خیز دوم پتروشیمی‌ها

 این همایش دو روزه که با حضور «بیژن زنگنه» وزیر نفت، «محمد حسین عادلی» دبیرکل مجمع کشورهای صادرکننده گاز، «مرضیه شاهدایی» مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی، «امیر‌حسین زمانی‌نیا» معاون وزیر نفت در امور بین‌الملل و بازرگانی و جمعی از مدیران فعال در صنعت پتروشیمی کشور آغاز به کار کرد؛ در حالی پذیرای شرکت‌های مطرح بین‌المللی بود که بعد از لغو تحریم‌های غرب علیه ایران، تلاش بسیاری برای جذب سرمایه‌ خارجی به منظور تکمیل زنجیره تولید پتروشیمی در کشور انجام شد.

شرکت ملی پتروشیمی ایران پیش از این با غول‌های بین‌المللی پتروشیمی دنیا از جمله توتال فرانسه، لینده و باسف آلمان، میتسویی و سوجیس ژاپن، سارکوبه اسپانیا، هیوسانگ کره‌جنوبی و شل انگلیس گفت‌وگوهایی برای همکاری انجام داده بود و چند تفاهم‌‌نامه‌ نیز میان آنها برای مطالعه و امکان‌سنجی ورود این شرکت‌ها به کشور امضا شده بود که تا کنون نهایی نشده‌اند. وجود برخی چالش‌ها مانند روی کار آمدن رئیس‌جمهور جدید در آمریکا و احتمال بازگشتن تحریم‌ها علیه ایران، باقی بودن برخی مشکلات بانکی که البته به اعتقاد وزیر نفت بخشی از آنها روانی هستند و بخشی نیز به علت احتیاط خارجی‌ها همچنان جریان دارد، قرار داشتن در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری کشور و... از جمله عوامل اصلی تردید این شرکت‌ها برای ورود به ایران بوده‌اند.

با این حال حضور چشمگیر 1360 شرکت‌کننده ایرانی و 101 میهمان خارجی از 18 کشور جهان در همایش روز گذشته، از سطح اهمیت و علاقه‌مندی شرکت‌های ایرانی و خارجی برای همکاری با یکدیگر حکایت دارد. علاوه بر این پیام‌های روشنی که وزیر نفت کشورمان در حاشیه و متن این همایش مخابره کرد، به نوعی در ایجاد اطمینان خاطر در میان سرمایه‌گذاران و فراهم کردن مقدمات خیز دوم صنعت پتروشیمی کشور در دوران پسابرجام قابل اهمیت است.همچنین امیرحسین زمانی‌نیا، معاون امور بین‌الملل و بازرگانی وزیر نفت نیز در باره نگرانی سرمایه‌گذاران در صورت بازگشت دوباره تحریم‌ها علیه ایران گفت: تحریم‌ها عطف به ماسبق نمی‌شود و در مورد کسب و کارهایی که پیش از تحریم‌ها وجود داشته اعمال نمی‌شود، بنابراین بی‌اطمینانی سرمایه‌گذاران در صنعت نفت و گاز مقطعی بوده و مذاکرات ایران همچنان با شرکت‌های بین‌المللی ادامه دارد و این روند در روزهای آینده شتاب می‌گیرد.

مردم تعیین‌کننده حضور شرکت‌های خارجی

اما بیژن زنگنه در بخشی از سخنان خود که با توجه به نزدیک بودن به زمان برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری رنگ و بوی انتخاباتی داشت، با تاکید بر «حضور گسترده مردم در انتخابات ٢٩ اردیبهشت‌ماه»، به خبرنگاران گفت: مردم در انتخابات، آینده کشور را تعیین می‌کنند و آنها هستند که تصمیم می‌گیرند سرمایه‌گذاران خارجی بیایند یا نه. زنگنه در ادامه میزان مشارکت مردم را در جذب سرمایه‌گذاری موثر دانست و اظهار کرد: از مردم دعوت می‌کنم با قدرت تمام و حضور حداکثری در انتخابات شرکت کنند و سرنوشت کشور خود را با رایی که دارند، تعیین کنند. وزیر نفت با بیان اینکه برای سرمایه‌گذاران و مردم دنیا مهم است دولتی که روی کار می‌آید چقدر اقتدار دارد و با چه پشتوانه‌ای می‌آید، افزود: هم اکنون خارجی‌ها برایشان مهم است ببینند که آیا این سیاست ما برای تعامل با جهان و برونگرایی برای ایجاد تولید در داخل و اقتدار ملی سیاستی پایدار است یا یک نسیم گذرا.

چشم‌انداز تولید 72 میلیون تنی

اما صنعت پتروشیمی ایران که در دوران اعمال تحریم‌ها با افت تولید همراه شده بود، طبق آمار منتشر شده از سوی شرکت ملی صنایع پتروشیمی در سال 94 موفق به تولید 46.4 میلیون تن محصولات پتروشیمی در کشور شد و این میزان از تولید در سال گذشته به 50 میلیون تن رسید. به‌طور کلی به جز سال‌های 91 و 92 که به دلیل جریان داشتن تحریم‌ها تولید محصولات پتروشیمی روندی کاهشی داشته، در سال‌های اخیر تولید این محصولات همواره صعودی بوده است. بر اساس آمارهای موجود به‌طور کلی محصولات پتروشیمی در دولت یازدهم به لحاظ تناژ 15.5 درصد و به لحاظ صادرات 46 درصد رشد داشته‌ است. همچنین به گفته شاهدایی، فروش خالص محصولات پتروشیمی در سال گذشته ٢٨ میلیون تن به ارزش ١٥ میلیارد دلار بوده است و ٢١ میلیون تن از محصولات این صنعت به ارزش 9.4 میلیارد دلار نیز به مقاصد بین‌المللی صادر شد.

تولید 50 میلیون تن محصولات پتروشیمی در کشور در حالی رقم خورده است که ظرفیت اسمی تولید صنعت پتروشیمی در ایران 62 میلیون تن است. بر این اساس آن‌طور که روز گذشته مرضیه شاهدایی در سیزدهمین همایش بین‌المللی صنعت پتروشیمی ایران اعلام کرد «با توجه به وجود زیرساخت‌های مناسب و خوراک کافی در پسابرجام، تحقق تولید ٧٢ میلیون تن محصولات پتروشیمی در کشور تا پایان امسال دور از دسترس نیست.» مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی، بهره‌برداری از ١١ طرح صنعت پتروشیمی در سال ٩٥ با سرمایه‌گذاری 3 میلیارد و ٤٠٠ میلیون دلار را از دیگر موفقیت‌های صنعت پتروشیمی ایران دانست و گفت: امیدواریم امسال هم همسو با سیاست‌های اقتصاد مقاومتی و با تلاش همه همکاران و تکمیل و بهره‌برداری از هفت طرح دیگر، تولید محصولات پتروشیمی کشور به سالانه ٧٢ میلیون تن برسد.

سیگنال مثبت شاهدایی نسبت به افزایش تولید محصولات پتروشیمی در کشور در حالی در حضور شرکت‌های مطرح بین‌المللی مانند توتال فرانسه، فروستال تاپسو آلمان، هانیول انگلیس، ایرلیکوئید فرانسه، نکسانت انگلیس، هالدور تاپسو دانمارک، نورنر نروژ، ‌ای‌سی‌ای‌اس سنگاپور و جانسون متی انگلستان در این رویداد ارسال شد که او در بخش دیگری از سخنرانی خود تاکید کرد: با توجه به کسب رتبه نخست صنعت پتروشیمی در صادرات غیرنفتی، حضور شرکت‌های خارجی در کنار شرکت‌های پرتوان داخلی و تفاهم‌نامه‌های امضا شده با شرکت‌های معتبر صنعتی و نهادهای مالی بین‌المللی نشان از آغاز مرحله تازه‌ای از توسعه این صنعت در ایران دارد و نویدبخش جهش دوم صنعت پتروشیمی است.

وزیر نفت نیز در بخشی از سخنان خود در سیزدهمین همایش بین‌المللی صنعت پتروشیمی ایران با تاکید بر اینکه «تصمیم نظام برای جهش دوم در صنعت پتروشیمی ایران اتخاذ شده است»، گفت: آینده صنعت پتروشیمی روشن است و با به ثمرنشستن برجام در مرحله‌ جهش جدید هستیم، سال گذشته با تامین خوراک بیشتر و برداشتن برخی از سدها، در تولید کل و صادرات ۱۰ درصد رشد وزنی صورت گرفته است. زنگنه با اشاره به اینکه دولت در تحقق جهش دوم صنعت پتروشیمی نقش متصدی و مباشر اصلی را ایفا نمی‌کند، ادامه داد: در این جهش شرکت ملی صنایع پتروشیمی نقش تعیین‌کننده و راهبری برای ساخت و توسعه زیرساخت‌ها و شناسایی مناطق جدید و معرفی سرمایه‌گذاری‌های جدید و پیگیری تامین و تخصیص خوراک به متقاضیان دارد.

طرح‌های اختصاصی برای تامین خوراک

«ایران می‌تواند به قطب پتروشیمی جهان تبدیل شود.» این جمله‌ای بود که مرضیه شاهدایی سال گذشته و با تاکید بر پتانسیل‌های کشور در این زمینه اعلام کرد و با توجه به اظهارات روز گذشته وزیر نفت نیز می‌توان دریافت که این جمله به گزاف گفته نشده است. زنگنه در همایش روز گذشته با تاکید بر اینکه «یکی از مهم‌ترین بحث‌های صنعت پتروشیمی تامین خوراک است»، تصریح کرد: در منطقه هیچ کشوری به اندازه ایران خوراک برای توسعه ندارد؛ ایران دارای بزرگ‌ترین ذخائر گاز، رتبه چهارم ذخائر نفت و نخستین دارنده ذخائر هیدروکربوری است.

از دیگر سو طبق آنچه زنگنه روز گذشته اعلام کرد: برای نخستین بار در این دولت طرح‌هایی با هدف تامین خوراک پتروشیمی تعریف و اجرا شد و تصمیم گرفتیم طرح‌هایی را اختصاصا برای تامین خوراک در نظر بگیریم و در این راستا توسعه مخازن گازی در میادین اهواز، مارون و... در نظر گرفته شده است. وزیر نفت در رابطه با نرخ خوراک پتروشیمی با تاکید بر اینکه «تمرکز بر منابع کوتاه‌مدت، آینده درازمدت ما را تضمین نمی‌کند»، توضیح داد: گاهی برای کاهش قیمت خوراک به ما فشار وارد می‌شود اما این موضوع در آینده به ضرر ما است، در حال حاضر قیمت خوراک طوری است که رقابت وجود دارد و سودهای بسیار قابل توجهی را نصیب سرمایه‌گذارها خواهد کرد.

نیاز 40 میلیارد دلاری صنعت پتروشیمی

در همایش دیروز جذب سرمایه، انتقال فناوری‌های نو و بهره‌برداری از توان داخلی با رویکرد تکمیل زنجیره ارزش همسو با سیاست‌های اقتصاد مقاومتی از سوی شاهدایی از جمله اهداف آینده برای صنعت پتروشیمی اعلام شد. معاون وزیر نفت در امور پتروشیمی در ادامه با اشاره به «برنامه‌ریزی برای اجرای ٣٠ طرح جدید با خوراک‌های موجود با سرمایه‌گذاری ٤٠ میلیارد دلار در برنامه ششم توسعه» گفت: احداث مناطق جدید پتروشیمی نیز از برنامه‌های در حال اجرا است که می‌تواند نقش پررنگی در توسعه صنعت پتروشیمی کشور داشته باشد.

اشاره شاهدایی به هاب‌های ایجاد شده نظیر عسلویه و ماهشهر و مناطق جدید صنعت پتروشیمی مانند چابهار، انرژی پارسیان و منطقه جاسک است.نیاز حدودا ٤٠ میلیارد دلاری طرح‌های صنعت پتروشیمی در برنامه ششم موضوعی بود که وزیر نفت نیز در بخشی از صحبت‌های خود در سیزدهمین همایش بین‌المللی صنعت پتروشیمی ایران به آن اشاره کرد و گفت: بسیار واضح است که برای تامین این حجم از منابع به سرمایه‌گذاری خارجی نیاز داریم و جهش در این صنعت فقط با تکیه بر منابع داخلی میسر نمی‌شود؛ این منابع باید یا به‌صورت سرمایه‌گذاری مستقیم یا به‌صورت پرداخت تسهیلات مالی و فاینانس‌ها صورت بگیرد اما با اتکای صرف به صندوق توسعه ملی نمی‌توان توسعه صنعت پتروشیمی را رقم زد.

دعوت وزیر از خصوصی‌ها

زنگنه در ادامه به حمایت دولت از سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در این صنعت اشاره و تصریح کرد: پیشنهاد می‌کنم هر سرمایه‌گذار صنعت پتروشیمی، پیش از هر اقدامی بازدیدی از منطقه عسلویه و بندر امام داشته باشد تا با نگاهی اجمالی آنچه که در ١٥ و ٢٠ سال اخیر حادث شده را ببیند و یک جمع‌بندی از این صنعت و توانمندی ایران به دست بیاورد. وزیر نفت معافیت‌های مالی دراز مدت را از مزایای صنعت پتروشیمی دانست و افزود: در آینده دولت به چند نکته توجه دارد که یکی از آنها اشتغال است، البته هر بخشی به اندازه خود باید برای ایجاد اشتغال تلاش کند؛ منظور من اشتغال واقعی است نه اشتغال تحت فشار. وی با اشاره به اینکه دولت اعتقاد به گسترش مالکیت عمومی در حوزه پتروشیمی دارد، گفت: باید ابزارهایی بیش از بورس و سهام ایجاد شده و به سرمایه‌گذاران و شرکت‌های داخلی توجه شود.

وزیر نفت توسعه فناوری گاز طبیعی به انواع اولفین‌ها را از دیگر سیاست‌های وزارت نفت در این دولت دانست و گفت: ایجاد این واحدها با وجود تلاش‌های بسیار دراین ٤ سال، به دلیل تحریم‌ها در ایران میسر نشد اما در سیاست‌های دولت وجود دارد و حمایت و تشویق می‌شود زیرا ایران وسیع‌ترین شبکه‌های گازرسانی را در جهان دارد و تخفیف حدود ٢٠ درصد برای این واحدها در نظر گرفته شده است. زنگنه با اشاره به اینکه سرمایه‌گذاری‌های بسیاری در زنجیره پایین دستی پتروشیمی شده است، گفت: ظرفیت تولید ١٣ میلیون تن اتان و ١٣ تا ١٤ میلیون تن بوتان و پروپان از پارس جنوبی و بیش از ١٠ میلیون تن ان‌جی‌ال همه از شرایط مناسبی است که برای سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی و فاینانس در کشور قابل انجام است.

استارت تولید بنزین ستاره خلیج فارس

وزیر نفت اما در حاشیه این همایش و در پاسخ به سوالات خبرنگاران درباره آخرین وضع پالایشگاه ستاره خلیج فارس هم گفت: کار در پالایشگاه ستاره خلیج فارس به‌صورت شبانه‌روزی ادامه دارد تا ما نخستین تولید بنزین را از آنجا داشته باشیم و امیدوار هستیم در میانه این هفته به‌طور مستمر به تولید بنزین با اکتان بالا از فاز نخست این پالایشگاه برسیم. بیژن زنگنه ادامه داد: ما منتظریم این فرآیندی که هم اکنون به‌صورت شبانه‌روزی در فاز نخست پالایشگاه ستاره خلیج فارس برای تولید بنزین در حال اجرا ست به نتیجه برسد، زیرا تا مطمئن نشویم کاری انجام نمی‌دهیم، ما احتیاجی به کار نمایشی نداریم. وزیر نفت درباره برگزاری مناقصه‌ها و اینکه آیا مناقصه میدان آزادگان برگزار می‌شود، گفت: از ٥ تا ٦ شرکت خارجی که صلاحیت آن تعیین شده، برای برگزاری مناقصه محدود دعوت می‌شود که ابتدا پیشنهاد فنی و سپس مالی و بازرگانی آنها مورد بررسی قرار می‎گیرد.

وی افزود: اطلاعات میدان در اختیار برخی از این شرکت‌ها که با آنها تفاهم‌نامه امضا شده قرار گرفته است و آنها در حال تهیه پیشنهاد فنی هستند و به محض اعلام از سوی ما، با فاصله کمی پیشنهاد فنی را دریافت می‌کنیم. وزیر نفت در نهایت درباره مشکلات نقل و انتقالات مالی هم اظهار کرد: مشکلات بانکی هم وجود دارند اما بخشی از آن روانی است ضمن اینکه بانک‌های خارجی بسیار احتیاط می‌کنند و من فکر می‌کنم انتخابات رئیس‌جمهوری در این زمینه بسیار تعیین‌کننده است.