دستاورد‌های فولادی پس از ۴ دهه

به گزارش می متالز، به‌طور کلی وجود نداشتن تقاضای موثر و جدی برای محصولات فولادی در کشور پیش از انقلاب، باعث شد توجه چندانی به صنعت فولاد در کشور نشود اما با پیروزی انقلاب اسلامی ایران، صنعت فولاد پا به عرصه جدیدی گذاشت که بیش از ۴ دهه از آن زمان تاکنون می‌گذرد.
یکی از مهم‌ترین اتفاق‌‌هایی که پس از انقلاب در صنعت فولاد کشور به عنوان یک صنعت راهبردی رخ داد، تکمیل زنجیره فولاد بود. از سوی دیگر این صنعت توانست قدم به قدم این صنعت را بومی‌سازی کند، تا جایی که قادر به بومی‌سازی فناوری و طراحی در این صنعت شده است. امروز در ۴۰ سالگی انقلاب، مدیران و فعالان اقتصادی با قاطعیت از بومی شدن صنعت فولاد در کشور سخن می‌گویند.
ایران که پیش از انقلاب جایگاهی در میان ۷۰ کشور دارای فناوری تولید فولاد نداشت، در ۴ دهه گذشته قادر شد به رشد قابل‌توجهی در این صنعت برسد، به‌گونه‌ای که در سال ۲۰۱۸ میلادی، ایران با تولید ۲۵ میلیون تن فولاد خام به رتبه دهم جهان ارتقا یافت. این درحالی است که ایران با ادامه روند توسعه فولادی کشور و بهره‌برداری از واحد‌های کوچک و بزرگ پس از پیروزی انقلاب، از نظر تنوع محصولات نیز اکنون امکان تولید انواع محصولات از شمش‌های فولادی تا انواع لوله‌های فولادی ساختمانی و صنعتی، ورق‌های گالوانیزه، انواع تیرآهن‌های ساختمانی فولاد‌های کربنی و انواع میلگرد آهن اسفنجی، گندله و کنستانتره را دارد.
فولادسازی پس از صنعت نفت، در اقتصاد جهان بیشترین گردش مالی را دارد و از لحاظ تهیه مواد اولیه، مولد بسیاری از صنایع و مشاغل به‌شمار می‌رود. ایران در ۴ دهه به خوبی قادر شده با رشد چشمگیر تولید ضمن تامین نیاز‌های اساسی کشور برای رشد صنعتی، نگاهی جدی به بازار‌های جهانی داشته باشد، به‌طوری‌که امروز صادرات این صنعت به رکورد صادرات ۹ میلیون تن فولاد رسیده است.
امروز با توسعه صنعت فولاد، ایران در زمینه محصول کلیدی آهن اسفنجی نیز به تولید ماهانه بیش از ۱ میلیون تن رسیده و در میان دو کشور برتر در سطح جهان قرار گرفته است و شرکت فولاد مبارکه بزرگ‌ترین تولیدکننده آهن اسفنجی جهان به‌شمار می‌رود.
در حوزه مواد اولیه بخش قابل‌توجهی از استخراج ۸۰ میلیون تنی سنگ آهن، در داخل کشور برای صنعت فولاد مصرف شده و از خام‌فروشی جلوگیری می‌شود.
توسعه صنعت راهبردی فولاد در کشور در ۴۰ سال گذشته ایران را از کشوری وابسته و وارد‌کننده این محصول مهم، به کشوری تولید‌کننده و صادر‌کننده فولاد بدل کرده که خود موتور محرک و عاملی برای گسترش بسیاری از صنایع پایین‌دستی و بالادستی مرتبط با فولاد است؛ از انواع صنایع وابسته به متالورژی و ریخته‌گری تا کارخانه‌های ساخت انواع لوازم خانگی تا واحد‌های تولیدی قطعه‌سازی و صنایع ساختمانی و دیگر فعالیت‌های اقتصادی که همگی از کاهش وابستگی به واردات و اشتغال گسترده مستقیم و غیرمستقیم صنعت راهبردی فولاد حکایت دارد.

مهم‌ترین دستاورد انقلاب، تکمیل زنجیره فولاد

درباره میزان رشد فولاد در کشور، سعید سلیمی کارشناس فولاد اظهار کرد: بیشترین میزان توسعه صنعت فولاد بعد از انقلاب اسلامی روی داده است. بعضی از واحدهای فولادی بزرگ مانند فولاد مبارکه پس از انقلاب ساخته و راه‌اندازی شدند یا فولاد خوزستان یک واحد نیمه‌کاره بود که پس از انقلاب تکمیل شد و درحال‌حاضر جزو یکی از واحدهای بزرگ صادراتی فولاد به‌شمار می‌رود. سلیمی در ادامه عنوان کرد: هم‌اکنون نیز ساخت چند واحد فولادسازی در بندرعباس در دست اقدام است. وی با اشاره به واحدهایی که پیش از انقلاب ایجاد شده بودند، گفت: پیش از انقلاب ۲ واحد فولادی ایجاد شده بود؛یکی گروه ملی که متعلق به بخش خصوصی بود و دیگری ذوب‌آهن اصفهان و البته فولاد خوزستان نیمه‌کاره مانده بود. برخی واحدها نیز پیش‌بینی و جانمایی شده بودند اما ناتمام باقی ماندند. این کارشناس فولاد ادامه داد: اما پس از انقلاب شاهد رشد چشمگیری در ایجاد واحدهای فولادی بودیم. ابتدا واحد خوزستان تکمیل و سپس واحد مبارکه تاسیس شد و پس از آن واحدهای گوناگونی در سراسر کشور شکل گرفتند. هم‌اکنون در بیشتر استان‌های کشور شاهد واحدهای فولادسازی هستیم. سلیمی افزود: یکی از مهم‌ترین اتفاق‌هایی که در سال‌های انقلاب روی داد، تکمیل زنجیره فولاد بود که هم‌اکنون این زنجیره در بیشتر استان‌های کشور شکل گرفته‌ و در حال تکمیل شدن است.

ایران در جمع ۵ کشور صاحب فناوری تولید آهن اسفنجی

یکی از مهم‌ترین دستاوردها در صنعت فولاد، بهینه‌سازی فرآیند تولید آهن اسفنجی به روش فناوری ایرانی پرد(PERED) است. فناوری میدرکس که تا پیش از این در اختیار امریکایی‌ها بود، طراحی فرآیند احیای مستقیم در آهن اسفنجی را در اختیار داشت اما یکی از مهم‌ترین دستاوردهایی که می‌توان در صنعت فولاد یک شاهکار به‌شمار آورد، فرآیند تولید آهن اسفنجی به روش فناوری پرد است. درحقیقت با آغاز تولید آهن‌اسفنجی با روش فناوری پرد، ایران به جمع ۵ کشور صاحب امتیاز فناوری تولید آهن‌اسفنجی در جهان پیوست.
درباره فناوری پرد حسن کرباسچی، مدیرعامل شرکت ام‌ام‌ای در گفت‌وگو با روزگار معدن عنوان کرد: یکی از مهم‌ترین دستاوردهای به‌دست آمده در صنعت فولاد پس از انقلاب اسلامی، بهینه‌سازی فرآیند تولید به روش فناوری ایرانی پرد است. کرباسچی در ادامه تاکید کرد: فناوری پرد شاهکاری در صنعت فولاد ایران است که البته در ابتدای راه قرار دارد. این فناوری به‌وسیله شرکت ام‌ام‌ای ثبت و با همکاری سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) در ۴ طرح استانی فولاد از ۸ طرح ازجمله فولاد شادگان، میانه و نی‌ریز اجرایی شده و نتیجه قابل قبولی را به‌دست آورده است و طرح بافت نیز در آینده نزدیک به بهره‌برداری خواهد رسید.
وی ادامه داد: از آنجا که در زمان تحریم‌ها آخرین دستاوردهای فناوری در صنعت فولاد از کشور دریغ شد، برای آنکه دست خالی نمانیم، تصمیم بر این شد که به سمت بومی‌سازی پیش برویم. از آنجا که ادامه مسیر فولاد کشور در آن زمان بر مبنای تولید آهن اسفنجی بود و کشور ما نیز تجربه‌های خوبی داشت و با توجه به میزان ذخایر گاز و سنگ آهنی که در کشور وجود دارد، تبدیل به یکی از قطب‌های تولید آهن اسفنجی در جهان شدیم و به دلیل وجود افراد متخصص، این دانش در ایران گردآوری شد.
وی افزود: نخستین نتیجه فناوری پرد این بود که نسبت به شرکت‌های دیگر، کاهش هزینه‌ به همراه داشت. البته نتیجه به‌دست آمده در این فناوری برای کارشناسان و ما به عنوان طراح این فناوری، باورنکردنی است.

جهش ۵ هزار درصدی حجم تولید فولاد در ۴۰ سال

در این ۴۰ سال علاوه بر رشد چشمگیر صنعت فولاد به لحاظ حجمی، از نظر کیفی هم موفقیت بسیاری حاصل شده و محصولات فولادی متنوع با کیفیت بالا و مطابق با استانداردهای بین‌المللی در کارخانه‌های بزرگ تولید می‌شود.
سید رضا شهرستانی عضو هیات مدیره انجمن فولاد درباره روند صنعت تولید فولاد از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی تاکنون بیان کرد: قبل از پیروزی انقلاب اسلامی، ظرفیت تولید صنعت فولاد حدود ۵۰۰هزار تن بوده اما امسال با تولید ۲۵ میلیون تن فولاد، رتبه دهم جهان در تولید فولاد را کسب کرده‌ایم.
وی افزود: در این ۴۰ سال علاوه بر رشد چشمگیر صنعت فولاد به لحاظ حجمی، از نظر کیفی هم موفقیت بسیاری حاصل شده و محصولات فولادی متنوع با کیفیت بالا و مطابق با استانداردهای بین‌المللی در کارخانه‌های تولیدی بزرگ تولید می‌شود؛ البته محصولات فولادی کم‌کیفیت نیز در کشور تولید می‌شود و نمی‌توان گفت تمامی محصولات فولادی تولیدی در کشور، از کیفیت بالایی برخوردار هستند.
این کارشناس فولادی ادامه داد: کیفیت محصول تولیدی بستگی به میزان سرمایه‌گذاری هر واحد دارد. در این ۴۰ سال، دوران دولت هفتم و هشتم، بهترین دوران صنعت فولاد است.
شهرستانی اظهار کرد: در آن دوره با وجود افت شدید نرخ نفت، حمایت مطلوبی از صنعت فولاد به عمل آمد و تصمیم‌های مناسبی هم اتخاذ شد. با وجود اجرای طرح مسکن مهر در دولت نهم، تقاضای فولاد افزایش داشت و واردات فولاد انجام شد ولی افزایش قیمت‌ها در آن دوره حباب بود و مشکلات از همان دوران آغاز شد.
این فعال صنعت فولاد در ادامه گفت: البته باید نقاط ضعف و قوت را در کنار هم درنظر گرفت و فقط به عنوان نقاط قوت نپرداخت. ساخت پروژه‌هایی مانند شرکت فولاد مبارکه در سال‌های قبل از انقلاب برنامه‌ریزی شده و قرار بود شرکت فولاد مبارکه اصفهان در شهر بندرعباس ساخته شود که از مزیت دسترسی به دریا برای تسهیل در روند واردات مواد اولیه و صادرات محصولات استفاده شود اما با شروع جنگ با عراق، این پروژه در شهر اصفهان ایجاد شد که از امنیت بالاتری برخوردار باشد. اگرچه استراتژی ساخت بزرگ‌ترین مجتمع فولادسازی کشور در منطقه اصفهان، سیاست صحیحی نبود اما در آن دوران تامین امنیت کارخانه و دوری از حمله دشمن موجب اتخاذ چنین تصمیمی شد. نتیجه این تصمیم نادرست، مشکلات زیست‌محیطی و کم‌آبی در شهر اصفهان بوده است. شهرستانی درباره پیش‌بینی روند آینده صنعت فولاد گفت: نکته دارای اهمیت این است که با توجه به شرایط اقتصادی، تقاضای فولاد در کشور کاهش داشته و مصرف فولاد در کشور به حدود ۱۳ میلیون تن در سال رسیده است. به این ترتیب ۲ برابر نیاز بازار داخل، فولاد تولید می‌شود و اگر نتوان مازاد تولید را روانه بازارهای صادراتی کرد، با چالش جدی روبه‌رو خواهیم شد. وی در پایان خاطرنشان کرد: تحریم‌ها، روند صادرات را تحت‌تاثیر قرار داده و درحال‌حاضر احتمال کاهش صادرات، مهم‌ترین دغدغه صنعت فولاد به‌شمار می‌رود. در صورت تداوم تحریم‌ها، صنعت فولاد با مشکل جدی روبه‌رو شده و به احتمال زیاد بسیاری از واحدهای فعال فولادی در معرض تهدید قرار خواهند گرفت.