دیده‌بانی بورس در سال‌96

از میان تحلیلگران هیچ کدام مسیر نزولی را برای سال‌جاری شاخص بورس پیش‌بینی نکرده‌اند. این در حالی است که فعالان تالار شیشه‌ای نسبت به روند نماگر بازار سهام نگرانی بیشتری دارند. نکته قابل‌توجه دیگر آن است که بخش مهمی از فعالان بازار سهام سود 10 الی 20 درصدی را در سال جاری از بازار سهام انتظار دارند. این در حالی است که سال گذشته این رقم بیش از 30 درصد بود. این امر تاکید می‌کند نه‌تنها بیش‌انتظاری‌های اثرات برجام بر بازار سهام تعدیل شده، بلکه روحیه سرمایه‌گذاران با توجه به کاهش نرخ تورم در سال‌های اخیر دستخوش تغییر شده است. به‌نظر می‌رسد به‌تدریج توجه به سودهای واقعی (سودهای متناسب با تورم) میان فعالان بازار افزایش یافته است. همچنین رقبای اصلی بازار سهام، عملکرد شرکت‌ها در مجامع سالانه، مهم‌ترین عوامل اثرگذار بر روند قیمت‌ها، صنایع پرپتانسیل و پرریسک بورس تهران از دیگر محورهای بررسی‌شده در این نظرسنجی هستند.

مهرنوش سلوکی: بی‌شک بازار سهام یکی از اثرگذارترین بازارهای اقتصادی کشور به شمار می‌رود. در همین زمینه، بررسی چشم‌انداز روند این بازار می‌تواند برای فعالان اقتصادی از اهمیت بالایی برخوردار باشد. بعد از افت 3.75 درصدی شاخص کل بورس طی سال 95، نظرات بسیاری درخصوص عملکرد بورس تهران طی سال 96 وجود دارد. از این رو به میان سهامداران و کارشناسان بورسی رفته و حال و هوای بورس 96 را از نگاه آنها جویا شده ایم. جامعه آماری نظرسنجی صورت گرفته متشکل از 172 شرکت‌کننده است که از این تعداد 125 نفر از سهامداران خرد و 47 نفر کارشناس این حوزه هستند و به 8 پرسش ما پاسخ گفته‌اند. در بخش بررسی میدانی این گزارش، جو حاکم بر تالار شیشه‌ای همچنان متاثر از افت شاخص از سال گذشته قرار دارد. سهامدارانی که میل به بازگشایی نمادهای متوقف دارند و شرایط اقتصادی شرکت‌ها را چندان مطلوب ارزیابی نمی‌کنند. اما کارشناسان با نگاهی خوشبینانه به پیشواز بورس 96 رفته‌اند، به‌طوری که بیش از 80 درصد از آنها بازار امسال را صعودی دانسته و احتمال رشد شاخص را بیش از هر چیز دیگری می‌دانند. در این میان نکات قابل توجهی در آرای شرکت‌کنندگان وجود دارد که توجه به آنها خالی از لطف نیست.  با توجه به اینکه هر دو گروه شرکت‌کننده با اجماع نظر عملکرد بورس در نیمه دوم سال را بهتر دانسته‌اند به نظر می‌رسد عمده این نگاه صعودی معطوف به آن بازه زمانی باشد. بر همین اساس، در نیمه اول سال انتظار روند کم‌نوسان‌تری نسبت به 6 ماه دوم میان فعالان بازار وجود دارد. اما از دیگر نکات جالب چرخش نگاه دو گروه شرکت‌کننده به بازار‌های رقیب است. با وجود اینکه بازارهای کم‌ریسک همچون بازار پول همچنان به عنوان جدی‌ترین رقیب بازار سهام مطرح است، بازار مسکن جای خود را به بازار ارز و سکه داده و به‌عنوان رقبای بازار سهام مطرح شده‌اند (در نظرسنجی پیشین یکی از بازارهای رقیب مهم از نگاه شرکت‌کنندگان مسکن بود). توجه شرکت‌کنندگان به بازار ارز می‌تواند چشم‌انداز تداوم افزایش نرخ ارز طی سال 96 را تقویت کند، موضوعی که می‌تواند از جهات مختلفی بورس و کلیت اقتصاد کشور را تحت تاثیر قرار دهد.

اینکه شاخص بازار سهام طی سال 96 به کدام سمت می‌رود بستگی به مولفه‌های بسیاری دارد. با وجود این در اولین نظرسنجی سال جدید «دنیای اقتصاد» کفه ترازوی شاخص به سمت صعودی میل بیشتری دارد. این سنگینی که عمدتا از سوی کارشناسان اعمال شده است حاکی از خوشبینی به بهبود بسیاری از مولفه‌های کلان اقتصادی است که می‌تواند رشد شاخص را رقم بزند. اما درخصوص سهامداران خرد موضوعی که در نظرسنجی‌های پیشین نیزخودنمایی می‌کرد تخمین آینده با نگاه به گذشته است. در نظرسنجی ابتدای سال 95 نیز این نکته مشهود بود که تحت اثر رشد 30 درصدی شاخص طی سال 94، عمده سهامداران بازار 95 را صعودی ارزیابی کرده بودند. در این شرایط کاهش نگاه خوشبینانه این افراد می‌تواند از این جهت توجیه داشته باشد.

روند بازارهای موازی بازار سهام تاثیر قابل‌توجهی بر بورس دارد. رقیب سال‌های اخیر بازار سهام، بازار پول است که با وجود برخی انتظارات برای کاهش نرخ سود سپرده‌ها، همچنان اصلی‌ترین رقیب بورس تهران محسوب می‌شود. شاهد این مدعا نیز آرای دو گروه شرکت‌کننده است که حدودا نیمی از افراد سپرده‌های بانکی را مهم‌ترین رقیب می‌دانند، اما نکته مهم اتفاق نظر دوگروه بر سر بازار ارز است. دلار که طی یک سال اخیر مخصوصا از نیمه دوم سال با رشد قابل‌توجه رکوردهای مهمی نیز به‌جا گذاشت اینک رقیبی دیگر برای بورس تهران ارزیابی شده است. از آرای به‌دست آمده می‌توان برداشت کرد که طبق پیش‌بینی‌ها ارز طی سال جاری نیز روند صعودی خود را ادامه می‌دهد و این موضوع می‌تواند جذابیت این بازار را افزایش دهد. از سوی دیگر بازار سکه نیز مورد توجه کارشناسان بوده است.

بررسی مولفه‌های اثرگذار بر اقتصاد و بورس می‌تواند برای فعالان اقتصادی و سهامداران بسیار مفید باشد. طی چند سال اخیر موضوع تحریم‌های هسته‌ای و بعد از آن اجرای برجام از مهم‌ترین ریسک‌های سیستماتیک بازار سهام بود. موضوعی که بر اساس اظهار نظر شرکت‌کنندگان کماکان می‌تواند در فضای کلان اقتصاد اثرگذار باشد. موضوع دیگری که از اهمیت بالایی برخوردار است موج رشد قیمت جهانی کامودیتی‌ها است. بررسی دیگر آرای ثبت شده نشان می‌دهد عمده توجه کارشناسان به بازارهای جهانی معطوف است. موضوعی که طی سال‌های قبل نیز میان سهامداران خرد کمتر مورد توجه بوده است. این مورد نشان می‌دهد روند بازارهای جهانی کماکان موضوعی است که از سطح عمومی فعالان بازار سهام بالاتر است. همچنین در سال96 یکی از موضوعات مهمی که از چشم دو گروه شرکت‌کننده به خصوص سهامداران دور نمانده است برگزاری انتخابات ریاست جمهوری است.

انتظار تحقق سود‌های بزرگ در بورس نیز از مباحثی است که می‌تواند آینده بورس را به تصویر بکشد. بررسی نمودار سود انتظاری سهامداران به خوبی نشان می‌دهد که کارشناسان و سهامداران خرد با اجماع نظر بیشترین گزینه محتمل را کسب سود بین 10 تا 20 درصد می‌دانند. این در حالی است که در نظرسنجی‌های قبل، دو گروه کارشناسان و سهامداران خرد دریافت سود بیش از 30 درصد را انتظار داشتند. کاهش سود انتظاری میان دو گروه شرکت‌کننده می‌تواند دو پیام برای بورس سال 96 و اقتصاد کشور داشته باشد. این انتخاب به خوبی نشان می‌دهد که بیش‌انتظاری در بورس تهران تا حد قابل توجهی کاهش یافته و انتظارات تا حدی تعدیل شده است. همچنین کسب سود بین 10 تا 20 درصد، با شرایط تورمی و وضعیت کل اقتصاد کشور مطابقت دارد. این موضوع نشان می‌دهد طی سال جدید انتظارات فعالان بازار سهام با شرایط کلی اقتصاد تا حدی همخوانی دارد و آنها با منطق بیشتری در بازار فعالیت می‌کنند.

اینکه بیش از نیمی از پاسخ‌دهندگان هر دو گروه نیمه دوم سال را زمان عملکرد بهتر بورس در سال جاری می‌دانند، می‌تواند تحت تاثیر رشد دو سال اخیر بورس در این بازه زمانی باشد. طی دو سال گذشته صنایع بورسی تحت تاثیر توافق برجام و رفع تحریم‌های هسته‌ای توانستند تا حد قابل توجهی زیان انباشته خود را جبران کنند در سال 94 و در اوایل دی‌ماه با حصول ایران به برجام صنایع بورسی توانستند تحت تاثیر این خبر رشد قابل توجهی داشته باشند. تداوم این روند در سال 95 به همراه رشد قیمت جهانی کامودیتی ها نیز عامل رشد بورس در نیمه دوم سال 95 بود. با این وجود بررسی رشد بورس طی چند سال اخیر حاکی از آن است که به‌طور سنتی نیمه اول نیمه بهتری برای بورس به شمار می‌رود. حال باید دید طی سال جاری و با گذشت حدود یک سال‌ونیم از توافق برجام بورس در کدام نیمه عملکرد بهتری بر جای می‌گذارد.

اوایل تابستان مصادف با ترافیک سنگین برگزاری مجامع بورسی است. بررسی این موضوع که شرکت‌ها نسبت به سال قبل تا چه اندازه سود تقسیم می‌کنند بستگی به عملکرد آنها طی دوره یکساله اخیر دارد. در نظرسنجی «دنیای اقتصاد» اکثریت کارشناسان و سهامداران خرد سود مجامع سال 96 را مشابه یا کمتر از سال 95 ارزیابی کرده‌اند. سیگنال‌هایی که از اولین پیش‌بینی شرکت‌ها و صورت‌های مالی آن‌ها وجود دارد دو عاملی است که در بدبینی سهامداران نقش دارد . این نتایج نشان می‌دهد بهبود عملکرد شرکت‌ها نسبت به سال قبل تا حدودی دور از انتظار فعالان اقتصادی است، که با توجه به وضعیت کنونی شرکت‌ها طبیعی به نظر می‌رسد. بنابراین چنین به نظر می‌رسد که سهامداران در انتظار کسب سود‌های جذاب در مجامع سالانه امسال نیستند.

روند فعالیت صنایع مهم بورسی همواره زیر ذره‌بین فعالان بازار سهام قرار دارد. در این سوال دو گروه سهامداران خرد و کارشناسان بورسی با توجه به مولفه‌های اثرگذار، صنایع پربازده بورس تهران در سال 96 را انتخاب کرده‌اند. همان‌طور که در نمودار مشخص است صنایع معدنی – فلزی در صدر انتخاب هر دو گروه قرار دارد. این صنایع طی سال گذشته تحت تاثیر رشد قیمت‌های جهانی کامودیتی‌ها با رشدهای قابل توجهی همراه شدند. برهمین اساس، این گمانه‌زنی وجود دارد که خوشبینی به تداوم رشد قیمت‌های جهانی باعث شده فعالان بازار سهام همچنان خوش‌اقبال‌ترین صنایع بورسی را معدنی-فلزی بدانند. از نکات قابل توجه این بخش انتظار سودآوری یکسان از سه صنعت پالایشی، دارو و رایانه میان سهامداران است. صنایع دارویی و رایانه همواره از صنایع کم‌ریسک بورسی بوده‌اند، با وجود مشکلاتی که شرکت‌های دارویی در سال گذشته داشته‌اند به نظر می‌رسد همچنان از اقبال خوبی میان سهامداران برخوردار باشند.

چالش‌ها و هیجانات برخی گروه‌های بورسی همواره بیش از دیگر گروه‌ها است. موضوعی که در بسیاری از مواقع منجر به نوسان‌های غیرطبیعی در نمادها می‌شود. براساس نظرات کارشناسان بورسی، خودرو و صنایع وابسته طی سال 96 پرچالش‌ترین صنایع بورسی هستند. این صنعت که بعد از اجرایی شدن برجام با رشدهای قابل توجهی همراه بودند همواره به دلیل موج خبرهای پیرامون، شاهد رفتار هیجانی سهامداران بوده است. از این رو بار دیگر این امکان وجود دارد که این صنعت پر افت و خیز مورد توجه سهامداران قرار بگیرد. دومین صنعت پرچالش از نگاه دو گروه شرکت‌کننده گروه مالی است. بانک‌ها در سالی که گذشت با چالش‌های بسیاری مواجه بودند و عمدتا توقف‌های طولانی‌مدت را تجربه کردند. در سال جدید تداوم این شرایط همچنان در این گروه دیده می‌شود، به نحوی که برخی نمادهای بانکی همچنان متوقف است. در نهایت به‌نظر می‌رسد فعالان بازار همچنان انتظار شرایط پرریسک را برای گروه مالی دارند.