قبل و بعد برجام در صنعت هوایی

بررسی وضعیت این صنعت، قبل از برجام نیز بخشی دیگر از اظهارات این مقام مسوول است. شاید کمتر کسی به این موضوع آگاه باشد که در دوره تحریم‌ها نه‌تنها در بسیاری از فرودگاه‌های اروپا به هواپیماهای ایرانی سوخت نمی‌دادند، بلکه در صورت فروش سوخت، هزینه آن به صورت چمدانی در فرودگاه‌ها پرداخت می‌شد. اما با اجرایی شدن برجام، این مشکلات برطرف شده است. اصغر فخریه‌کاشان در گفت‌وگو با «ایلنا» گفت: عده‌ای یادشان رفته است‌ که در دوران تحریم با چمدان پول سوخت هواپیما در فرودگاه‌های اروپایی را جابه‌جا می‌کردیم و سعی می‌کنند دستاوردهای حوزه هوایی در دوران پسابرجام را نادیده بگیرند.

این عضو ارشد تیم مذاکره‌کننده خرید هواپیما درباره برچسب‌هایی که جریان مخالف دولت به اقدام دولت برای نوسازی ناوگان هوایی کشور می‌زنند، عنوان کرد: به‌طور قطع آن چیزی که درباره مرجوعی بودن این هواپیماها گفته می‌شود، اساسا صحت نداشته و مفهومی با عنوان هواپیمای مرجوعی در دنیا وجود خارجی ندارد. وی درخصوص فضای پس از برجام در حوزه کسب‌وکارصنعت حمل‌ونقل، گفت: مهم‌ترین مشخصه‌های دوران تحریم این بود که بیزینس و تجارت در ایران گران‌تر انجام می‌شد. صرف نظر از اینکه ریسک‌های بسیار زیادی در برداشت و زمان را طولانی می‌کرد.

فخریه‌کاشان توضیح داد: ایرانی‌ها خدمات دست اول و خدمات پس از فروش را هم نمی‌توانستند دریافت کنند. البته در صادرات هم همین مشکلات را داشتیم یعنی گواهی مبدا از ایران را نمی‌توانستیم صادر کنیم و گواهی‌های استاندارد از ایران صادر نمی‌شد ولو اینکه کالای ایرانی با بالاترین استانداردهای جهانی منطبق بود. از سوی دیگر کالای ایرانی به صورت مستقیم از ایران نمی‌توانست به کشور مقصد برسد و باید با لوگو و آرم کشور دیگری وارد بازارهای جهانی می‌شد و از آن مبدا صادر می‌شد که در نهایت درآمد شرکت‌های ایرانی را کاهش می‌داد.

قائم‌مقام وزیر راه و شهرسازی در امور بین‌الملل ادامه داد: در دوران تحریم ایرانی‌ها را در کنفرانس‌های علمی هم دعوت نمی‌کردند و در بسیاری از دوره‌های آموزشی حق حضور برای به‌روز کردن اطلاعات و دانش را به ایرانی‌ها نمی‌دادند. از دیگر مشکلات دوران تحریم این بود که تنوع در خرید و انتخاب نداشتیم و تنها می‌توانستیم از محصولات یک یا دو شرکت با انتخاب محدود استفاده کنیم. تمام اینها باعث می‌شد که هزینه‌ها چیزی حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد افزایش پیدا کند و چون قدرت انتخاب نداشتیم تنها حق انتخاب کالاهای گران را به ما می‌دادند و کالاها را با هر قیمتی به ایران می‌فروختند.

البته دوران تحریم حسن‌هایی هم برای ما داشت اینکه توانستیم در بخش‌هایی ظرفیت‌سازی کنیم و نتیجه این شد که توانستیم پالایشگاه و نیروگاه‌ها را با توان داخلی بسازیم و قطعات زیادی ساخته شد و برخی از شرکت‌های داخلی پا گرفتند.

وی درخصوص انکار‌کنندگان دستاوردهای برجام گفت: دوران تحریم عیب بسیار بزرگی که داشت این بود که به‌دلیل انحصاری که به‌وجود آمده بود به افرادی اجازه می‌دادند که هرکارغیرقانونی را انجام دهند و توجیه کارهایشان، شرایط تحریم بود. در این دوران عده‌ای توانستند مجوز‌های ویژه و خاص دریافت کنند که در نتیجه زمینه‌هایی برای سوءاستفاده به‌وجود آمد و پول‌های هنگفتی در اوج درآمدهای نفتی در کشور توزیع شد که حاصل آن مجوزهای خاص، برج‌هایی است که امروز مانند قارچ از زمین سر در آوردند و سرمایه‌گذاری‌های کلانی که در این حوزه انجام شد.

به‌طور قطع این حجم سرمایه‌گذاری و ساخت‌وسازها در سایه این توجیه که شرایط دوران تحریم اضطراری است و باید به شرکت‌های داخلی فرصت دهیم، انجام شده است و محل سرمایه‌گذاری در این حوزه‌ها از توزیع پول بی‌حساب و کتاب در دوران تحریم است. این هجمه سرمایه‌گذاری باعث شد امروز میزان سرمایه‌گذاری در این حوزه‌ها به هزاران میلیارد تومان برسد.

فخریه‌کاشان تصریح کرد: معتقدم یک ایراد مهم دیگری که در دوران تحریم وجود داشت به ملت و دولت برمی‌گردد؛ چرا که به محض اینکه دوره تحریم تمام شد، آن شرکت‌ها و موسساتی را که در دوران تحریم ظرفیت‌سازی کردند، فراموش می‌کنیم و چتر حمایتی خود را از آنها برمی‌داریم و این خطری است که امروز احساس می‌شود و این درحالی است که این شرکت‌ها ظرفیت‌سازی‌های قابل‌توجهی را در حوزه‌های مختلف انجام داده‌اند.

به گفته فخریه‌کاشان، بسیاری از بانک‌های کوچک جهانی وارد همکاری با بانک‌های ایرانی شده‌اند و صدها ال سی در این مدت گشایش یافته است اما هیچ‌یک از این همکاری‌ها با دور زدن تحریم‌ها انجام نشده است. امروز ضمانت‌های بانکی صادر می‌شود و برای قرارداد خرید هواپیما ضمانت‌نامه بانکی از یک بانک معتبر جهانی صادر شده و به معنای این است که شبکه بانکی ایران متصل به شبکه بانکی جهان است.

وی گفته است: برای اینکه بدانیم چرا رابطه بانکی هنوز برقرار نشده، باید به چند واقعیت توجه کنیم. اول اینکه هنوز سایه برخی از تحریم‌های آمریکایی بر سر یکسری از بانک‌های خارجی وجود دارند که این تحریم‌ها، تحریم‌های هسته‌ای نیستند و بنابراین برخی از بانک‌ها نگران این هستند که در همکاری‌ها، این تحریم‌ها را نقض نکنند. نکته بسیار مهم این است که جهان بانکی تغییر کرده و در سال‌هایی که ما در تحریم قرار داشتیم و درهای کشورمان به بازارهای مالی جهانی بسته بود، مقررات بین‌المللی در حوزه بانکی به‌وجود آمده است که این مقررات بین‌المللی می‌گوید بانک‌ها باید مشتری خود را بشناسند و بدانند مقصد نهایی این پول‌ها کجاست باید بدانند فروشنده این پول کیست و چه رابطه‌ای بین گیرنده و فرستنده پول وجود دارد. این مقررات می‌گوید این پول از چه بانکی منتقل شده و برای چه خریدی این انتقال انجام شده است.

فخریه‌کاشان ادامه داد: باید قبول کنیم که در سال‌های غیبت ما دستورالعمل‌ها و آیین‌نامه‌هایی در حوزه بانکی شکل گرفته که شبکه بانکی ما به آنها ملحق نشده است؛ بنابراین از آنجا که بانک‌های ایرانی به این کنوانسیون‌ها نپیوستند نمی‌توانند وارد شبکه بانکی بین‌المللی بشوند. در واقع باید گفت این محدودیت‌های بانکی را نمی‌توان تحریم دانست. بانک آلمانی هم اگر بخواهد با یک بانک فرانسوی تعامل داشته باشد باید به این آیین‌نامه‌ها بپیوندد و این مساله تحریم نیست و مساله رعایت مقررات جهانی در این حوزه است.

وی با بیان اینکه رفتار جهان پس از برجام با ما تغییر کرده است، گفت: در دوره تحریم‌ها کارت ویزیت فعالان اقتصادی ایرانی‌ها را هم نمی‌گرفتند یا اینکه کارت ویزیت را پس می‌دادند. در بسیاری از حوزه‌ها حتی جواب ایمیل شرکت‌های ایرانی را هم نمی‌دادند؛ اما پس از برجام تمام شرکت‌های خارجی بزرگ، فعالان اقتصادی خارجی، مقامات مسوول خارجی بعد از ۵۰ سال به ایران آمدند و امروز شرایطی پیش آمده است که مدیران ارشد بزرگ‌ترین شرکت‌ها برای ملاقات با مدیران شرکت‌های ایرانی ساعت‌ها پشت در اتاق مدیران منتظر می‌ماندند.