ساز ناکوک اقتصاد با قیمت گذاری دستوری/ثبت شفاف آمار، رسالت بورس کالاست

به گزارش می متالز، سالی که در انتهای آن هستیم برای اقتصاد ایران فراموش نشدنی است. نوسانات ارز و بالا رفتن قیمت‌ها هم برای دولت مشکل‌ساز شد و هم کام مردم را تلخ کرد. فروشندگان و خریداران محصولات نیز سال دشواری را پشت سر گذاشتند.

در این بین هم اکنون با ثبات نسبی که در بازار ایجاد شده، نقش نهادهایی که ظرفیت مددرسانی به روند رو به بهبود اقتصاد را دارند، پررنگ می‌شود که بورس کالا یکی از این نهادهاست.

نخستین مدیرعامل شرکت بورس اوراق بهادار تهران معتقد است که بورس کالا طی این سال‌ها به عنوان بستری برای مبادله کالاها در بهبود اوضاع اقتصادی مؤثر بوده است؛ به طوری که از مهمترین اثرات این بازار، شفاف‌سازی اقتصاد است.

علی رحمانی در پاسخ به اینکه بورس کالا در چه شرایطی قادر است در بهبود شاخص‌های بازار ایفای نقش کند؟ گفت: بورس کالا، بازار و بستری برای انجام معاملات است که زیرساخت‌های مشخصی دارد. اما پس از اتفاق‌های اقتصادی اخیر برخی توقع‌ها از این بازار نشان می‌دهد که برخی‌ها شناخت دقیقی از کارکردهای بورس کالا ندارند.

ثبت آمارهای شفاف

وی ادامه داد: باید به این نکته توجه کرد که بورس کالا قرار نیست به تنهایی اقتصاد را سامان دهد و لزوماً چنین وظیفه‌ای ندارد. به عنوان مثال وقتی دلار در بازار آزاد از ۸۰۰۰ به ۱۲ هزار تومان جهش می‌کند، برخی توقع دارند که بورس کالا به‌تنهایی، روند صعودی قیمت کالا را کاهش دهد اما این توقع اشتباه است، چراکه از بزرگ‌ترین و اصلی‌ترین اهداف بورس کالا «شفاف‌سازی» است. اگر از زاویه‌ای دیگر به موضوع بپردازیم، گله‌مندی که اکنون در بازار و اقتصاد وجود دارد این است که چرا دلار ۴۲۰۰ تومانی به برخی محصولات تعلق می‌گیرد اما اجناس با قیمت ارز آزاد به مردم فروخته می‌شود؟ این‌ها مواردی است که هیچ ارتباطی با کارکردهای بورس کالا ندارد و اشتباه تصمیم‌گیری و نبود امکان رصد و نظارت از تولید تا مصرف است؛ اما توقع به جا و درست از بورس حتی در این شرایط نیز، ارائه و ثبت آمارهای شفاف از عرضه و تقاضای کالاهای مهم و برقرار نظام عرضه و تقاضا با وجود همه محدودیت‌هاست.

رحمانی افزود: نکته دیگر این است که به دلیل شرایط خاص اقتصاد کشور به خصوص در ماه‌های اخیر، متأسفانه فرصت فعالیت رانت‌خواران مهیا شده است. مثلاً دیده شده که حتی دام نیز توسط افراد سودجو به خارج از کشور صادر می‌شود؛ ایجاد چنین فضایی به همراه قیمت‌گذاری‌ها، تأثیر منفی بر اقتصاد دارد اما اگر همین خرید و فروش‌ها به بورس کالا منتقل شود، قطعاً خروجی آن به نفع اقتصاد ملی است.

بازار گرفتار دخالت‌های ناکارآمد است

مدیر عامل اسبق شرکت بورس با بیان اینکه اقتصاد ایران دچار برخی عدم تعادل‌ها و دخالت‌های ناموفق است، گفت: هرچند دولت مجاز به مداخله موردی در بازار است اما همین دخالت را باید با هدف‌گذاری، برنامه‌ریزی دقیق و ابزار کارآمد انجام دهد و اگر چنین الزاماتی و در واقع اصول اقتصادی رعایت نشود، نباید از نهادهایی نظیر بورس کالا انتظار معجزه داشته باشیم. با همه این تفاسیر باید عنوان کرد که موفقیت و کارایی ۱۰۰ درصدی بورس کالا در گرو فراهم بودن بسترهای قانونی و علمی و اقتصادی است و اگر برای مثال شاهد قیمت گذاری نادرست در بازار یک محصول باشیم، نباید از بورس کالا که برای عملیاتی کردن اقتصاد رقابتی و واقعی ایجاد شده است، توقع غیر منطقی داشت.

رحمانی با بیان اینکه منتقد دخالت دستوری است، اظهار کرد: بورس کالا یکی از بازارهایی است که خریدار و فروشنده یکدیگر را پیدا می‌کنند و عرضه و تقاضا به‌صورت شفاف صورت می‌گیرد. اما اگر قرار باشد محصول در بورس با دلار ۴۲۰۰ تومانی معامله شود اما در بازار با قیمت روز عرضه شود، مشخص است که خودمان به رشد تقاضا در بورس دامن زده‌ایم. در اینجا اگر معاملات یک محصول در بورس کالا انجام نشود که دیگر آمار شفافی هم به دست نمی‌آید و مشخص نیست چه به روز بازارها می‌آید. به این ترتیب هر نوع اقدام دستوری اگر بدون سنجش دقیق یک بازار رقم بخورد، تبعات سنگینی برای اقتصاد از جمله بروز رانت و دلالی دارد.

با ابزارهای بورس هزینه مبادلات را کاهش دهیم

وی در پاسخ به اینکه آیا بکارگیری ابزارهایی مانند قراردادهای آتی بر کاهش قیمت‌ها اثرگذار است؟ گفت: به‌طور قطع بورس ابزارهایی در اختیار دارد که می‌تواند به کاهش هزینه‌های مبادله منجر شود. یکی از این ابزارها، قراردادهای آتی و دیگری قرارداد اختیار معامله است که علاوه بر کاهش هزینه مبادله، زمینه ارتقای ساختار سنتی بازار و مدرن شدن آن را نیز فراهم می‌کند. در همین راستا معاملات قراردادهای اختیار معامله زعفران راه‌اندازی شد که این اتفاق خوبی است که در کنار گواهی سپرده به رشد بازار کمک می‌کند. در کل اینکه این ابزارهای مالی، کارکرد پوشش ریسک نوسانات در آینده را دارند که می‌تواند در صنایع مختلف به کار گرفته شود تا فعالان صنایع دیگر نگران نوسانات قیمتی در آینده نباشند.

رحمانی درباره نقش بورس کالا در گسترش صادرات کشور بیان کرد: اگر نرخ ارز به درستی اعمال شود قطعاً بورس کالا مسیری است که می‌تواند جایگاه و قیمت محصولات ایرانی را در بازارهای جهان تثبیت و تقویت کند. باید پذیرفت بورس کالا به اقتصاد ایران کمک می‌کند. این بورس یک فرصت سرمایه‌گذاری و حرکت به سمت اقتصاد آزاد و رقابتی را ایجاد کرده و بورس کالا در مسیر درستی قرار دارد و از منابع تأمین مالی برای اقتصاد ایران بوده است.