بیش از نیمی از آلومینیوم مصرف شده، وارداتی است

با ابداع فرایند Hall- Heroult در اواخر سده نوزدهم میلادی، فلز آلومینیوم از فلزی گران‌بها به فلزی ارزان قیمت و پرکابرد تبدیل شد. با توجه به گسترده بزرگ آلومینیوم در پوسته کره زمین به عنوان فراوان‌ترین فلز، روش Hall-Heroult امکان تولید ارزان آن را فراهم آورد. این فلز منحصر به‌فرد، به‌دلیل ویژگی‌های استثنایی از جمله نسبت استحکام به وزن بسیار بالا، رسانایی حرارتی و الکتریکی بالا و همچنین مقاومت به خوردگی قابل توجه آن، کاربردهای گسترده‌ای در صنایع مختلف پیدا کرده است.
روش Hall-Heroult، تنها روش تولید صنعتی آلومینیوم اولیه، به‌دلیل مصرف انرژی بالا برای تولید هر واحد آلومینیوم خالص از منابع معدنی، در مناطقی که دسترسی وافر به منابع انرژی وجود دارد مورد توجه صنعت‌گران قرار گرفته است. ایران به عنوان کشوری با منابع انرژی عظیم فسیلی، یکی از نخستین کشورهای منطقه خاورمیانه بود که با راه‌اندازی کارخانه تولید آلومینیوم اراک وارد صنعت آلومینیوم اولیه شد. امروزه زنجیره صنعت آلومینیوم، از بخش‌‎های بالادستی تا بخش‌های پایین‌دستی آن مورد توجه کشورهای فعال در این صنعت قرار گرفته است. امری که در ایران با نواقصی همراه است؛ به این صورت که نه‌تنها ظرفیت‌های بالادستی طراحی شده با نرخ بهره‌وری کمتری نسبت به کشورهای همسایه فعالیت می‌کند، بلکه در بخش‌های پایین‌دستی این صنعت نیز، ظرفیت‌هایی غیرکارشناسانه و غیرمدبرانه شکل گرفته است. این امر سبب شده تا در حلقه‌هایی از زنجیره صنعت آلومینیوم با نرخ بهره‌وری بسیار پایینی مواجه شویم و در بخش‌هایی ظرفیت‌های ایجاد شده جوابگوی تقاضای داخل نباشد.

نمودار شماره یک، مقدار تولید آلومینیوم اولیه و مصرف (ظاهری) آن را طی پنج سال اخیر نشان می‌دهد. نکته قابل توجه در نمودار شماره یک، هم‌ترازی نسبی مصرف ظاهری و تولید آلومینیوم اولیه در ایران است. این در حالی است که طی سال‌های مورد بررسی در نمودار شماره یک، به‌طور متوسط سالانه حدود ۵۲ درصد مصرف ظاهری، انواع مصنوعات آلومینیومی به داخل کشور وارد شده است.

 
این امر حاکی از آن است که بالغ بر ۴۸ درصد مصرف آلومینیوم کشور (کمتر از نصف) از منابع داخلی تأمین می‌شود. با توجه به ظرفیت‌های عظیم شکل گرفته در بخش‌های پایین‌دستی صنعت آلومینیوم ایران که مجموعا در حدود دو برابر ظرفیت تولید آلومینیوم اولیه کشور است، می‌توان نرخ بهره‌وری بسیار پایین این واحدها را متصور شد.

همچنین با توجه به نمودار شماره یک، مقدار تولید آلومینیوم اولیه در ایران طی سال‌های اخیر همواره روندی صعودی را طی کرده، به این صورت که با نرخ متوسط سالانه ۱.۸ درصد رشد داشته است. این در حالی است که مجتمع‌های تولید آلومینیوم اولیه در ایران همچنان با نرخی کمتر از ۹۰ درصد در حال بهره‌وری هستند.

از طرفی دیگر، با توجه به قوانین وضع شده، تولیدکنندگان آلومینیوم اولیه در ایران مجبور به ارائه محصولات خود در بورس کالای تهران هستند و تنها مازاد محصولات عرضه شده در بورس کالا را می‌توانند به خارج از کشور صادر کنند. با وجود اینکه اخیرا همواره تقاضاهای مطرح شده در بورس کالا بیشتر از مقدار عرضه بوده، ولی آمار معاملات فیزیکی، حاکی از رقمی کمتر از میزان تقاضا بوده است.

بدین ترتیب برای اصلاح زنجیره تأمین و مصرف صنعت آلومینیوم از بخش‌های بالادستی تا پایین‌دستی در ایران، در ابتدا نیاز به هماهنگی و مدیریت در نحوه عرضه و قیمت‌گذاری محصولات بالادستی آلومینیوم در ایران وجود دارد تا با افزایش معاملات در بورس کالا در گام نخست، شاهد افزایش مصرف آلومینیوم و کاهش آمار وارداتی باشیم.