعنی اختلاف بیش از ۱۰۰ درصدی بین قیمت‌های داخلی و جهانی سنگ آهن وجود دارد.

همین موضوع باعث شده تا عطش در روند کشف معادن سنگ آهن و استخراج آن به وجود آید. با این وضعیت فولاد ایران تا ۲۰ سال آینده مسیر ورشکستگی را طی خواهد کرد.

چشم اندازی از روند اکتشاف معادن سنگ آهن

گزارش تحلیلی وزارت صمت در خصوص چالش سنگ آهن نقاط قابل تاملی به همراه دارد. موضوع ذخیره قطعی سنگ آهن ایران که در حال حاضر حدود ۳.۳ میلیارد تن برآورد شده است.

با توجه به برنامه‌ریزی‌های انجام شده، تحقق تولید ۵۵ میلیون تن فولاد خام در افق ۱۴۰۴ موجب می‌شود ذخایر سنگ آهن حدود ۱۴ سال بعد از افق ۱۴۰۴ تمام شود.

عدم انجام اکتشافات جدید و جایگزینی ذخایر سنگ آهن مصرف‌شده باعث از بین رفتن پشتوانه‌ی تامین مواد اولیه مورد نیاز کارخانجات وابسته به فولاد است. البته اخیرا خبر داده اند؛ هزار و ۲۰۰ محدوده معدنی جدید در حوزه سنگ آهن کشف شده است. روند کشف معادن سنگ آهن در کشور رضایت بخش است. مشکل در سیاست‌های کلان صنعتی و معدنی کشور است.

نگرانی دبیر انجمن سنگ آهن از شرایط فعلی مواد اولیه فولاد

سعید عسکرزاده در خصوص روند اکتشاف معادن سنگ آهن و موجودی سنگ آهن واکنش نشان داده است. وی در مصاحبه‌ای با ایلنا اظهار کرد: میزان ذخایر موجود در هر کشوری بر مبنای یک عیار مشخص ارزیابی می‌شود.

بر همین اساس شرایط فعلی و نحوه استفاده از منابع سنگ آهن کشور مبتنی بر فرضیاتی تخمین زده می‌شود.

مدت زمان اتمام منابع سنگ آهن در اظهارات مختلف می‌تواند متفاوت باشد، اما ۱۸ سال عدد غیرواقعی نیست. مهم این است که ما از این عدد یک تلنگری بخوریم و در دو حوزه مشخص اکتشاف و فرآوری فعال‌تر باشیم.

نگرانی‌ها از روند رو به رشد اکتشافات سنگ آهن

دبیر انجمن سنگ آهن ایران در خصوص روند اکتشاف معادن سنگ آهن تصریح کرده است که نباید در این بخش به کمیت‌ها قناعت کنیم. به هیچ عنوان استخراج بیش از اندازه و حتی تسریع روند استخراج سنگ آهن یک موفقیت محسوب نمی‌شود.

بلکه موفقیت نحوه فراوری و خلق ارزش افزوده در بخش معدن و توقف خام فروشی است.

وی همچنین اظهار داشت: ما نیازمند یک جهش بزرگ در اکتشاف هستیم، حتی با تغییرات و اصلاحات آرام و کمی افزایش بودجه پاسخگوی نیاز اکتشافی سنگ آهن نیست. جهش بزرگ صرفا تولید بیشتر نیست. بلکه باید تکنولوژی را به بخش معدن بیاوریم.

ضعف تکنولوژی در روند اکتشاف مواد اولیه فولاد

سعید عسکرزاده همچنین خصوص اینکه چرا بخش معدن ایران از تکنولوژی و سرمایه گذاری فاصله گرفته است؛ گفت: قیمت تمام شده بسیار بالای محصولات فولادی از طریق فشار به معادن سنگ‌آهن و تحمیل قیمت‌های بسیار پایین به آن‌ها جبران می‌شود.

وقتی در کشور ناچار به فروش سنگ آهن به ۳۰ درصد نرخ جهانی باشید، طبیعی است که دیگر هیچ سرمایه‌گذاری برای حضور در این بازار رغبت نکرده به همین دلیل هم با کاهش شدید سرمایه‌گذاری در معادن سنگ‌آهن روبرو هستیم.

این موضوع روند اکتشاف معادن سنگ آهن را به شدت به چالش کشیده چرا که سرمایه و سرمایه گذار از این حوزه فرار کرده است.

ارزان فروشی بی سابقه در حوزه سنگ آهن داخلی

موضوع قیمت در شرایط فعلی مهم‌ترین آفت و آسیب در بخش معدن و به خصوص حوزه سنگ آهن است. در همین راستا دبیرکل اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان محصولات معدنی ایران در مصاحبه با ایسنا هشدار داده است ادامه روند خروج سرمایه گذار از حوزه معدن به ورشکستگی فولاد ایران ختم خواهد شد.

کامران وکیل در واکنش به افزایش اندک نرخ پایه محصولات سنگ آهن در بورس کالا اظهار کرد: ما همیشه به مکانیسم بازار آزاد اعتقاد داشته و بورس کالا نیز به همین منظور شکل گرفته است. با این حال همچنان دخالت‌ها در تعیین دستوری نرخ سنگ‌آهن ادامه داشته و فاصله نرخ جهانی با قیمت عرضه شده در بورس کالا با کسر هزینه‌های حمل دریایی و زمینی ۶۰ تا ۷۰ درصد است.

چاره درمان بحران مواد اولیه فولاد

عملا ارزان فروشی، خام فروشی و وجود سیاست‌های کلان اشتباه در حوزه معدن و ارائه سوبسیت‎های بی‌مورد به زنجیره بالادستی فولاد و هزینه کرد از جیب مصرف کننده و بسیاری از عوامل دیگر باعث شده که با وجود کشف معادن جدید و روند اکتشاف معادن ذغال سنگ که رو به رشد گزارش می‌شود؛ شاهد یک تهدید بزرگ در صنعت فولاد کشور باشیم.

ممکن است امروز دولت بتواند بر اساس بخشنامه تولیدکنندگان را مجبور به ارزان فروشی کند. اما پس از اتمام ذخایر معدنی آیا می‌تواند به تولیدکنندگان خارجی هم فشار بیاورد؟

بازار سنگ آهن ایران در شرایط بسیار پر تنشی به سر می‌برد. در شرایط فعلی سنگ آهن پاشنه آشیل اقتصاد معدنی ایران شده است. روند اکتشاف معادن سنگ آهن و مواد اولیه فولاد صعودی ارزیابی می‌شود. اما این رشد به هیچ عنوان یک خبر خوب محسوب نمی‌شود. ذخایر سنگ آهن ایران بنا به گزارش‌ها ۱۸ سال آینده تمام خواهد شد. این موضوع ورشکستگی صنعت فولاد ایران را به همراه خواهد داشت.

منبع: پایگاه خبری آرتان پرس