آزمایش ایزوتوپ ۱۴ روی آب ژرف سیستان انجام شد/ آب ژرف تجدیدپذیر است

به گزارش می متالز، بحث آب های ژرف از دوره وزارت حمید چیت چیان وزیر سابق نیرو و همکاری با روس ها برای اکتشاف آب ژرف مطرح و جدی گرفته شد. چرا که برخی از کارشناسان بر این باور هستند که آب های ژرف می توانند به عنوان منبع آب شیرین مورد استفاده باشند. به همین منظور در سیستان و بلوچستان حفاری هایی با مشارکت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری مطرح و انجام شد و بر اساس این حفاری‌های عمیق که به وسیله دکل‌های حفاری نفتی انجام می‌شود، دهمرده نماینده مردم سیستان و بلوچستان اعلام کرد که حفاری انجام شده در سیستان به آب رسیده و این چشمه جوشان ۴۰ لیتر بر ثانیه آب‌دهی دارد.

در طرف مقابل مخالفت‌هایی از سوی وزارت نیرو درباره دخالت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری مطرح شد و وزیر نیرو با ارسال یک نامه به رئیس جمهور به این مساله اعتراض کرد. وزارت نیرو معتقد است هنوز مطالعات کافی درباره آب‌های ژرف انجام نشده است و ممکن است سرنوشت آن به ماجرای توسعه حفر چاه‌های عمیق و تخلیه آب سفره‌های زیرزمینی پیوند بخورد. همزمان برخی کارشناسان معتقد هستند که اگر این اکتشاف در نهایت به آب منجر شود می تواند تامین آب مناسبی برای منطقه و حتی کشور داشته باشد.

در این خصوص حمید سینی‌ساز کارشناس آب می‌گوید: شناسایی آب‌های ژرف در یاران قدمت زیادی دارد و به قبل از انقلاب باز می‌گردد. برآوردی که «گلیسون» یک دانشمند متخصص در این حوزه در سال ۲۰۱۵ از سفره‌های آب ژرف در کل زمین انجام داده است نشان می‌دهد حدود ۱۰۰۰ میلیارد متر مکعب آب ژرف که منشاء آن از کوه‌های هندوکش و از افغانستان سرچشمه می‌گیرد می‌توان تامین کرد.

سینی ساز معتقد است دلیل عدم اعلام رسمی از سوی دولت برای نتیجه بخش بودن اکتشاف آب ژرف در سیستان و بلوچستان را نمی دانیم اما باور داریم که استخراج این آب از هر لحاظ به نفع کشور است.

این کارشناس آب می گوید که هزینه استخراج آب ژرف از تصفیه آب دریا کمتر است و هزینه انتقال آب و پمپاژ هم نخواهد داشت و به هر حال اگر حجم آبی که گفته می‌شود در این موضوع وجود دارد صحت داشته باشد، کشورهای دیگر هم می‌توانند این حفاری را انجام دهند چرا که منشأ آن به شرق افغانستان و مرز هند و تبت باز می‌گردد.

متن کامل مصاحبه با حمید سینی ساز کارشناس آب را با هم می خوانیم:

*آمریکایی ها قبل از انقلاب سیستان را صاحب پتانسیل اکتشاف آب‌های ژرف اعلام کرده بودند

برای ورود به بحث اکتشافات اخیر آب ژرف، آیا این برنامه و اکتشاف آب‌های ژرف در ایران سابقه‌ای داشته است؟

سینی ساز: بحث شناسایی آب‌های ژرف قدمت زیادی دارد و به قبل از انقلاب باز می‌گردد. زمانی که یک تیم آمریکایی تحقیقات کرده و منطقه سیستان و بلوچستان را دارای پتانسیل اکتشاف آب‌های ژرف شناسایی کرده بودند.

با گذشت زمان اخیراً با همکاری معاونت علمی ریاست جمهوری و یک شرکت از روسیه بحث اکتشاف آب ژرف جدی‌تر شد و با همکاری مرکز همکاری‌های فن‌آوری ریاست جمهوری رگه‌هایی از آب ژرف به صورت رودخانه‌های تجدیدپذیر که از زیر پوسته زمین در حال حرکت هستند شناسایی شد. البته با مشاهده یک سری شواهد عینی از جمله چشمه‌های آب شیرین که از دریای عمان به بیرون می‌جوشید احتمال دادند که از سمت امتداد رشته‌کوه‌های هندوکش افغانستان که رشته کوه‌های هیمالیا تمام می‌شود جریاناتی به زیر پوسته زمین رفته و از آن قسمت خارج می‌شود. بنابراین احتمال داده شد که این جریان زیرزمینی از سیستان و بلوچستان هم عبور می‌کند. بنابراین با همکاری معاونت علمی ریاست جمهوری موفق شدند با استفاده از یک دستگاه اسکن ۲ بعدی و سپس ۳ بعدی مغناطیسی لایه‌های زمین را آزمایش و امتحان کنند و با قطعیت بیشتری از وجود این رگه‌ها در پوسته زمین در اعماق مختلف زمین را شناسایی کنند.

حفاری های اکتشاف آب ژرف در سیستان از چه زمانی آغاز شد؟

سینی ساز: با علم به اینکه این آب از آن منطقه منتقل می‌شود حفاری‌های اکتشافی از بهمن‌ماه سال گذشته تا فروردین‌ماه امسال آغاز شد که با حفاری تا عمق ۲۲۰۰ متری به آب رسیدند.

*آزمایش ایزوتوپ ۱۴ روی آب ژرف سیستان انجام شد

یعنی با علم اینکه در آن منطقه آب وجود دارد این اکتشاف آغاز شد؟

سینی ساز: این حفاری‌ با حدس و گمان شروع نشد. چرا که یقین وجود داشت که در آن منطقه آب وجود دارد. بنابراین چون لایه‌های مختلف سفره‌های آبی وجود داشت و وقتی به آب رسیدند شاید عمق آن زیاد نباشد برای همین برای اینکه مطمئن شوند و فریب لایه‌های سطحی را نخورند حفاری به سمت لایه‌های پایین‌تر ادامه یافت تا به عمق ۲۲۰۰ متری رسیدند و به یک منبع آب بزرگ و پایداری رسیدند. نکته جالب اینجا بود که وقتی قرار شد دستگاه‌های حفاری را از چاه خارج کنند سطح آب با این دستگاه‌ها بالا می‌آمد و در نهایت آب بدون پمپاژ از دهانه خروجی چاه به بیرون ریخته شد. هنوز هم با گذشت ۱۰ ماه هرچند که این آب یک مقدار افت و خیز دارد اما هنوز به صورت یک چشمه جوشان عمل می‌کند.

از ابتدای عملیات حفاری بخاطر اینکه این چاه‌ها احتمالاً ریزش زیادی داشته باشند گل‌های حفاری که دارای املاح نمکی هستند به آن تزریق شد و وقتی این چاه‌ به صورت چشمه می‌جوشید این گِل‌ها و نمک‌ها را با خود به بیرون می‌ریخت و توانایی تشخیص وجود نداشت که میزان شوری آب از خود چاه است و یا از نمک‌هایی ست که خارج می‌شود. بنابراین یک مقدار اجازه خروج آب داده شد و تا الان کیفیت آب این چاه در حال آزمایش است تا شک و شبهه‌ها درباره اینکه آیا این آب فسیلی و یا غیر تجدیدپذیر نباشد انجام شد. حتی آزمایش ایزوتوپ ۱۴ را انجام دادند تا عمر آب را تشخیص دهند. با آزمایش‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که این آب تجدید پذیر و رودخانه دائمی است.

* سیستان چه میزان آب ژرف دارد

در این اکتشاف چه میزان آب برآورد شده است؟

سینی ساز: «گلیسون» یک دانشمند متخصص در این زمینه در سال ۲۰۱۵ از سفره‌های آب ژرف در کل زمین انجام داده است. این بررسی بر اساس ساختار زمین شناسی و وجود گسل‌ها در مناطق مختلف انجام شده است. چراکه هر جا میزان گسل‌ها بیشتر باشد احتمال وجود آب ژرف هم بیشتر می‌شود. در واقع آب ژرف با فرار آب‌های زیرزمینی سطحی به اعماق زمین ایجاد می‌شوند.‌

پیش‌بینی کنونی در همین سفره‌ای که پیدا شده آن است که این سفره به احتمال زیاد در اثر بارش‌های زیاد در رشته‌ کوه‌های هیمالیا و از لابلای شکاف گسل‌ها و در عوارض طبیعی زیر بستر سنگی ایجاد شده است.

در حال حاضر این آب در حال استخراج است اما الان شوری آب هنوز کیفیت مطلوبی ندارد که بتوان ادعا کرد بدون نیاز به تصفیه آب می‌توان آن را استفاده کرد.

از چه زمانی می‌توان از این آب استفاده کرد؟

سینی ساز: یکی از انتقاداتی که وجود دارد این است که چرا نتایج آزمایش‌ها به صورت عمومی مطرح نمی‌شود و نزدیک به ۱۰ ماه است که از رسیدن به آب از این چاه می‌گذرد اما هر بار اعلام می‌شود که نیاز به بررسی دارد و هیچ وقت نتایج آن به صورت عمومی اعلام نمی‌شود.

به هر حال میزان آب موجود در این حفاری مشخص شده است...

سینی ساز: زمانی که حفاری‌ها نتیجه داد و به آب رسیدیم وزیر کشور در بازدید از منطقه اعلام کرد که ۱۰۰ لیتر بر ثانیه به صورت طبیعی از این چاه آب در حال جوشیدن است. اما به مرور که جوشیدن این آب کاهش یافت و حبیب الله دهمرده نماینده مردم سیستان در مجلس اعلام کرد که ۴۰ لیتر بر ثانیه آب دارد. برخی دیگر از نمایندگان نیز میزان آن را ۳۰ لیتر بر ثانیه عنوان کردند. اما به هر حال میزان این جوشیدن آب وابسته به فصول مختلف و بارش‌ها تغییر می‌کند. اما برآورد کلی از میزان آب موجود براساس گزارش گلیسون ۱۰۰۰ میلیارد متر مکعب است.

اگر این برآورد صحت داشته باشد این میزان آب ایران را از بحران خارج می‌کند

سینی ساز: این آب مصرف ۱۴۰ سال ایران است.

شاید بی‌رغبتی مسئولان وزارت نیرو برای اعلام اکتشاف این میزان آب این است که با اعلام وجود چنین آبی دیگر مردم و دستگاه‌های دولتی و حاکمیتی تمایلی برای مدیریت مصرف و کاهش مصرف آب نخواهند داشت...

سینی ساز: دقیقاً همین طور است. چرا که وزارت نیرو اعلام می‌کند که به خوبی در حال جا انداختن بحث الگوی مصرف آب  هستیم و وجود آب ژرف تمام این برنامه‌ها را از بین خواهد برد. اما این مدیریت مصرف آب برای کلانشهرها است. اما آیا مردم زابل که ۵ روز یک بار آب دارند این صرفه‌جویی را نیاموخته‌اند؟ یا می‌خواهیم مردم زابل را بترسانیم که این حالت صرفه‌جویی را فراموش نکنند؟

تصور می‌کنید چه زمانی قرار است رسما اکتشاف آب ژرف اعلام شود؟

سینی ساز: به هر حال باید دولت اعلام رسمی کند اما به نظر می‌رسد که چون سرمایه‌گذاری عظیمی برای آب شیرین‌کن‌ها صورت گرفته است آن را در امتداد با این اکتشاف آب ژرف ادامه دهند.

با توجه به مواردی که درباره کیفیت آب کشف شده مطرح کردید تصور می‌کنید آیا این آب ژرف که کشف شده است نیاز به تصفیه دارد یا خیر؟

سینی ساز: هزینه و زمان تصفیه آب ژرف از آب دریا کمتر است و هزینه انتقال آب و پمپاژ هم نخواهد داشت.

آیا کشورهای دیگر هم از این آب که می گویید به صورت یک رودخانه و تجدیدپذیر است می‌توانند استفاده کنند؟

سینی ساز: به هر حال اگر برآوردها درباره حجم آب صحیح باشد کشورهای دیگر هم می‌توانند این حفاری را انجام دهند چرا که منشأ آن به شرق افغانستان و مرز هند و تبت بازمی گردد.

سوالی که زیاد مطرح می‌شود این است که برداشت آب ژرف آیا به ضرر محیط زیست و یا منابع زیرزمینی نخواهد بود؟

سینی ساز: آیا بعد از اکتشاف نفت و گاز که میلیاردها بشکه از آن هم استخراج شده استاتفاقی در محیط زیست رخ داد؟  این آب تجدیدپذیر است و اگر آن را استخراج نکنید آن آب از زیر بستر به دریا می‌ریزد.