حادثه معدن طبس، پدیده‌ای درس‌آموز برای فعالان حوزه معدن خراسان رضوی

به گزارش می‌متالز، روز‌ها از وقوع حادثه معدنجو طبس می‌گذرد، اما غم این حادثه هنوز بر دل همه ما سنگینی می‌کند. مرگ بیش از ۵۰ کارگر این معدن و آسیب‌هایی که خانواده معدن‌کاران در نبود نان‌آور خانه‌شان با آن مواجه هستند، جانکاه و در عین حال برای اهالی خراسان رضوی درس‌آموز است.

در استان بیش از ۱۰۰۰ محدوده معدنی جای دارد. اگرچه اکثر معادن استان روباز و تعداد معادن زیرزمینی در این استان کم است، اما لزوم کمک گرفتن از تشکل‌های تخصصی برای نظارت بر معادن و پیشگیری از وقوع چنین حوادثی، ضرورتی انکارناپذیر به شمار می‌رود. در واقع در پی وقوع حادثه معدن طبس، وظیفه نظارت و کنترل بیشتر بر معادن بر دوش مسوولان و تشکل‌های تخصصی بخش معدن سنگین‌تر شده است.

رئیس کمیسیون معدن اتاق بازرگانی مشهد با بیان اینکه حادثه معدن طبس ضایعه دردناکی بود که به وقوع پیوست و منجر به جان‌باختن تعدادی از کارگران آن شد، تأکید کرد: باید از این حادثه، درس‌های فراوانی گرفت.

غلامرضا نازپرور در خصوص وضعیت معادن استان به لحاظ ایمنی و قابل پیش‌بینی و پیشگیری بودن حوادثی هم‌چون حادثه طبس در استان گفت: بدون شک معادن ما نیاز به نظارت و کنترل دارند، اما در این میان دولت با کمبود نیرو مواجه است و باید برای نظارت و کنترل بر معادن از تشکل‌های تخصصی این بخش استفاده و به آنها تفویض اختیار کند.

وی تصریح کرد: از ظرفیت‌های نظام مهندسی معدن و خانه معدن باید استفاده شود تا در راستای کنترل و نظارت بر معادن اقداماتی انجام گیرد.

نازپرور افزود: برای افزایش ایمنی معادن، نسبت به برگزاری دوره‌های آموزشی اجباری ۸ ساعته توسط خانه معدن استان اقدام شده است و امسال با ترتیب اولویت نسبت به پرخطر بودن معادن این آموزش‌ها ارائه می‌شود.

معادن زغال پرخطرتر از همه معادن

وی بیان کرد: بنا به آمار ۷ معدن زغال در خراسان رضوی وجود دارد و مهم‌ترین آن معدن آق دربند است که از گذشته فعالیت داشته است. سال‌ها قبل نیز در این معدن حادثه‌ای اتفاق افتاده و گویا همان حادثه زنگ خطری برای مسوولان شده تا نسبت به نظارت و ایمنی بر معادن جدی‌تر وارد شوند. طبق نظر کارشناسان معدن، معادن زیرزمینی خطرات بیشتری دارند، لذا نیاز به نظارت و کنترل بیشتری دارند.

رئیس خانه معدن خراسان رضوی یادآور شد: هر معدن، مسوول کنترل ایمنی دارد، اما متناسب با نوع و ابعاد کار معدن این مسوولیت‌ها متفاوت است، مثلاً در معادن کوچک و روباز مسوول فنی، مسوول ایمنی هم هست؛ ولی در معادن زیرزمینی، مسوول ایمنی جداست و یک نفر به طور تمام‌وقت باید حضور داشته باشد و در نبود او باید نیرویی جایگزین باشد تا نسبت به کنترل و نظارت نسبت به مسائل فنی و ایمنی اقدام کند.

وی تصریح کرد: معادن زیرزمینی چند نوع هستند که در این میان، معادن زغال از همه پرخطرتر هستند. در این معادن به دلیل تولید گاز متان، نیاز به ارزیابی‌ها و اندازه گیری‌هایی در حین کار هست، بنابراین کوچک‌ترین تعلل و کوتاهی، جبران‌ناپذیر است و با جان انسان‌ها بازی می‌کند.

نازپرور با اشاره به حادثه معدن زغال طبس که بنا به اخبار، مقصر حادثه شرکت بهره‌بردار معرفی شده است، گفت: احتمال می‌رود به علت نبود نیروی کافی و کمبود تجهیزات، دست‌اندرکاران نتوانسته باشند به خوبی نشت گاز را تشخیص دهند.

وی ادامه داد: بنا به نظر کارشناسی اولیه دلیل وقوع حادثه، این بوده که تشخیص حجم زیاد گاز پشت لایه‌های استخراجی سخت است، گرچه برای تشخیص گاز در حین استخراج، دستگاه‌هایی وجود دارد که می‌تواند میزان گاز را در تونل‌ها مشخص کند، همچنین تهویه باید انجام شود، زیرا تهویه در این معادن بسیار مهم است تا اکسیژن کافی به آنجا برسد.

رئیس کمیسیون معدن اتاق بازرگانی مشهد با بیان اینکه مشابه واقعه طبس، در معدن یورت در شمال ایران در سال‌های گذشته حادثه‌ای روی داد و تعدادی از معدنکاران جان باختند، اعلام کرد: نباید این حوادث را به فراموشی سپرد، بلکه باید علت‌ها را پیگیری کرد و برای افزایش ایمنی معادن و ارائه آموزش به فعالان حوزه معدن همواره تلاش کرد.

شناسایی نقاط خطر عامل، ۸۰ درصد ایمنی در هر کار

کار کردن در معدن سخت است و کار کردن در معادن زیرزمینی سخت‌تر، اما کار در معادن زغال سنگ، سخت‌ترین است. به دلیل وجود گاز متان و گرد زغال، کار کردن در این نوع معادن علاوه بر سختی، نیازمند رعایت نکات ظریفی است، از جمله اینکه روزانه باید حد مجاز گاز به وسیله دستگاه‌ها اندازه‌گیری مشخص شود، کارگر حتماً با ماسک، چکمه، لباس مناسب، تجهیزات و ملزومات مورد نیاز در محل کار حضور داشته باشد. درواقع برای پیشگیری از هر گونه حادثه‌ای، باید همه این موارد رعایت شود وگرنه حوادثی به بارمی آید که قابل جبران نیست.

حسین وارسته‌الهی، کارشناس ایمنی معادن در خراسان رضوی نیز با تأکید بر قابل پیش‌بینی و قابل پیشگیری بودن حوادثی هم‌چون حادثه غمبار طبس گفت: ایمنی یعنی، پیشگیری از حوادث و شناسایی ریسک و خطر هر کاری. اگر خطرات کار در حوزه معدن را بشناسیم، می‌توانیم از بروز حوادث جلوگیری کنیم و بدین ترتیب با شناسایی خطرات و تلاش برای پیشگیری از آنها، ۸۰ درصد ایمنی را رعایت کرده‌ایم.

وی با بیان اینکه وقتی مسائل ایمنی را رعایت کنیم، خود به خود زمینه بروز خطر کاسته و خطرات مهار می‌شوند، گفت: در همه سال‌هایی که به عنوان مسوول فنی و ایمنی در معادن مختلف خراسان رضوی فعالیت داشته‌ام، با شناخت خطرات و سخت‌گیری در رعایت مسائل ایمنی از جمله ابزار و وسائل مورد نیاز ایمنی کارگران تا موارد مربوط به نصب تابلو‌های هشدار در محدوده پهنه معدنی و حتی جاده‌های دسترسی و آگاه‌سازی کارگران نسبت به خطرات احتمالی متناسب با نوع فعالیت معدن، از بروز حوادث جلوگیری کرده‌ام.

وی با اشاره به اینکه کار کردن در معادنی با موقعیت‌های کوچک و در زیرزمین بسیار سخت است و می‌طلبد نکات ایمنی با دقت بیشتری رعایت شود، یادآور شد: معمولاً سخت‌گیری‌های مسوول فنی و ایمنی معادن، هم برای کارگر و هم برای کارفرما و بهره‌بردار به سختی پذیرفته می‌شود، اما مسوول ایمنی نباید به راحتی از رعایت نکات ایمنی غفلت کند، زیرا هر گونه سهل‌انگاری ممکن است منجر به از دست رفتن جان انسانی شود.

الهی ادامه داد: با نظر داشت به اتفاقی که در طبس روی داد به نظرم کارگرانی که جان خود را از دست داده‌اند، افراد با تجربه و آگاه به خطرات معدن زغال نبوده‌اند، زیرا در معادن زغال هر لحظه بیم پیش روی گرد زغال و گاز گرفتگی وجود دارد، بنابراین کارگر معدن با شناخت نسبت به خطرات اگر تجربه داشته باشد با دست خالی و بدون تجهیزات نباید جلوتر برود، زیرا گاز افراد را نمی‌شناسد و آنها را می‌گیرد؛ بنابراین باید آن قسمتی که نشت گاز صورت گرفته پلمب می‌شد و با تجهیزات برای باز کردن مسیری که امکان انفجار و ریزش سقف و دیواره معدن هم وجود داشت، اقدام می‌شد.

این کارشناس فنی و ایمنی معدن در خراسان رضوی، یکی از حوادث احتمالی که روزانه در معادن زغال پیش روی معدن کاران وجود دارد را نشت گاز متان دانست و گفت: از این گاز به عنوان قاتل خاموش یاد می‌شود و باید روزانه با دستگاه‌های دقیق و درست به لحاظ ایمنی، میزان گاز سنجیده شود و چه بسا دستگاه هم باید دقت کار و درستی‌اش تایید شود، زیرا به مرور زمان دستگاه هم خراب می‌شود و ممکن است درست عمل نکند.

وی تصریح کرد: گاز متان دیدنی نیست و همان طور که در گذشته برای ایمنی معادن و اطمینان یافتن از نبود گاز موضوع را با وجود یک قناری در قفس امتحان می‌کردند و زنده ماندن قناری نشانه سلامت محیط کار در معدن بود، امروز سنجش میزان گاز در معادن با دستگاه‌هایی تست می‌شود و باید معادن این دستگاه مجهز و به روز را داشته باشند.

الهی خاطرنشان کرد: با شناخت خطرات و پیش‌بینی آنها می‌توان از بروز اتفاقاتی مثل حادثه طبس پیشگیری کرد، البته برخی عوامل طبیعی مثل زمین لرزه و فشار بر پهنه معدنی در بروز حوادث معدنی تا ۵ درصد به امکان روی دادن حوادث می‌افزایند و گرنه در یک معدن زغال که احتمال نشت گاز هست، این نشت گاز یک‌ باره اتفاق نمی‌افتد و نیاز است مسوول ایمنی خود را موظف بداند هر روز میزان گاز را کنترل کند و اگر احساس غیرایمن بودن فضا را داشت، سینه کار را مسدودسازی کند، با نصب علائم خطر ورود افراد را ممنوع اعلام کند و با نصب دوربین، وضعیت نظارت و کنترل نشت گاز را به دقت بررسی کند و گزارش ایمنی روزانه را تنظیم کند. در این صورت امکان ندارد حادثه‌ای به این عظمت رخ دهد و ۵۲ خانواده را داغدار کند.

این کارشناس ایمنی معدن اظهار کرد: کارگری که آموزش ابتدایی در خصوص کار کردن در معدن زغال و گاز زغال و خطرات آن را بداند و در استفاده از لوازم ایمنی از جمله کلاه، ماسک، چکمه، لباس مناسب و استفاده از تجهیزات مورد نیاز دقت نظر داشته باشد و کارشناس ایمنی معدن هم با سخت‌گیری رعایت این موارد را گوشزد کند، از درصد بروز حادثه در معادن به میزان قابل‌توجهی کاسته می‌شود.

وی گفت: بار‌ها شاهد بوده‌ام که کارگر می‌خواهد کار خودش را راحت کند و برایش استفاده از کلاه ایمنی و برخی تجهیزات سخت است، حتی بهره‌بردار معدن هم مسائل ایمنی را ترمز تولید و هزینه‌زا می‌داند، اما مسوول فنی معدن باید بر رعایت مسائل ایمنی پافشاری کند و در انجام امور ایمنی دقت نظر داشته باشد.

الهی با تأکید بر اینکه باید به کارگر معدن قبل از شروع به کار، تفهیم شود که قرار است در چه شرایطی کار کند و به او موارد خطر و اقدامات خطرآفرین شناسانده شود، یادآور شد: بهره‌بردار معدن هم باید نسبت به تجهیز معدن به لوازم و تجهیزات ایمنی و در اختیار قرار دادن وسایل ایمنی به کارگران دقت داشته باشد، زیرا کارگر معدن باید کفش ایمنی، لباس مناسب و کلاه و ... داشته باشد و خطرات کار در معدن و نحوه مواجهه با این خطرات را بداند.

کارشناس ایمنی باید بر هر دو بخش هم کارگر و هم بهره‌بردار با سخت‌گیری کنترل و نظارت کند تا پازل ایمنی معدن با در کنار هم قرار دادن این قطعات کامل شود.

روز‌ها از حادثه معدن جو طبس گذشته است، اگرچه داغ از دست رفتن کارگران این حادثه برای خانواده‌های آنها تا ابد جگرسوز است. اما یادمان باشد این حادثه باید پدیده‌ای درس‌آموز برای همه ما باشد از کارگر معدن گرفته تا بهره‌بردار معدن تا سایر دست‌اندرکاران حوزه تولید و کارشناسان ایمنی و فنی در پروژه‌های مختلف اعم از معدن و غیرمعدن، همه و همه باید تلاش کنند تا با شناخت نقاط خطر و ریسک کار، نکات ایمنی را رعایت کنند.

بدون شک معدنکاران، انسان‌هایی شریف و مظلوم هستند و کار آنها در معدن خدمتی مقدس به اقتصاد و توسعه کشور محسوب می‌شود که بی‌نام و نشان در دل زمین مظلومانه کار کرده و همواره بیم جان و غم نان دارند. کاش تصمیم‌گیران به گونه‌ای برنامه‌ریزی کنند تا حادثه‌دیدگان معدن طبس و همه حادثه‌دیدگان حوادثی از این دست که برای گذران زندگی و تامین هزینه‌های زن و فرزند، مجاهدت کرده و در شرایط سخت به کار تن می‌دهند، در صورت از دست دادن جانشان، شهید تلقی شوند و با در نظر گرفتن مزایایی از خانواده آنان حمایت و پشتیبانی صورت گیرد.

منبع: خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)