احیا و بازسازی معادن؛ بازگشت زمین به زندگی

به گزارش می‌متالز، با توجه به نقش حیاتی عرصه‌های طبیعی در پایداری اکولوژیکی و تأمین منابع حیاتی، چون آب، هوا و تنوع زیستی، مدیریت معادن باید به‌ گونه‌ای باشد که پس از پایان استخراج، فرآیند احیا و بازسازی بلافاصله آغاز شود. بر اساس قوانین جاری کشور از جمله ماده ۲۴ قانون معادن، بهره‌برداران موظف‌اند پس از اتمام عملیات معدنی، محدوده فعالیت را به وضعیت قابل قبول بازگردانند و برای این منظور نیز باید ضمانت‌نامه‌ای در اختیار دستگاه‌های متولی قرار دهند.

اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان زنجان، احیا و بازسازی معادن را به‌ عنوان یکی از مأموریت‌های اصلی خود در دستور کار قرار داده است. در سال‌های اخیر، تلاش شده تا با همکاری بهره‌برداران و مشارکت مردم محلی، مناطق تخریب‌شده به طبیعت بازگردانده شوند.

معاون حفاظت و امور اراضی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان زنجان، ضمن تاکید بر اهمیت احیا و بازسازی معادن اظهار می‌کند: احیا و بازسازی معادن، تنها یک اقدام فنی نیست که بعد از پایان عملیات برداشت انجام شود. این کار، یک مسوولیت اجتماعی است که باید از همان ابتدای فعالیت‌های معدنی در دستور کار قرار گیرد.

«مالک‌اژدر افشاری» تصریح می‌کند: زمین‌هایی که بهره‌برداری معدنی در آنها انجام می‌شود، سرمایه طبیعی کشور هستند و نباید پس از پایان کار، به حال خود رها شوند. اصلاح آسیب‌هایی که به خاک، پوشش گیاهی و محیط زیست وارد شده، یک وظیفه انسانی و اخلاقی است. اگر می‌خواهیم منابع را سالم به نسل‌های آینده تحویل دهیم، باید احیا و بازسازی را جدی بگیریم.

او با بیان اینکه یکی از نمونه‌های موفق این اقدامات، مربوط به معدن دوران است و در این معدن پنج هکتار از زمین‌های تخریب‌شده تحت عملیات احیا قرار گرفته است، می‌افزاید: در استان زنجان تاکنون عملیات احیا و بازسازی در هفت معدن واقع در شهرستان‌های زنجان، ابهر، خدابنده و ماهنشان انجام شده است. تمام این عملیات‌ها به‌ صورت بیولوژیک و با روش‌هایی همچون بذرپاشی و کاشت گونه‌های بومی صورت گرفته تا اکوسیستم منطقه به حالت طبیعی بازگردد.

نماینده یک شرکت اکتشاف زنجان که بهره‌بردار یک معدن است نیز می‌گوید: ما پس از اتمام برداشت مواد معدنی، با همکاری منابع طبیعی استان وارد مرحله بازسازی شدیم. بازسازی و احیا محیط بخش مهمی از فرآیند کار ما است.

وی ادامه می‌دهد: پنج هکتار از محدوده معدن بعد از پایان عملیات برداشت، تحویل منابع طبیعی و کار احیا آغاز شد. بذر گیاهان مرتعی که متناسب با اقلیم منطقه هستند، با نظارت کارشناسان پاشیده شد و حالا شاهد رشد این گیاهان هستیم. در آینده نزدیک این پوشش گیاهی از تخریب خاک جلوگیری خواهد کرد.

این فعال در حوزه معدن با بیان اینکه فعالیت معدنی نباید تنها به استخراج محدود بماند، عنوان می‌کند: احیا باید همزمان با عملیات معدن‌کاری در دستور کار قرار بگیرد. زمین بعد از برداشت نباید به حال خود رها شود و این نگاه باید به یک فرهنگ تبدیل شود.

همچنین کارشناس اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان زنجان نیز به کاشت گونه‌های مرتعی و درختان بومی در منطقه برخی معدن اشاره می‌کند و می‌گوید: در محدوده برخی معادن، نهال‌های ارس و زالزالک غرس شدند. این گونه‌ها، بومی و مقاوم هستند و می‌توانند نقش مهمی در تثبیت خاک و بازسازی اکوسیستم منطقه ایفا کنند.

«احد خطیبی» یادآور می‌شود: احیا و بازسازی معادن، یکی از پروژه‌های مهم اداره منابع طبیعی است و ما تلاش می‌کنیم با مطالعات دقیق و کارشناسی، بهترین گونه‌های گیاهی را برای هر منطقه انتخاب کنیم.

از دیگر نمونه‌های موفق در حوزه بازسازی، اقدامات انجام‌شده در معدن سنگ آهن است. بهره‌بردار این معدن، درباره تجربه خود می‌گوید: ما حدود دو سال است که به‌ صورت مستمر اقدامات محیط‌زیستی انجام می‌دهیم. ظرفیت محل دپوی معدن که تکمیل شده بود، با همکاری منابع طبیعی احیا شد. در این زمین، بذرپاشی انجام دادیم تا گیاهان مرتعی رشد کنند.

«بابک امامی» با بیان اینکه علاوه بر بذرپاشی، یک هکتار از زمین را به کاشت گل محمدی اختصاص دادیم، تصریح می‌کند: حدود ۹۰ درصد از این گل‌ها به ثمر نشسته‌اند که هم به تقویت پوشش گیاهی منطقه کمک می‌کند و هم برای روستاییان منبع درآمد ایجاد کرده است.

امامی به اهمیت مشارکت جوامع محلی در این فرآیند اشاره کرد و می‌گوید: ما همراه با کارشناسان منابع طبیعی، گیاهان منطقه را بررسی کردیم و بر اساس شرایط اقلیمی و خاک، بذر مناسب را انتخاب کردیم. این کار فقط احیای زمین نیست؛ بخشی از رسالت ما برای انتقال فرهنگ حفظ منابع طبیعی به نسل آینده است.

بازگشت زمین به زندگی

امروز در بسیاری از مناطق معدنی استان زنجان، بذر‌هایی که بر خاک نشسته‌اند، نماد بازگشت امید به سرزمین هستند. هر جوانه‌ای که از دل زمین سر برمی‌آورد، نشانی از تعهد و مسوولیتی است که فراتر از سودآوری و تولید، به آینده‌ای سبز و پایدار چشم دوخته است.

تجربه احیا و بازسازی معادن در زنجان ثابت کرده است که می‌توان بین توسعه و حفظ منابع طبیعی، تعادل برقرار کرد، می‌توان هم زمین را کاوید و هم دل خاک را با کاشت دوباره، آرام کرد. این کار نه یک انتخاب اختیاری، بلکه یک ضرورت اخلاقی، زیست‌محیطی و انسانی است.

زمین سرمایه‌ای است که از پدران به ما رسیده و باید به آیندگان سپرده شود؛ با همان سخاوت، با همان شکوه و حتی بهتر از آن. احیا و بازسازی معادن، ترجمه عملی این باور است، باوری که اگر به درستی در جان جامعه نهادینه شود، می‌تواند مسیر توسعه را به‌ سوی پایداری و توازن هدایت کند. احیا و بازسازی معادن، نه یک انتخاب بلکه یک ضرورت است، ضرورتی که ریشه در اخلاق، مسوولیت اجتماعی و تعهد به آینده دارد. تنها در سایه این نگاه می‌توان به توسعه‌ای پایدار دست یافت که در آن طبیعت، هم‌پای صنعت رشد کند و زمین، فرصت بازگشت به زندگی را بیابد.

منبع: خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)