قاچاق موادمعدنی، فرار از قانون

می متالز - قاچاق مواد معدنی در ایران تا چه اندازه وجود دارد؟ چه کسانی به سمت خارج کردن این ذخایر ارزشمند معدنی از کشور می‌روند؟ درحال‌حاضر برخی از مواد معدنی همچون سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی به‌دلیل نبود برنامه درست و تدوین شده، همچنین به‌دلیل نبود شناخت کافی از ارزش واقعی آنها از سوی برخی افراد سودجو از کشور خارج می‌شوند که از نمونه‌های آن می‌توان به گارنت سبز کرمان اشاره کرد.

البته در کنار این مواد معدنی، در برخی موارد شاهدیم که نبود بازار داخلی برای فروش محصولات و همچنین مشکلات و چالش‌های فراوان برای صادرات مواد معدنی، برخی از تولیدکنندگان کوچک را بر آن می‌دارد تا برای فروش محصولات‌شان، به روش‌های غیرقانونی روی بیاورند که یکی از نمونه‌های آن قاچاق حدود ۱۷تن سنگ کروم از یکی از شهرهای جنوبی کشور بود که با هوشیاری نیروهای پلیس از خروج غیرقانونی‌اش از کشور جلوگیری شد. به گفته مسئولان و کارشناسان معدنی، برخی تولیدکنندگان برای فرار از دادن حقوق دولتی یا عوارض صادراتی به این روش روی می‌آورند. برای برطرف شدن این مشکلات، حمایت دولت از تولیدکنندگان و در کنارش نظارت بر عملکرد آنها می‌تواند میزان این تخلفات را کاهش دهد.

ایجاد مشوق‌های تولیدی

کارشناسان بخش معدن معتقدند تسهیل در قوانین و ایجاد مشوق برای تولیدکنندگان مواد معدنی می‌تواند از بروز چنین اتفاقاتی جلوگیری کند. محمدحسین بصیری، عضو کارگروه معدن سازمان ملل متحد درباره قاچاق مواد معدنی و اینکه چگونه این اتفاقات رخ می‌دهد گفت: همه‌گیر شدن قاچاق مواد معدنی در کشور آنچنان وجود نداشته و بیشتر برای سنگ‌های قیمتی همچون گارنت سبز که نرخ بالایی دارد دیده می‌شود و در سایر موارد آنچنان قابل توجه نیست. در واقع دلیل انجام قاچاق در بسیاری از موارد به قوانین معدنی باز می‌گردد. وی در ادامه به مثالی پرداخت و گفت: شمش طلا ماده اولیه صنعت طلاسازی ایران است و ما این ماده اولیه را در اختیار نداریم. بنابراین ایجاد تعرفه در کشور سبب شد صنعت طلا در ایران به نوعی از بین برود و ضعیف شود. این در حالی بود که در گذشته، مصنوعات ساخته شده از طلا را به دیگر کشورها صادر می‌کردیم اما اکنون به دلیل وضع تعرفه در کشور، طلای ساخته شده به شکل قاچاق به کشور وارد می‌شود.

بصیری در ادامه اظهار کرد: اگر قوانین، تسهیل‌بخش و ماهیتی باشد موضوع قاچاق مواد معدنی از کشور منتفی خواهد شد. (البته گفتنی است برای صادرات مواد معدنی قوانین مناسبی همچون مشوق‌ها در نظر گرفته می‌شود.)به گفته این استاد دانشگاه، درحال‌حاضر مواد معدنی در حجم‌های بالا تولید و صادر می‌شوند و در حجم‌های اندک قاچاق نمی‌شوند و شاید خرده‌فروش‌ها بیشتر در این زمینه ورود می‌کنند. وی معتقد است و تاکید دارد که قاچاق مواد معدنی در ایران معضل نیست و برای مواد معدنی فلزی یا غیرفلزی مثل سنگ‌آهن، کرومیت و کائولن صدق نمی‌کند اما در سنگ‌های قیمتی این موضوع بسیار دیده می‌شود. به‌عنوان نمونه گارنت سبز یکی از مواد معدنی با ارزش در جهان به‌شمار می‌آید که به دلیل نبود نظارت کافی و اینکه به طور نظامند روی این محصول فعالیت نشده، ذخایر گارنت در دست افراد مختلف قرار گرفته (این ماده قیمتی افزون‌بر ۱۰۰ تا ۳۰۰میلیون تومان برای هر کیلوگرم ارزش دارد). در واقع سال‌های بسیاری است که به شکل قاچاق از کشور خارج می‌شود و کسی به این موضوع توجهی نکرده است.

خروج محصول نیازمند بارنامه است

محمدرضا مقبلی، معاون امور معادن سازمان صنعت، معدن و تجارت جنوب کرمان نیز درباره اینکه قاچاق مواد معدنی ارزشمندی همچون کروم تا چه اندازه در این بخش از کشور انجام می‌شود گفت: حدود ۳۰درصد از کرومیت کل کشور در این منطقه قرار گرفته و خوشبختانه اتفاقاتی از قبیل قاچاق موادمعدنی در آن وجود ندارد. وی درباره دلایل این رخداد نیز اظهار کرد: برای صادر کردن و همچنین خارج کردن مواد معدنی از شهر باید بارنامه از سوی صاحب بار ارائه شود. این بارنامه از سوی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان صادر می‌شود و به دستگاه‌های قضایی نیز این موضوع ابلاغ شده که در هنگام بازرسی از محموله‌های مواد معدنی بارنامه را بررسی کنند (زیرا در غیر این صورت قاچاق خواهد بود).معاون امور معادن سازمان صنعت، معدن و تجارت جنوب کرمان در ادامه گفت: مسئله‌ای که درباره قاچاق مواد معدنی وجود دارد تا حدودی به مسئولیت‌ها و قوانین تعریف شده برای معدنکار بازمی‌گردد. به‌عنوان نمونه معدنکار باید حقوق دولتی پرداخت کند که میزانش براساس گزارش مسئول فنی و بارنامه‌ها تعیین می‌شود.

حال برای اینکه معدنکاران از دادن حقوق دولتی فرار کنند از این روش استفاده کرده و محصولات‌شان را بدون داشتن بارنامه و به شکل قاچاق خارج می‌کنند. به گفته مقبلی، نداشتن نیروی انسانی کافی برای نظارت بر ورود و خروج مواد معدنی، یکی از دلایل اصلی خروج مواد معدنی به شکل قاچاق از کشور است. وی درباره اینکه قاچاق مواد معدنی در کشور انجام می‌شود نیز اظهار کرد: سازمان صنعت، معدن و تجارت باید در جریان فعالیت‌های بهره‌برداران معادن باشد و با تخلفات آنها برخورد کند. به طور کلی قاچاق مواد معدنی در ایران آنچنان شایع نیست و با توجه به نظارت‌های موجود، این امکان کاهش می‌یابد. در واقع دستگاه‌های قضایی نیز باید بارنامه‌های مواد معدنی را مورد بررسی قرار دهند و سپس اجازه خروج آنها را صادر کنند.بنابراین با داشتن نظارت کارشناس و گزارش مسئول فنی و بارنامه‌ها از وضعیت معادن آگاه شده‌اند و با گماردن بازرس به شکل نامحسوس از انجام هرگونه عملیات قاچاق جلوگیری می‌کنند.

تاثیر عوارض صادراتی بر روند فعالیت‌ها

یکی از دلایلی که شاید سبب می‌شود تولیدکنندگان مواد معدنی روبه قاچاق بیاورند در گام نخست نبود بازار داخلی برای فروش محصولات و بعد از آن وجود عوارض صادراتی است زیرا تولید برخی از مواد معدنی همچون فروکروم در داخل کشور مصرف کمتری نسبت به میزان تولید کلی دارد و همین امر ادامه فعالیت را برای آنها غیراقتصادی می‌کند. مقبلی در این‌باره گفت: بیشتر معادن کرومیت جنوب کرمان فعال شده‌اند و در حال فعالیت اکتشافی و استخراجی و بارگیری هستند. در زمینه فرآوری نیز ۳کارخانه وجود دارد و یکی از آنها کارخانه فاریاب است که فعالیت آن متوقف شده و ما به دنبال فعال‌سازی دوباره آن هستیم. وی با بیان اینکه موارد مصرف فروکروم تولیدی جنوب استان کرمان در حال بررسی است ادامه داد: این در حالی است که تولید فروکروم در این منطقه توجیه اقتصادی ندارد زیرا میزان مصرف فروکروم در ایران در مقایسه با تولید فروکروم بسیار کمتر است. از طرفی اگر قرار به صادرات باشد کشورهای بازار هدف نیز تعرفه برای واردات کروم وضع کرده‌اند که انجام صادرات را برای ما غیراقتصادی می‌کند. به همین دلیل به دنبال این هستیم که با کم کردن تعرفه‌های صادراتی، زمینه را برای صادرات این مواد فراهم کنیم.

منبع: صمت