پنجمین جلسه شورای حفاظت از منابع آب و کارگروه سازگاری با کم آبی و ارائه گزارش پروژه پایش فرونشست دشت‌های استان لرستان برگزار شد

به گزارش می‌متالز، در ابتدای جلسه گزارش پایش و بررسی فرونشست در دشت‌های کوهدشت و خرم‌آباد تهیه شده در اداره کل زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی زاگرس (لرستان) ارائه شد.

بر اساس این گزارش، آبخوان کوهدشت بر اساس مطالعات پیشین یک آبخوان بسته بوده و خروجی و یا ورودی به سایر آبخوان‌های مجاور ندارد.

بررسی هیدروگراف واحد آبخوان کوهدشت نشان دهنده افتی حدود ۲۰ الی ۲۵ متری دشت در سال ۱۳۶۸ تاکنون و افزایش شدت این تغییرات در یک دهه گذشته است. با توجه به کاهش نزولات جوی در سال‌های گذشته، نداشتن ارتباط هیدرولوژیکی با آبخوان‌های مجاور، افزایش مصارفی همچون کشاورزی و به میزان کمتر مصارف شهری و صنعتی سبب کاهش سطح آب زیرزمینی در این دشت شده است. بر اساس مطالعات انجام شده بیشترین میزان نشست در محدوده مرکزی دشت و شهر کوهدشت (از جنوب شرق تا غرب آن) توزیع شده است. این نواحی به خوبی با پراکندگی چاه مطابقت دارد. در این مناطق بیشترین تعداد چاه و همچنین بیشترین میزان تخلیه از آبخوان وجود دارد. همچنین عمیق‌ترین چاه‌ها در این نواحی قرار گرفته‌اند. عمده چاه‌های موجود دارای مصارف کشاورزی بوده و همپوشانی مخروط افت آن‌ها موجب ایجاد یک منطقه تخلیه وسیع در مرکز آبخوان کوهدشت شده است.
فرونشست به وقوع پیوسته در کوهدشت در مرحله بلوغ خود قرار داشته و ارتباط مستقیم با برداشت بی‌رویه منابع آب‌زیرزمینی دارد. شرایط زمین شناسی مانند تناوب لایه‌های مختلف خاک و جنس سنگ بستر (آهکی) از عوامل موثر بر تشدید فرونشست در آبخوان کوهدشت است.

بازدید میدانی، مطالعات زمین‌شناسی مهندسی و هیدرولوژی و همچنین مطالعات سنجش از دور دشت مذکور بیانگر نرخ نسبتاً بالای فرونشست در بخش مرکزی و غربی دشت است. با توجه به مصرف عمده آب جهت مصارف کشاورزی و در وهله بعد با میزان خیلی کمتر مصارف شهری و صنعتی، و نتایج مطالعات اخیر لازم است به‌منظور کنترل و کاهش خطرات احتمالی از جمله: کاهش معیشت مردم محلی بدلیل وابستگی به کشاورزی، جلوگیری از آسیب زیرساخت‌ها که می‌تواند بسیار هزینه‌بر باشد، برنامه‌ریزی درست و اصولی جهت کاهش بهره‌برداری از منابع آب زیرزمینی با جایگزینی محصولات با نیاز آبی سالانه کمتر، توسعه صنایع با نیاز آبی حداقلی صورت گردد. در غیر اینصورت مشکلات فزآینده ناشی از افزایش و توسعه روند تغییرات فرونشست در این دشت در سال‌های آتی دور از انتظار نیست.




و، اما در دشت خرم‌آباد مناطق جنوب شرقی دارای رسوبات ریزدانه رسی بیشتری بوده و هرچه به سمت شمال غرب برویم میزان رسوبات رسی نسبتاً کمتر شده و یا در زمینه‌ای از رسوبات دانه درشت‌تر نمود یافته‌اند. بر اساس نقشه‌های زمین شناسی سنگ بستر آبخوان آبرفتی خرم‌آباد دارای تاقدیس مدفون آهکی عموماً از جنس سازند سروک است که با توجه به قابلیت انحلال‌پذیری آن و احتمال به وجود آمدن فروچاله‌های کارستی در سنگ کف، خطر وقوع فرونشست دشت را بالا می‌برد.


بر اساس مطالعات انجام شده فرونشست دشت خرم آباد در مراحل ابتدایی خود قرار دارد و بیشترین میزان فرونشست در نواحی غربی و شمال غربی شهر خرم آباد به دست آمده است. بر همین اساس ارتباط معنادار و مشخصی بین برداشت منابع آب زیرزمینی و وقوع فرونشست در محدوده آبخوان خرم آباد مشاهده نمی‌شود. به نظر می‌رسد دشت خرم آبا علی‌رغم تغذیه مناسب، عمق زیاد سنگ کف و در نتیجه حجم قابل توجه ذخیره آب‌های زیرزمینی در کنار آبخوان‌های کارستی منطقه که خود از عوامل تغذیه‌کننده دشت می‌باشند، بدلیل توسعه کشاورزی در کل دشت و همچنین توسعه صنایع در بخش شمالی دشت بخش مرکزی دشت واقع در شمال شهر خرم‌آباد و بخش شمال دشت محصور بین زمین‌های کشاورزی و شهرک صنعتی می‌تواند در معرض‌ترین بخش از نظر فرونشست باشد.

منبع: سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور