تشریح ۱۲ اصلاح کلیدی در بند‌های بودجه سال ۹۸

لایحه بودجه سال ۱۳۹۸ کل کشور با منابع بودجه (اعم از منابع عمومی و اختصاصی) بالغ بر ۴۷۸۶ هزار میلیارد ریال تقدیم مجلس شورای اسلامی شد.

بودجه سال ۱۳۹۸ به‌گونه‌ای تنظیم شده است که تهدید‌های ناشی از تحریم‌های ظالمانه آمریکا را به فرصتی برای کاهش مشکلات ساختاری اقتصاد ایران، افزایش تاب‌آوری اقتصاد ایران و دستیابی به اهداف مندرج در سیاست‌های اقتصاد مقاومتی تبدیل کند. رویکرد‌های اصلی در تدوین لایحه بودجه سال ۱۳۹۸ کل کشور، حفظ ثبات اقتصادی کشور، مهار تورم و صیانت از تولید و اشتغال، مقابله فعالانه با تحریم‌ها و تامین معیشت مردم، ارتقای شاخص‌های سلامت و عدالت اجتماعی است.

 

منابع عمومی کشور بالغ بر ۴۰۷۷ هزار میلیارد ریال است که ۵۱‌درصد آن از محل درآمد‌های عمومی، ۳۶‌درصد از محل منابع حاصل از واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای و ۱۳‌درصد از محل منابع حاصل از واگذاری دارایی‌های مالی محقق خواهد شد. مصارف عمومی کشور نیز در تراز با منابع عمومی کشور بالغ بر ۴۰۷۷ هزار میلیارد ریال است که ۷۹‌درصد آن سهم اعتبارات هزینه‌ای، ۱۵‌درصد سهم اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای و ۶‌درصد سهم اعتبارات تملک دارایی‌های مالی است.

- کاهش استفاده دولت از درآمد‌های ارزی (از ۲۷ میلیارد دلار به ۷/ ۲۱ میلیارد دلار)
- رویکرد و برنامه‌ریزی دو ساله درخصوص پایداری بودجه، سیاست‌های اشتغال‌زایی و برنامه‌های حمایت از تولید و اشتغال، افزایش نقش بخش خصوصی در اقتصاد و کوچک‌سازی دولت و اصلاح نظام یارانه‌ها و قیمت‌گذاری
- صندوق‌های بازنشستگی کشوری و لشکری موظفند از ابتدای سال ۱۳۹۸، ضمن افزایش کارآیی و بازدهی بنگاه‌های تحت پوشش خود اعتبار مورد نیاز برای مابه‌التفاوت هزینه مستمری بازنشستگان را نسبت به اعتبار مصوب قانون از محل منابع داخلی و سایر منابع حاصل از سرمایه‌گذاری خود تامین کنند در غیر این‌صورت با برداشت مجاز از صندوق تامین شود.
- سالانه ۱۰‌درصد از دانش‌آموزان تحت پوشش وزارت آموزش و پرورش را به‌صورت خرید خدمات از بخش غیردولتی واجد شرایط و ذی‌صلاح به‌صورت آموزش رایگان اداره کند.
- از سال ۱۳۹۸ وزارت آموزش و پرورش تعداد ادارات آموزش و پرورش را به تدریج به ۶۲ واحد کاهش دهد.
- تعداد مراکز پژوهشی دستگاه‌های اجرایی در قالب واگذاری، انحلال یا ادغام به یک واحد کاهش یابد.
- تخصیص اعتبار به پروژه‌های فاقد مجوز ماده (۲۳) قانون الحاق (۲) یا پروژه‌های غیرحاکمیتی که پیشرفت فیزیکی کمتر از ۵۰‌درصد دارند طی سال‌های ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹ ممنوع است.
- ۵۰‌درصد درآمد اختصاصی دستگاه اجرایی که از محل فروش کالا و خدمات آن دستگاه نباشد به خزانه واریز می‌شود.
- مجوز ایجاد هرگونه واحد مراکز آموزش عالی ممنوع و واحد‌های کوچک آموزش عالی در استان در یکی از دانشگاه‌های بزرگ استانی ادغام یا مجتمع شوند.
- دانشگاه‌های وابسته به دستگاه اجرایی به وزارت علوم منتقل شوند.
- ایجاد واحد‌های اداری جدید در شهرستان‌ها و بخش‌ها ممنوع است.

- شناسایی، حذف یا ادغام نهادها/ سازمان‌ها و فعالیت‌های موازی در دستگاه‌های اجرایی که از بودجه عمومی استفاده می‌کنند.

ویژگی‌های کلیدی که در تهیه و تدوین لایحه بودجه سال ۱۳۹۸ کل کشور مورد نظر دولت بوده است شامل موارد زیر است:
۱) حمایت از معیشت عمومی، سلامت و عدالت اجتماعی
۲) حمایت از تولید و اشتغال و افزایش نقش بخش خصوصی در اقتصاد کشور
۳) توجه به حوزه علم و فرهنگ
۴) افزایش شفافیت و انضباط بودجه‌ای
۵) افزایش پایداری بودجه در مقابل تحریم‌ها و شوک‌ها

در ادامه مهم‌ترین اقدامات و تمهیدات پیش‌بینی برای ویژگی‌های اشاره شده تشریح می‌شود:

۱) اقدامات و تمهیدات حوزه حمایت از معیشت عمومی و عدالت اجتماعی:
- تامین کالا‌های اساسی، دارو و تجهیزات پزشکی و نهاده‌های دامی و کشاورزی. معادل ۱۴ میلیارد دلار با نرخ ۴۲۰۰ تومان (معادل ۶۰ هزار میلیارد تومان یارانه)
- استمرار پرداخت یارانه نقدی (۴۲۵۰۰ میلیارد تومان) افزایش حقوق کارمندان و بازنشستگان دولت (رشد ۲۰‌درصد) و استمرار همسان‌سازی حقوق بازنشستگان (۲۰۰۰ میلیارد تومان)
- استمرار طرح مقابله با فقر مطلق (۷۰۰۰ میلیارد تومان)
- استمرار اجرای طرح تحول سلامت (۳۶ هزار میلیارد تومان)
- استمرار اجرای طرح توسعه و توازن منطقه‌ای (۱۴۳۰۰ میلیارد تومان)

۲) اقدامات و تمهیدات حوزه تولید و اشتغال و افزایش نقش بخش خصوصی در اقتصاد:
- تحریک رشد اقتصادی و تولید با استفاده از اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای ۶۲ هزار میلیارد تومانی برای فعال نگه‌داشتن طرح‌های عمرانی و همچنین پیش‌بینی استفاده از این اعتبارات (حداکثر تا ۱۰‌درصد) به‌صورت اهرمی به منظور تجهیز منابع مالی از بازار‌های پول و سرمایه و آورده بخش خصوصی در قالب قرارداد‌های مشارکت عمومی - خصوصی
- استمرار برنامه اشتغال مولد و سیاست‌های فعالانه بازار کاردر بخش‌های:
• بازآفرینی شهری پایدار: برای نوسازی و بازسازی ۱۰۰ هزار واحد مسکونی در ۳۱ استان
• کشاورزی: با هدف ایجاد هزاران فرصت شغلی جدید در قالب توسعه گلخانه‌ها، پرورش آبزیان، طرح‌های پرورش ماهی در دریا، توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی، بازسازی و نوسازی واحد‌های تولیدی کشاورزی و تامین سرمایه در گردش واحد‌های تولیدی و توسعه ۵۲ هزار هکتار باغ در استان‌های مرزی؛
• بازار کار: ایجاد فرصت شغلی در قالب کارورزی دانش‌آموختگان دانشگاهی، مهارت‌آموزی در محیط واقعی کار، مشاغل خانگی مشوق بیمه، یارانه دستمزد و حمایت‌های مالی؛
• گردشگری و میراث فرهنگی: اعطای تسهیلات برای ایجاد فرصت شغلی در قالب توسعه هتل، اقامتگاه، صنایع دستی، مرمت آثار تاریخی؛
• شرکت‌های دانش‌بنیان: ایجاد فرصت شغلی در قالب حمایت از شرکت‌ها و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی؛
• صنعت و معدن: اعطای اعتبار و تسهیلات برای تکمیل واحد‌های نیمه‌تمام صنعتی و معدنی، بازسازی و نوسازی واحد صنعتی و معدنی و تامین تسهیلات سرمایه در گردش؛ حمایت از پیمانکاران (جبران بخشی از ریسک‌های تغییرات نرخ ارز و تحریم، انضباط مالی و کیفی با تاکید بر گسترش نظام فنی و اجرایی کشور)
- حمایت از صادرات (۷۸۰ میلیارد تومان برای توسعه صادرات غیرنفتی و اجرای بسته حمایت از توسعه صادرات غیرنفتی و ایجاد تنوع در کشور‌های هدف)
- حمایت از محصولات استراتژیک (تامین اعتبار یارانه نهاده‌ها و عوامل تولید کشاورزی، خرید تضمینی محصولات کشاورزی، تامین ارز برای واردات کالا‌های اساسی به نرخ رسمی و افزایش ذخایر راهبردی ۹ قلم کالای اساسی)
- حمایت از حوزه انرژی (تخصیص حداکثری منابع به صنعت برق، فروش نفت به بخش غیردولتی از طریق بورس انرژی، حمایت از ساخت داخل ۱۰ قلم کالای اساسی صنعت نفت و حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان برای ساخت قطعات صنعت نفت، خرید تضمینی برق حاصل از تبدیل پسماند‌های عادی انرژی به میزان ۱۸۶۰ میلیارد تومان در اجرای ماده ۵ قانون حمایت از صنعت برق)
- حمایت از حوزه امور آب، کشاورزی و محیط زیست (آبرسانی شرب روستایی و عشایری به میزان ۵/ ۹۶ میلیارد تومان از محل افزایش نرخ آب بهای شهری، تامین آب اضطراری شهر‌ها و روستا‌های دارای تنش و بحران، افزایش ضریب خود اتکایی محصولات راهبردی، توسعه باغات در اراضی شیب‌دار، ۲۰‌درصد رشد اعتبارات طرح‌های تامین و انتقال آب شرب، افزایش دو برابری اعتبار هزینه‌ای خرید تضمینی آب و پساب از بخش خصوصی به میزان ۴۱۰ میلیارد تومان، تامین اعتبار بیمه کشاورزی و واکسیناسیون دام، ایجاد زیرساخت‌های تولید واکسن آنفلوآنزای فوق حاد پرندگان، تقویت اعتبارات کاداستر اراضی کشاورزی، رشد ۸۰‌درصدی اعتبارات سازمان حفاظت محیط زیست، اخذ عوارض از فروش کالا‌های مصرفی مخرب محیط زیست به میزان ۱۰۰۰ میلیارد تومان و صرف آن در ایجاد تاسیسات منطقه‌ای برای تبدیل پسماند به انرژی، رشد ۷۴‌درصدی اعتبارات تحقیقاتی و پژوهشی از ۶۱ میلیارد تومان به ۱۰۶ میلیارد تومان)
- حمایت از حوزه حمل‌و‌نقل (جایگزینی ناوگان فرسوده، اتمام طرح‌های اولویت‌دار حمل‌و‌نقل زمینی، در صورت تامین ۱۵‌درصد سهم دستگاه توسط شهرداری‌ها و دستگاه‌های ذی‌ربط، اختصاص حداقل ۲ میلیارد دلار برای ساخت و بهره‌برداری از مترو و کاهش آلودگی هوا از محل تبصره ۳)

۳) اقدامات و تمهیدات حوزه علم و فرهنگ:
- حمایت از پارک‌ها و مراکز رشد علم و فناوری و مراکز نوآوری (رشد ۶۳‌درصدی اعتبار هزینه‌ای)
- ارتقای پنج دانشگاه به تراز بین‌المللی
- تامین یک میلیارد دلار از تسهیلات تامین مالی خارجی (فاینانس) به منظور تجهیز آزمایشگاه‌ها و کارگاه‌های دانشگاه‌ها، موسسات آموزش عالی و پژوهشی و فن‌آوری با تضمین بازپرداخت دولت
- اختصاص ۱۰‌درصد از اعتبارات برنامه «پژوهش‌های کاربردی» دستگاه‌های اجرایی به پایان‌نامه‌های تحصیلات تکمیلی دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی
- امکان استفاده از اوراق مالی اسلامی برای تکمیل طرح‌های نیمه‌تمام و طرح‌های ساماندهی دانشگاه‌ها
- امکان بهره‌مندی دانشگاه‌ها، موسسات آموزش عالی و پارک‌های علم و فناوری از محل قانون استفاده متوازن از امکانات کشور (بند و تبصره ۹)
- امکان استفاده دانشگاه‌ها از منابع بودجه استانی (بند ز. تبصره ۹)
- اختصاص ۴۰‌درصد از هزینه امور پژوهشی شرکت‌ها، بانک‌ها و مؤسسات انتفاعی وابسته به دولت برای حل مسائل و مشکلات مربوطه از طریق توافقنامه با دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی و پژوهشی (بند ح. تبصره ۹)
- حمایت از اجرای پروژه‌های اساسی پژوهشی نظیر همکاری با آزمایشگاه سرن (CERN)، پروژه احداث رصد خانه ملی ایران و حمایت از اولین کشتی تحقیقاتی اقیانوس پیمای کشور
- افزایش ۲۸‌درصدی اعتبارات هزینه‌ای ادارات کل آموزش و پرورش استان‌ها (از ۳۳ به ۴۳ هزار میلیارد تومان)
- افزایش ۲۰‌درصدی اعتبارات ردیف‌های هزینه‌ای خرید خدمات آموزشی در مناطق کمتر برخوردار
- توسعه فعالیت «کمک به ارتقای شاخص‌های آموزشی و پرورشی استان‌های محروم» از ۴ استان در سال جاری (سیستان و بلوچستان، هرمزگان، جنوب کرمان و آذربایجان‌غربی) به ۸ استان (اضافه شدن استان‌های لرستان، خراسان شمالی، خوزستان و ایلام)
- افزایش ۱۱۸‌درصدی اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای مربوط به فضا‌های آموزشی که ۵۰‌درصد توسط خیرین تامین شده باشد، از ۴۱۲ به ۹۰۰ میلیارد تومان (۱۲۱۰ میلیارد تومان نیز توسط خیرین تامین می‌شود).
- افزایش ۲۵‌درصدی اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای دانشگاه فرهنگیان
- تامین اعتبار مبلغ ۱۰۰ میلیارد تومان برای احداث ۵۰۰ زمین چمن مصنوعی ورزشی در مدارس کشور
- افزایش ۵ برابری کمک‌های فنی و اعتباری برای مدارس غیردولتی
- توجه ویژه به حفاظت از بنا‌ها و اشیای میراث فرهنگی و تاریخی و موزه‌ها (رشد حدود ۵۰‌درصدی نسبت به مصوب ۱۳۹۷).
- افزایش اعتبار حمایت از ایجاد زیرساخت‌ها و تبلیغات گردشگری با هدف زمینه‌سازی برای جذب گردشگر خارجی (رشد حدود ۵۰‌درصدی نسبت به مصوب ۱۳۹۷).

۴) افزایش شفافیت و انضباط بودجه‌ای
- شفاف‌سازی منابع و مصارف حاصل از اجرای قانون هدفمند کردن یارانه‌ها در قالب تبصره ۱۴ لایحه بودجه
- تکمیل اجرای بودجه‌ریزی مبتنی بر عملکرد (قریب به ۱۰۰‌درصد دستگاه‌های اجرایی و ردیف‌ها)
- ساماندهی ردیف‌های متفرقه
- پیش‌بینی منابع برای بازپرداخت تعهدات مالی و بین‌المللی دولت درخصوص سررسید اوراق مالی و بدهی‌های خارجی
- ساماندهی تهاتر مطالبات و بدهی‌های دولت در قالب اعتبارات هزینه‌ای و تملک دارایی‌های سرمایه‌ای
- ممنوعیت اجرای کلیه مصوبات و بخشنامه‌هایی که بار مالی آن در لایحه بودجه پیش‌بینی نشده است.
- احصای معافیت‌ها و تشویق‌های مالیاتی و گمرکی که بنا بر قوانین و مصوبات اعمال می‌شود.
- احصای مجموع یارانه‌های مستقیم و غیرمستقیم پرداختی توسط دولت

۵) افزایش پایداری بودجه در مقابل تحریم‌ها و شوک‌ها
- افزایش درآمد‌های پایدار بودجه از طریق کاهش و شفافیت در معافیت‌های مالیاتی، کاهش فرار مالیاتی، تقویت بستر‌های اطلاعاتی سازمان امور مالیاتی جهت کاهش هزینه‌های وصول مالیات، مولدسازی و واگذاری دارایی‌های دولت (مکان‌محور کردن اطلاعات اموال غیرمنقول دولتی و مولدسازی آن‌ها تا سقف ۲۰۰۰ میلیارد تومان و همچنین فروش اموال و دارایی‌های منقول و غیرمنقول دولتی تا سقف ۱۰۰۰ میلیارد تومان توسط وزارت اقتصاد) و اصلاح نظام یارانه‌ای و قیمت‌گذاری
- توجه ویژه به طرح‌های تملک دارایی‌های سرمایه‌ای و تامین اعتبار و اولویت‌بندی طرح‌ها.
- کاهش هزینه‌های اداره کشور (صرفه‌جویی در اعتبارات هزینه‌ای با اولویت‌بندی هزینه‌ها و حذف هزینه‌های غیرضرور).

سایر ویژگی‌های لایحه بودجه سال ۱۳۹۸ کل کشور

برخی رویکرد‌ها و ارقام مهم بودجه ۹۸