صنعت؛ موتور محرک اقتصاد

بنا به باور مسعود نیلی، مشاور اقتصادی رئیس‌جمهوری زمانی که رشد اقتصادی کشور دورقمی بوده میزان رشد صنعت نیز ۱۵درصد بوده که رقم بسیار بالایی است. در این دوره سطح درآمد اقتصاد افزایش پیدا کرده و صنعت نیز به‌دلیل دستیابی به بازار داخلی رشد قابل‌توجهی داشته است. وی بیان می‌کند: اگر بخواهیم به آینده صنعت کشور فکر کنیم باید مسیر رشد صنعت را بررسی کنیم. به‌طور نمونه در نیمه دهه ۸۰ صنعت بالاترین رشد را تجربه کرد اما در سال‌های ۹۰ تا ۹۲ تجربه رکود تورمی را در کشور داشتیم و رشد صنعت بیشترین افت را داشته است. مسئله این است که برای رشد صنعت و کمک به توسعه اقتصادی چه اقداماتی را می‌توان انجام داد؟

ما توانمندی صنعتی بسیار بالایی داریم

ابراهیم جمیلی، رئیس خانه اقتصاد ایران اظهار می‌کند: هرچند سرمایه‌گذاری زیادی در بخش صنعت انجام شده اما این سرمایه‌گذاری در برخی از بخش‌ها با احتساب ارزش‌افزوده بوده و در برخی بخش‌ها هم متاسفانه سرمایه‌گذاری‌ها بدون مطالعه انجام شده است. وی با مثبت دانستن رشد بخش صنعت در کشور اظهار می‌کند: توانمندی صنعتی ما در دهه گذشته افزایش چشمگیری داشته و به جرات می‌توان گفت ما توانمندی صنعتی بسیار بالایی داریم اما متاسفانه به این خاطر که براساس برنامه حرکت نکرده‌ایم همیشه از توانمندی‌های‌مان به‌جای استفاده مثبت، بیشتر به شکل منفی بهره‌برداری شده است. به‌طور نمونه شرکت پتروشیمی اراک به‌جای اینکه موتور محرکه اقتصاد اراک باشد همیشه با بحث‌های حاشیه‌ای همراه بوده است؛ بحث‌هایی که می‌توانست در تعطیلی کارخانه نقش پررنگی داشته باشد. در این مورد به‌ویژه دیدیم کارگران به این خاطر که حقوق معوقه داشتند مدام اعتراض می‌کردند. به این ترتیب موارد این‌چنینی همیشه ما را در بخش صنعت به حاشیه رانده است.

رئیس خانه اقتصاد ایران تاکید می‌کند: ما باید بتوانیم در زمینه استراتژی، واحدهای صنعتی خود را به‌خوبی فعال نگه‌داریم و از ظرفیت کامل آن واحدها استفاده کنیم. به‌طور نمونه طوری فضا را آماده کنیم تا آن صنایعی که مصرف داخلی دارند با رقابت در بازارهای داخلی سعی کنند این بازار را دودستی تقدیم کالاهای بنجول چینی نکنند. اگر این صنایع می‌توانند صادرکننده باشند ما هم کمک کنیم که صادرات در بخش صنعتی افزایش پیدا کند.  وی اظهار می‌کند: اگر این کار را انجام دهیم به‌طور قطع بخش صنعت می‌تواند موتور محرکه اقتصاد و رشد اقتصادی تبدیل شود و در افزایش تولید ناخالص داخلی نقش بسیار موثری داشته است. جمیلی با ابراز تاسف از رکود می‌گوید: متاسفانه در دو سال گذشته شاهد رکود در بخش صنعت بوده‌ایم که این رکود صدمات جبران‌ناپذیری را به اقتصاد ما زده است. البته در ۶ ماه دوم سال ۹۵ دولت رسیدگی به مشکلات را مقدار زیادی در اولویت قرار داده و خیلی زود هم پاسخ مثبت آن را گرفتیم. تعدادی از کارخانه‌ها که تعطیل شده بودند دوباره به چرخه تولید بازگشتند اما هنوز ظرفیت‌های معطل‌مانده بسیاری داریم. 

عضو پیشین هیات رئیسه اتاق بازرگانی ایران تاکید می‌کند: به‌جای اینکه شعار بدهیم و آمار و ارقام را بر مبنای میل خود تنظیم کنیم باید به واحدهای تولیدی کمک کنیم تا تولید در کشور مقطعی نباشد و شاهد نباشیم که کارخانه ۶ماه کار کند و ۶ماه بعد تعطیل شود. شاهد این نباشیم که کارخانه‌ها با ظرفیت زیر ۵۰درصد کار کنند زیرا اگر این روال ادامه پیدا کند قطع به‌یقین نرخ تمام‌شده بالاتر خواهد بود و درنهایت ما قدرت رقابتی خود را در بازارهای داخلی و خارجی از دست خواهیم داد. این فعال اقتصادی خاطرنشان می‌کند: اگر می‌خواهیم به رشد ماندگار برسیم به‌طور قطع باید بتوانیم با صنعت و صنعتگر ارتباط معنوی خوبی داشته باشیم و مشکلات را به‌موقع حل کنیم. شاهد هستیم که گاهی اوقات برای اینکه تصمیمی گرفته شود، ماه‌ها زمان می‌گذرد. امسال با توجه به اینکه سال اقتصاد مقاومتی بود، توقع صنعتگران این بود که مشکلات با سرعت بیشتری حل شود اما متاسفانه این مسئله انجام نشد.

البته هرچند مشکلات تا حدودی در ۶ماه دوم حل شد ولی انتظارات از دولت خیلی بیشتر از اینهاست. جمیلی در پاسخ به این پرسش که چگونه می‌توان واحدهای صنعتی را فعال نگه داشت و از ظرفیت آنها کامل استفاده کرد، اظهار می‌کند: نخست باید سعی کنیم به اقتصاد شوک وارد نکنیم، دوم اینکه؛ اگر مشکلی پیش می‌آید بتوانیم به‌موقع آن را برطرف کنیم. سوم؛‌ کمک کنیم که صادرات در کشور پایدار باشد. چهارم؛‌ امکاناتی را فراهم کنیم که بازارهای داخلی خود را به شرکت‌های خارجی به این راحتی واگذار نکنیم.  وی در ادامه اظهار می‌کند: باید وضعیت بانک‌ها را روشن کنیم. اگر صنعت می‌خواهد موتور محرکه باشد، بانک‌ها نباید بنگاهداری کنند و رقیب بخش خصوصی باشند. متاسفانه اگر تسهیلاتی است بانک‌ها سعی می‌کنند آن را ضربدری به شرکت‌های خود بدهند. در ادامه، اگر فردی از بیرون بخواهد از ظرفیت بانک‌ها استفاده کند باید زمان زیادی را از دست دهد که به ضرر تولید و صنعتگر است.

نگاه خود را عوض کنیم

امیر طیبی‌نژاد، مدیرعامل و رئیس هیات‌مدیره شرکت شهرک‌های صنعتی استان قم با اشاره به لزوم تغییر نگرش در حوزه صنعت می‌گوید: در حوزه صنعت برای اینکه تحول اقتصادی را در کشور به وجود آوریم و به رشد اقتصادی کمک کنیم باید نگاه خود را به بخشی معطوف کنیم که شاید تا به حال به آن کمتر توجه کرده‌ایم. وی تاکید می‌کند: متاسفانه ما در حوزه توسعه صنعت، بازار را فقط داخلی دیده‌ایم و نگاه صادراتی ما به تولید خیلی کمرنگ بوده است. به همین دلیل کیفیت ما در مقایسه باکیفیت تولیدات خارجی به نسبه پایین‌تر می‌آید. ما باید نگاه خود را در این حوزه افزایش دهیم و توجه خود را به بازارهای جهانی بیشتر کنیم. طیبی‌نژاد با اشاره به کشورهایی که برد صادراتی دارند اظهار می‌کند: کشورهای عراق، حوزه سی‌ای‌اس، حوزه خلیج‌فارس، پاکستان و افغانستان را باید جدی‌تر گرفت. اگر ما در این حوزه‌ها ورود کنیم هم در بازار و هم در سرمایه‌گذاری توسعه صنعت توفیقات بیشتری را می‌توانیم به‌دست آوریم. نرخ انرژی در مقایسه با کشورهای دیگر دنیا در کشور ما مناسب‌تر است بنابراین می‌تواند یک مزیت برای توسعه صنعت و جا انداختن توسعه صنعتی ما باشد. وی خاطرنشان می‌کند: در این بین جذب سرمایه‌گذاری خارجی، همکاری‌های مشترک بین سرمایه‌گذاران و تولیدکنندگان و صنعتگران ما با سرمایه‌گذاران خارجی و ایجاد بازارهای مشترک در تولیدات و محصولات می‌تواند در امر توسعه صنعتی به‌شدت کمک‌کننده باشد.

مدیرعامل و رئیس هیات مدیره شرکت شهرک‌های صنعتی استان قم به‌طور خاص در زمینه رشد صنعت در حوزه خلیج‌فارس بیان می‌کند: در زمینه صنایع غذایی به دلیل بعد مسافت کمی که بین ما و این کشورها وجود دارد می‌توانیم رقابت کنیم. اگر در بسته‌بندی صنایع غذایی و بالا بردن کیفیت آن و دخالت دادن سلیقه مشتری‌ها ورود کنیم به سهولت می‌توانیم بازارهای آنها را در اختیار بگیریم که بازارهای پررونق و پرمصرفی هم هستند. طیبی‌نژاد به‌طور خاص با تاکید بر ظرفیت‌های صنعتی استان قم ادامه می‌دهد: اگر به سوهان قم اشاره کنم ما توانسته‌ایم از سال گذشته با شرکت در چند نمایشگاه در کشور امارات به توفیقاتی دست پیدا کنیم. در همین زمینه کنسرسیوم صادراتی تشکیل شد و سوهانی که قبلا به‌عنوان یک سوغات در داخل استان و سطح ملی بود توانست پای خود را به بازارهای بین‌المللی و صادراتی باز کند. ما تولیدکنندگان را هم به این سمت بردیم که هم تولید را صنعتی کنند و هم کیفیت تولید و بسته‌بندی خود را ارتقا دهند.
مدیرعامل و رئیس هیات‌مدیره شرکت شهرک‌های صنعتی استان قم بر لزوم شناسایی بازارهای جدید برای توسعه صنعت، تاکید و اظهار می‌کند: در بازاریابی باید به بازارهای افریقا، آسیای شرقی و امریکای جنوبی به‌عنوان فرصت نگاه کرد. البته به شرطی می‌توانیم در این بازارها حضور داشته باشیم که کیفیت محصولات خود را بالا برده باشیم و صدای مشتری را شنیده باشیم.

برای توسعه صنعت باید فضای کسب‌وکار تغییر کند

سید مسعود عظیمی، رئیس هیات‌مدیره و مدیرعامل شرکت شهرک صنعتی یزد نیز با اشاره به اینکه نمی‌توان رشد صنعتی را در حوزه خاصی خلاصه کرد، می‌گوید: در مجموع رشد اقتصادی در ۳فرآیند عمده اتفاق می‌افتد که شامل کشاورزی، صنعت و خدمات است. عظیمی اظهار می‌کند: بحث کلی این است که برای رشد اقتصادی و توسعه صنعت، فضای کسب‌وکار باید مهیا باشد. وقتی ما فضای کسب‌وکار را فراهم کنیم آن‌وقت بنا به مزیت می‌توانیم نسبت به برنامه‌ریزی‌ها بهتر اقدام کنیم. کسب این مهم در سایه این است که یک کشور بتواند آمایش سرزمینی خود را انجام دهد.وی اشاره می‌کند: باید طوری چیدمان سرزمینی کرده باشیم که مشخص شود نقش استان کردستان، یزد، تهران و خراسان در اقتصاد چیست. این بحث را باید بنا به ظرفیت‌های موجود و بالقوه، نیروی انسانی، منابع طبیعی، اقلیم، آب‌وهوا و تمامی عواملی که تاثیرگذار هستند بسنجیم، آن‌وقت می‌توانیم به یک حرکت دینامیک و پویا در اقتصاد امیدوار شویم.

رئیس هیات‌مدیره و مدیرعامل شرکت شهرک صنعتی یزد با اشاره به وضعیت خوب صنعت در شهر خود اظهار می‌کند: یزد همیشه نسبت به جمعیت خود که درحال‌حاضر یک‌میلیون و ۱۰۰هزار نفر است، نقش بالاتری در کشور ایفا کرده است. دلیل آن هم سختکوشی، تلاش، کارآفرینی و خلاقیت مردم آن است که با اعتنا به توانایی‌های خود این مهم را شکل داده‌اند. به همین دلیل یزد در بحران‌ها کمتر ضربه می‌خورد و صنایعی که در یزد هستند کمتر دچار مشکلات اساسی می‌شوند. عظیمی، راهکار افزایش رشد صنعت را مرهون رسیدن به توسعه ذاتی منطقه می‌داند و ابراز می‌کند: ما باید توسعه ذاتی هر یک از مناطق کشور را کشف کنیم. توسل به خوشه‌های کسب‌وکار و رونق صادرات یکی از این موارد است. همچنین گذاشتن صنایع کوچک در فضایی که بتوانند زنجیرهای ارزشی یکدیگر را تامین کنند می‌تواند کلیدی باشد. وی با تاکید بر اینکه صنایع مادر باید قادر باشند صنایع فرودستی را از طریق حمایت از اس‌ام‌ای‌ها تامین کنند به مولفه‌هایی که رشد اقتصادی یزد را تضمین می‌کند، اشاره می‌کند و می‌گوید: تبدیل مواد اولیه به ارزش افزوده در یزد که یکی از استان‌های معدنی است می‌تواند کمک‌کننده باشد. از طرف دیگر ما صنعت گردشگری را داریم که نباید آن را نادیده بگیریم، همچنین یزد این ظرفیت را دارد و می‌تواند صنایع دیگر را در داخل خود رشد دهد.