توسعه معادن کردستان در سایه تعامل دولت و بخش خصوصی

به گزارش می متالز، استان کردستان در بخش معدن یکی از استان‌های برتر کشور است. با وجود ظرفیت قابل توجه نتوانستیم به‌خوبی از آن بهره بگیریم و تمام مواد معدنی استخراج شده استان به‌صورت خام به سایر استان‌های کشور و حتی خارج از کشور صادر می‌شود.
استان کردستان، دارای ذخایر قابل توجه معدنی است و سنگ‌های تزئینی با تنوع فراوان در رنگ، شاخص‌ترین ماده معدنی موجود در منطقه را تشکیل می‌دهد. سنگ‌های تزئینی مانند مرمریت، مرمریت قرمز، گرانیت، تراورتن و عناصر ساختمانی از جمله کوارتز، فلدسپات، میکا، دولومیت، فلورین، بریل، نمک آبی، عناصر فلزی مانند سنگ‌آهن، منگنز آنتیموان، مس، طلا و باریت را می‌توان از دیگر ظرفیت‌های معدنی استان کردستان عنوان کرد. تنوع موجود در معادن کردستان، این قابلیت را می‌دهد که در کنار هر معدن، صنایع فرآوری نیز ایجاد کرد و این مهم در سایه همکاری و تعامل بخش خصوصی و دولت میسر است.

لزوم جلوگیری از خام‌فروشی

پس از استخراج معادن، موضوع مهم، فرآوری عناصر آن در داخل کشور است که در این زمینه با ضعف جدی روبه‌رو هستیم. مواد حاصل از معادن به‌صورت خام صادر می‌شوند که این امر آسیب‌های چشمگیری به همراه دارد. با خام‌فروشی، از نظر اقتصادی، سودهای چند برابری از دست می‌رود و علاوه بر آن فرصت اشتغالزایی که جامعه نیاز مبرمی به آن دارد، از بین می‌رود. معدن، تنها بخشی است که با حجم کم سرمایه می‌توان به‌طور یکسان در سراسر کشور فرصت شغلی ایجاد کرد چراکه در هر استانی دست‌کم ۴ تا ۵ معدن آماده سرمایه‌گذاری وجود دارد.
معادن غنی فراوانی در کردستان وجود دارند که به دلیل نبود صنایع فرآوری، مواد به‌دست‌آمده از این معادن، خام به بازار عرضه می‌شوند و می‌توان با ایجاد صنایع فرآوری در کنار معادن، به ایجاد اشتغال و رونق اقتصادی استان کمک کرد.
جلوگیری از خام‌فروشی موضوعی است که این روزها از آن زیاد می‌شنویم و می‌خوانیم. رویکرد تازه‌ای که قرار است به معدن و مهم‌تر از آن صنایع معدنی جان دوباره بدهد.
معادن غنی فراوانی در کردستان وجود دارد که به دلیل نبود صنایع فرآوری، مواد به‌دست‌آمده از این معادن، خام به بازار عرضه می‌شوند و با ایجاد صنایع فرآوری در کنار معادن، می‌توان به ایجاد اشتغال و رونق اقتصادی استان کمک کرد.
مسئولان کردستان بارها خواستار جلوگیری از خام‌فروشی مواد معدنی و ایجاد صنایع فرآوری در کنار معادن استان شده‌اند و معتقدند این شیوه علاوه بر ایجاد اشتغال برای جوانان، منجر به افزایش ارزش‌افزوده و رونق اقتصادی استان می‌شود.
درحال‌حاضر سهم استان کردستان از بهره‌برداری و استخراج مواد معدنی به دلیل خام‌فروشی مواد، بر جای گذاشتن هزینه سنگین راه‌سازی، استهلاک و فرسوده کردن آسفالت جاده و آلودگی ناشی از تردد بیش ‌از اندازه خودروهای سنگین و نیمه سنگین در محورهای این استان کم است.

شناسایی ۶۱۰ میلیون تن مواد معدنی در کردستان

رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان کردستان، بیان کرد: ۶۱۰ میلیون تن مواد معدنی در کردستان، ذخیره ‌شده و در راستای بهره‌برداری از آنها ۳۹۱ پروانه صادر شده است.
محمد دره‌وزمی با بیان اینکه استان کردستان از نظر معدن و زمین‌شناسی دارای ساختار مختلفی است، اظهار کرد: ۱۸ ماده معدنی در کردستان، شناسایی‌ شده که پلی متال، مس، سرب، روی، طلا، آهن و سنگ‌های مرمر، مرمریت، چینی و… از آنها هستند.
وی افزود: این مواد معدنی در قالب ۳۹۱ پروانه با ذخیره ۶۱۰ میلیون تن و استخراج اسمی ۲۰ میلیون تن در سال بهره‌برداری می‌شوند.
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان کردستان ادامه داد: مواد معدنی ما شامل طلا، آهن و پلی متال است و ۲ پروانه بهره‌برداری در بخش طلا صادر شده است.
دره‌وزمی با بیان اینکه با بهره‌برداری از معدن ساریگونی، بیش از ۵ میلیون تن کانسنگ طلا استخراج می‌شود، یادآور شد: با این اتفاق‌ها، کردستان ۷۰ درصد طلای کشور را تولید می‌کند و رتبه نخست را در تولید طلا خواهد داشت.
وی با بیان اینکه شهرستان سقز جزو منابع اصلی طلای استان است، گفت: به‌منظور کشف ذخیره بیشتر و سرمایه‌گذاری روی آن، عملیات اکتشافی نوین در استان آغاز شده است.
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان کردستان در ادامه گفت: سنگ‌آهن یکی دیگر از معادن استان کردستان است که برای ۷۵ میلیون تن پروانه بهره‌برداری قطعی صادر شده است و ذخایر احتمالی ما بیش از ۲۰۰ میلیون تن است.
دره‌وزمی در بخش دیگری از سخنان خود بیان کرد: اکتشافات نوین و فرآوری معادن استان، بسیار اهمیت دارد و با حرکت در این ۲ مسیر می‌توانیم به پیشرفت‌های بسیاری دست پیدا کنیم.
وی گفت: باید ذخایر جدیدی کشف شود و در اختیار سرمایه‌گذاران قرار گیرد تا این مواد خام را فرآوری کنند و استان از ارزش واقعی آن بهره‌مند شود.
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان کردستان با اشاره به اینکه مطالعات معادن در استان، بسیار بوده اما اکتشافات تنها ۱۵ درصد و حتی کمتر است، اظهار کرد: ۱۲ هزار و ۵۰۰ کیلومتر مربع در قالب چند پهنه، مطالعه شده که این میزان حدود ۴۰ درصد از کل استان است.

نگرانی‌های زیست محیطی

مهدی فرشادان، نماینده مردم شهرستان‌های سنندج، کامیاران و دیواندره در مجلس شورای اسلامی، درباره معادن این استان، گفت: روند بهره‌برداری از منابع معدنی در استان کردستان و تخریب محیط‌زیست، نگران‌کننده است.
این نماینده مجلس شورای اسلامی، افزود: یکی از ظرفیت‌های استان کردستان پس از کشاورزی، آب و منابع طبیعی، وجود معادن خدادادی است که در این منطقه وجود دارد اما به‌هیچ‌عنوان در سال‌های گذشته از این معادن در راستای توسعه و اشتغالزایی، استفاده نشده است.
وی با بیان اینکه خام‌فروشی، مشکل اصلی استخراج معادن استان کردستان است، ادامه داد: هیچ‌یک از سرمایه‌گذاران درباره فرآوری محصولات این معادن اقدامی انجام نداده‌اند و تنها به ‌دنبال برداشت از معادن هستند.
نماینده مردم شهرستان‌های سنندج، کامیاران و دیواندره در مجلس شورای اسلامی یادآور شد: عده‌ای با برداشت غیراصولی از معادن استان کردستان، منطقه را ویران کرده‌ و محیط‌زیست را به نابودی کشانده‌اند سپس آنها را رها کرده‌اند. استان کردستان در حوزه معدن، نیازمند سرمایه‌گذاری خارجی در ۲ بخش مطالعات زمین‌شناسی و اکتشافات تکمیلی است و ایجاد مجتمع‌های فولاد و فرآوری سنگ کردستان با ظرفیت بالا از اقدامات اساسی در زمینه ایجاد صنایع جانبی و فرآوری است.

حمایت از سرمایه‌گذاران بخش خصوصی در کردستان

همچنین در این زمینه، بهمن مرادنیا، استاندار کردستان، با بیان اینکه ما مخالف بهره‌برداران معادن نیستیم و از سرمایه‌گذاران نیز حمایت می‌کنیم، گفت: نباید پس از صدور پروانه بهره‌برداری، سرمایه‌گذار را رها کنیم.
این مقام مسئول، اظهار کرد: اگر معادنی وجود دارند که به هر دلیلی دچار رکود شده‌اند و می‌توان با واگذاری به سرمایه‌گذار دیگر، آن را فعال کرد، باید این کار انجام شود.
وی افزود: ایجاد اشتغال در حوزه معادن، ظرفیت مناسبی برای استان است و با فعال کردن معادن راکد می‌توان به دولت در زمینه ایجاد اشتغال کمک کرد.

صدور ۳۹۱ پروانه بهره‌برداری در کردستان

در این زمینه، مهدی مرادی، معاون امور معادن و اکتشافات معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان کردستان، با بیان اینکه ۳۹۱ پروانه بهره‌برداری در استان کردستان صادر شده است، گفت: در استان کردستان ۲۵ معدن فلز وجود دارد که از این میان ۲ معدن طلا، ۴ معدن منگنز و ۱۹معدن سنگ آهن هستند. همچنین در استان ۶۷ معدن سنگ طبیعی داریم که ۱۰ معدن، مرمریت و کریستال هستند.
مرادی درباره تعداد معادن غیرفعال در استان کردستان، بیان کرد: ۱۴۶ معدن در استان فعال هستند. علاوه بر این، ۹ معدن در حال تجهیز هستند و بقیه این معادن غیرفعالند.
این مقام مسئول در پاسخ به چرایی غیرفعال شدن معادن استان کردستان، تصریح کرد: بیشترین معادن غیرفعال، مربوط به سنگ لاشه و مصالح ساختمانی است. علت رکود در این معادن، توقف روند ساخت‌وساز و فعالیت‌های عمرانی است. از این‌رو فعالیت این معادن برای بهره‌برداران آنها توجیه اقتصادی ندارد و آنها فعالیت خود را متوقف کرده‌اند.
وی در ادامه با اشاره به رونق فعالیت‌های عمرانی بین سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۱، گفت: پروژه مسکن مهر، در این سال‌ها کلید خورد. از این‌رو مسئولان سازمان صنعت، معدن و تجارت استان برای تامین مصالح ساختمانی، اقدام به صدور پروانه استخراج کردند. به همین دلیل در آن مقطع شاهد بهره‌برداری از تعداد قابل توجهی از معادن مصالح ساختمانی بودیم اما پس از پایان این طرح در استان، این معادن نیز تعطیل شدند.
به گفته معاون امور معادن و اکتشافات معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان کردستان، معادن فلزی استان مانند طلا و باریت فعال هستند.
این مقام مسئول با اشاره به رونق معادن فعال استان کردستان، گفت: معدن طلای داشکسن، سال گذشته بیش از ۳ تن طلا تولید کرد. در واقع سال گذشته استان کردستان ۶۰ درصد طلای کشور را تامین کرد. مرادی در پاسخ به این پرسش که زیرساخت‌ها در معادن استان چه میزان آماده شده است، بیان کرد: بیشتر جاده‌ها در مسیر رسیدن به معادن، آسفالت شده‌اند. بر اساس تبصره ۱ ماده ۱۱۳ قانون معادن، وزارت صنعت، معدن و تجارت موظف است اولویت‌های ایجاد و توسعه زیرساخت‌های عمومی مورد نیاز معادن و صنایع معدنی به‌ویژه حمل‌ونقل، جاده‌ای و دریایی را به دستگاه‌های اجرایی، اعلام و در صورت لزوم به وسیله سازمان‌های توسعه‌ای خود اقدام کند اما متاسفانه تا امروز وزارتخانه اقدامی در این جهت نکرده است. به گفته مرادی، معادن در استان کردستان برای ۲ هزار نفر ایجاد اشتغال کرده‌اند.
وی با بیان اینکه کردستان یک استان معدنخیز است، گفت: کردستان یک استان معدنخیز است. البته نه به دلیل ذخایر معدنی بالا (در این استان ۶۰۰ میلیون تن ذخیره معدنی وجود دارد) بلکه ارزش این معادن بالاست. استان، رتبه نخست تولید طلا را در کشور دارد و علاوه بر این، سنگ مرمر استان در جهان بسیار ارزشمند است.
این مقام مسئول با اشاره به راه‌اندازی زنجیره فولاد و ایجاد واحدهای فرآوری در استان، بیان کرد: در سال ۱۳۹۳ محمدرضا نعمت‌زاده، وزیر پیشین وزارت صنعت، معدن و تجارت، ساخت زنجیره فولاد در استان را تصویب کرد اما این طرح با حضور محمد شریعتمداری، وزیر فعلی وزارتخانه کلنگ خورد و امیدواریم این طرح تا پایان سال ۹۸ به بهره‌برداری برسد. وی در ادامه با اشاره به موفقیت‌های تولید سنگ‌های تزئینی، در منطقه قروه کردستان، بیان کرد: حدود ۳۰ کارگاه تولید مصنوعات سنگی در استان فعالیت می‌کنند. این کارگاه‌ها از لاشه‌های مرمر، مصنوعات سنگی تولید می‌کنند. مرادی با اشاره به تلاش‌های سازمان برای جلوگیری از خام‌فروشی در استان، بیان کرد: طلای معدن داشکسن برای ۲۲۵ نیروی کار اشتغال ایجاد کرده است، در حالی که در کارخانه فرآوری این معدن ۵۳۰ نفر مشغول فعالیت هستند. بدون تردید با ایجاد کارخانه‌های فرآوری علاوه بر ایجاد اشتغال می‌توان ارزش‌افزوده آن ماده معدنی را افزایش داد. نرخ سنگ آهن خام با زمانی ‌که تبدیل به کنسانتره و گندله می‌شود متفاوت است پس چه بهتر که تبدیل شود سپس اقدام به صادرات آن کنیم. نرخ آن نیز تغییر می‌کند.

سخن آخر

استان کردستان از نظر میزان درآمد سرانه در وضعیت نامناسبی قرار دارد و همچنین نرخ بیکاری در کردستان اکنون به بیش از ۳۰ درصد رسیده است. استفاده از ظرفیت‌های این استان در راستای رفع این مشکلات می‌تواند موثر باشد. بخش معدن یکی از ظرفیت‌های بسیار خوب استان کردستان به شمار می‌رود که در صورت ایجاد صنایع فرآوری و صادرات محصولات آن از مرز رسمی باشماق مریوان می‌توان به افزایش میزان درآمد سرانه و ایجاد اشتغال پایدار کمک کرد.زمانی شاهد رونق سرمایه‌گذاری در بخش معدن و صنایع معدنی خواهیم بود که در فضای اقتصادی کشور شاهد پایداری و ثبات باشیم. با سرمایه‌گذاری در بخش معدن و صنایع معدنی می‌توان ارزش‌افزوده ناشی از فروش و صادرات مواد معدنی را افزایش داد. سرمایه‌گذاری در حوزه فرآوری باعث رونق بخش‌های اکتشاف و بهره‌برداری می‌شود.
تاکید رهبر معظم انقلاب بر بخش معدن و لزوم اتخاذ رویکرد جدید در بخش معدن و صنایع معدنی نیز مزید بر علت شده تا مسئولان با جدیت و اهتمام بیشتری به این سمت حرکت کنند و از خام‌فروشی مواد معدنی جلوگیری کرده و زنجیره ارزش‌افزوده را در کشور کامل کنند، چرخ اقتصاد، تولید ملی و ایجاد اشتغال نیز روان‌تر بچرخد.یکی از نکات مهم در بخش معدن و صنایع معدنی این است که همچنان افرادی که در بخش فرآوری مواد معدنی سرمایه‌گذاری کرده و نسبت به ساخت کارخانه فرآوری اقدام می‌کنند، حمایت نمی‌شوند. این در حالی است که در صورت توجه به این افراد و حمایت از آنها، انگیزه فعالیت در این بخش ایجاد خواهد شد. در نتیجه، ظرفیت تولید محصولات نهایی افزایش می‌یابد و از خام‌فروشی جلوگیری می‌شود.