مخاطرات پیش روی نگین زمین‌شناسی ایران

می متالز - در سال‌های اخیر دسترسی بیشتر مردم ایران به اینترنت و فضای مجازی سبب رونق گردشگری داخلی در بسیاری از مناطقی که تا پیش از این ناشناخته بودند، شده است. مناطقی ازجمله جزیره هرمز که تصاویری از جاذبه‌های شگفت‌انگیزش در شبکه‌های مجازی دست به دست می‌شود و موجی از گردشگران را روانه این نگین زمین‌شناسی خلیج فارس می‌کند. 

در سال‌های اخیر شناخته شدن این جزیره و نمایش زیبایی‌های خیره‌کننده آن در فضای مجازی و پرداختن رسانه‌های دیداری و شنیداری به این منطقه گردشگری سبب شده تا سفر مسافران و گردشگران در سال 97 به این جزیره نسبت به سال قبل 180 درصد رشد داشته باشد. 

رشدی که پیش‌بینی شده در نوروز 98 رکورد جدیدی را ثبت کند. پیش‌بینی بخشدار هرمز حکایت از آن دارد که این جزیره روزانه 6 تا 7 هزار مسافر ورودی داشته باشد. اگرچه رونق گردشگری در این جزیره به توسعه اقتصادی بومیان این منطقه نیز کمک می‌کند، اما ورود خارج از ظرفیت تحمل گردشگران به این جزیره می‌تواند تاثیرات مخربی بر جاذبه‌هایی داشته باشد که گردشگری این منطقه بر آن استوار است.

در سال‌های اخیر گوشی‌های هوشمند و اینترنت‌های همراه در ایران جزیره کوچک هرمز را بیش از جزیره کیشی که سال‌ها است برای تبدیل شدن به یک منطقه آزاد تجاری و گردشگری اعتبار دریافت می‌کند، معروف کرده است. تصاویر موبایلی از مردم هرمز، لباس‌های سوزن‌دوزی شده، سواحلی از تخم‌های لاک‌پشت و خاک سرخ، کوه‌های رنگین هرمز و الهه نمک، فرش خاکی و موزه نادعلیان کار خودش را بهتر از تبلیغات سیستماتیک دولتی برای جذب گردشگر داخلی انجام داده است. 

به گفته سید مجدالدین حسینی، بخشدار هرمز، ورود مسافران و گردشگران در سال 97 به جزیره هرمز در مقایسه با سال 96 حدود 180 درصد رشد داشته است. به گفته او، در پنج روز تعطیلی بهمن‌ماه سال 97، 28 هزار نفر به این جزیره سفر کردند. 

همچنین در 18 بهمن‌ ماه 8 هزار و 361 نفر به جزیره هرمز سفر کردند که 1.8 برابر جمعیت این جزیره 6 هزار نفری است. ورود این تعداد گردشگر تنها در روزهایی از سال رکود بزرگی برای هرمز محسوب می‌شود که شاید کمتر شهری تجربه آن را داشته باشد. تجربه‌ای که شاید نوروز 98 متفاوت‌تر از سال 97 باشد. براساس پیش‌بینی‌های بخشدار هرمز، در ایام نوروز نزدیک به 6 تا 7 هزار نفر از این جزیره بازدید خواهند کرد.

رشد صعودی گردشگری در هرمز البته اگرچه تا اندازه‌ای به سود مردم این منطقه است و آنها را از رکود اقتصادی نجات خواهد داد اما این جزیره را با مشکلاتی روبه‌رو خواهد کرد. اولین مشکل اسکان و تامین غذای گردشگران است. اگرچه بخشدار هرمز اعلام کرده که تاکنون هیچ کمبودی در اسکان و تامین مواد غذایی گردشگران وجود نداشته اما او از ساخت و بهره‌برداری از هتل‌ و مراکز اقامتی در این جزیره خبر داده است. 

به گفته او، برای پوشش جمعت مسافران نوروز 98 پیش‌بینی شده 70 بومگردی تجهیز و آماده و یک هتل سه ستاره با ظرفیت اسکان 6 نفر در فاز اول و 90 نفر در فاز دوم بهره‌برداری، پیش از تعطیلات به مجموعه‌های اقامتی این جزیره اضافه می‌شود. علاوه ‌بر این در دو بوستان جزیره و دو محدوده ساحلی هرمز، فضایی برای اسکان و برپا کردن کمپ‌های مسافرتی آماده شده است که امکان اسکان نزدیک به 800 نفر را دارد. همچنین 100 تخته چادر هلال احمر هرکدام به ظرفیت 16 نفر برای مواقع اضطراری تهیه شده و ستاد اسکان به همراه سه مدرسه و سالن‌های ورزشی در جزیره نیز برای استقرار مسافران آماده شده‌اند.

ساخت و بهره‌برداری هتل‌ها اگرچه یکی از زیرساخت‌های اصلی گردشگری در هر منطقه و قطب توریستی هستند اما ساخت بی‌ضابطه و قارچ‌گونه آنها می‌تواند برای بافت سنتی جزیره و حتی جاذبه‌های طبیعی این منطقه خطرآفرین باشند. گرچه روند هتل‌سازی در جزیره هرمز تا به امروز نگران‌کننده نبوده اما افزایش گردشگران ورودی و نیاز به اسکان آنها ممکن است روند ساخت‌وسازها در این جزیره را افزایش دهد و سرنوشت جزیره هرمز را به سرنوشت دیگر مناطق توریستی ایران نزدیک کند و روند ویلاسازی و تجاری شدن زمین‌ها در این جزیره را افزایش دهد و به نابودی منابع طبیعی این جزیره بینجامد.

خاک منحصربه‌فرد جزیره هرمز که توجه گردشگران را به خود جلب کرده، یکی از عناصر ارزشمند این جزیره است که در خطر قرار دارد. فروش خاک این جزیره به عنوان صنایع دستی و گاه به عنوان یک کالای تزئینی در صفحات اینستاگرامی برخی افراد کاسب‌کار و برخی شرکت‌ها در سال‌های اخیر توجه بسیاری از فعالان محیط‌‌زیست را به خود جلب کرده است. 

گرچه قبل از این خبر قاچاق خاک این جزیره به کشورهای عربی جنجال بسیاری فراهم کرده بود اما آسیبی که از ورود گردشگران و به سوغات بردن خاک این جزیره وارد می‌شود کمتر از قاچاق نخواهد بود. اخیرا یکی از فعالان اینستاگرام که با فالوورهای فیک راهی نیز به حوزه گردشگری باز کرده، این بار در پروژه کاسب‌کارانه با خاک سواحل نقره‌ای جزیره هرمز ساعت‌هایی برای فروش ساخته و در صفحه خود تبلیغات آنها را می‌کند. 

همچنین به تازگی یک کلینیک سلامت در شهرک غرب تهران در صفحه اینستاگرام خود تصاویری از راه رفتن روی ماسه‌های نقره‌ای منتشر کرده است. این اتفاق با واکنش شدید فعالان محیط ‌زیست و گردشگری مواجه شده است. با این حال اما بخشدار هرمز معتقد است که حتی یک گرم از خاک سرخ معدن هرمز صادر نمی‌شود و هیچ برداشتی برای فروش انجام نمی‌گیرد. او گفته: خاک‌هایی که به عنوان هنر و صنایع دستی این جزیره در حال فروش است، در حجمی نیست که آسیب برساند. یقیناً اگر بتوان جامعه محلی را توانمند کرد می‌توان این بخش را ساماندهی کرد.

فارغ از مشکلات زیست‌محیطی ورود خارج از ظرفیت گردشگران به جزیره هرمز، توریست‌ها می‌توانند مشکلات فرهنگی و اجتماعی نیز برای مردمان این مناطق به وجود آوردند. مشکلاتی که از تمایز در فرهنگ‌ گردشگران و مردمان بومی این مناطق به وجود می‌آورند، می‌تواند بخشی از فرهنگ خود را به فرهنگ بومی منتقل یا بخشی از فرهنگ بومی را خدشه‌دار کند.

با این حال اما بخشدار هرمز اعلام کرده که گردشگری در هرمز براساس طرح جامع توسعه پایدار است. طرحی که با درنظر گرفتن همه اصول در حال اجرا است. علاوه‌ بر این برای آموزش و توانمندسازی بومی‌ها با همراهی بنیاد برکت، کلاس‌های آموزش اجتماعی، صنایع دستی و راهنمای گردشگری در حال برگزاری است. در کنار آن کمیته امداد با دفتر امام جمعه بندرعباس هماهنگ کرده است که برای مردم و راهنماهای گردشگری ساکن در این منطقه کلاس‌های آموزش زبان انگلیسی برگزار کند. محیط زیست نیز در اجرای همه برنامه‌های گردشگری همراه است.

هرمز اما تنها منطقه‌ای نیست که مورد توجه گردشگران قرار گرفته. مناطق بسیاری از ایران از طریق تصاویر موبایلی و شبکه‌های مجازی به عنوان مناطق گردشگری ویژه در ایران شناخته شده‌اند که اگرچه سود بسیاری نصیب مردم منطقه کرده اما برای خوشحال بودن از ورود بدون کنترل و بیش از ظرفیت گردشگر به منطقه می‌تواند تبعات زیست‌محیطی و فرهنگی بسیاری داشته باشد.