نشانه‌ای از فعالیت آتشفشانی جدی مشاهده نمی‌شود

به گزارش می‌متالز، گزارش کامل دفتر بررسی مخاطرات زمین‌شناسی، زیست‌محیطی و مهندسی این سازمان را در ادامه بخوانید:

تغییرات حجم خروج بخارات از آتشفشان دماوند

امیر شمشکی، رضا علیخان‌زاده

هر از گاهی اخباری مبنی بر افزایش چشمگیر خروج بخارات از قله آتشفشان دماوند در فضای رسانه‌­ای منتشر می‌شود که برای اطلاع علاقه‌مندان به این موضوع، مطالبی به شرح ذیل ارائه گردیده است.

- آتشفشان دماوند آتشفشانی است جوان و خفته که هیچ‌گونه گزارش تاریخی از فعالیت آتشفشانی از آن موجود نیست. با وجود این، نشانه‌هایی از خاموش نبودن آن شامل خروج بخارات و وجود چشمه‌های آبگرم در پیرامون آن مشاهده می‌گردد.

- در این منطقه، چون مقدار درجه زمین گرمایی بالا بوده، آب‌های نفوذ یافته از سطح زمین نسبت به مناطق با درجه زمین گرمایی معمولی، در مسیری کوتاه‌تر به سرعت گرم می‌شوند و از طریق شکستگی‌ها و درز و شکاف‌های موجود در سنگ‌ها به سطح زمین راه می‌یابند.

- با توجه به این که آتشفشان دماوند آتشفشانی خاموش به شمار نمی‌آید، خروج دود و بخار از آن پدیده‌ای عادی است. البته در گذشته مقدار خروج این بخارات دارای تغییراتی بوده و گه‌گاه افزایش شدت خروج مورد توجه قرار گرفته است. از جمله این موارد می‌توان به افزایش خروج دود و بخار از بهمن‌ماه سال ۱۳۸۵ به مدت چند ماه اشاره نمود.

- در گزارش‌های تهیه شده توسط این سازمان در سال ۱۳۸۵ و ۱۳۸۶ در این مورد، به رخداد زمین لرزه‌ای با بزرگای ۲.۷ در ۲۳ دی‌ماه ۱۳۸۵ به عنوان مهمترین رخداد لرزه‌ای در کوتاه‌ترین زمان و نزدیک‌ترین مکان از زمان گزارش افزایش خروج بخارات اشاره شده است. در این گزارش‌ها، نویسندگان به این نکته اشاره دارند که نشانه‌هایی از رخداد قریب الوقوع فعالیت آتشفشانی مشاهده نمی‌شود. در گزارش سال ۱۳۸۵ با توجه به کاهش چشمگیر مقدار TDS (کل مواد جامد محلول-Total dissolved solids) در آب تعدادی از چشمه‌های آبگرم جنوب کوه دماوند که در آن زمان به مدت چند سال تحت پایش ماهانه قرار داشتند، نتیجه گرفتند که به احتمال زیاد افزایش این بخارات به دلیل افزایش نفوذ آب به داخل زمین بوده باشد.

- بررسی سایت مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران در اول شهریور ۱۴۰۴ (زمان نگارش این گزارش) در ۳ ماه اخیر و در شعاع ۳۰ کیلومتری از قله دماوند نشان می‌دهد که در ۱۵ تیرماه سال جاری فقط یک زمین لرزه با بزرگای ۲.۷ در موقعیت جغرافیایی ۵۲.۱۹ درجه طول شرقی و ۳۶.۱۰ درجه عرض شمالی و در فاصله حدود ۱۹ کیلومتری شمال غرب قله رخ داده است.

- هر چند که افزایش میزان بخار و گاز از دهانه آتشفشان می‌تواند یکی از نشانه‌های احتمال فعالیت آتشفشانی باشد، اما در کنار آن لازم است که نشانه‌های دیگری مانند تغییر چشمگیر در الگوی لرزه‌خیزی منطقه مشاهده شود که در این مورد، تغییر خاصی ایجاد نشده است.

- اهمیت پایش پوسته زمین در این منطقه به‌ویژه از دیدگاه رخداد آتشفشان و زمین‌لرزه بسیار مهم می‌باشد. این سازمان از اواخر سال ۱۳۸۳ با آغاز پایش هیدروژئوشیمیایی تعدادی از چشمه‌های آبگرم و معدنی کشور با هدف استقرار ایستگاه‌های پایش دائم آب چشمه‌ها و به دنبال آن مطالعات مکان‌یابی استقرار شبکه لرزه‌نگاری و GPS اقدامات خوبی را تا حوالی سال ۱۳۹۶ انجام داده است. بر اساس نتایج به دست آمده، ساخت ایستگاه‌های مورد نظر و ایجاد شبکه رفتارسنجی پوسته زمین در منطقه جزو برنامه­‌های سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور می‌باشد. لازم به ذکر است، وجود شبکه‌های رفتارسنجی در تعدادی از کشور‌ها موجب گردیده که با به‌دست آمدن اطلاعات مناسبی از آتشفشان‌ها، پیش‌بینی بهتری از رفتار آنها به عمل آید.

- در مجموع، تا این زمان بر اساس وضعیت موجود شواهدی مبنی بر فعال شدن قریب‌الوقوع این آتشفشان وجود ندارد.

*عکس و فیلم توسط حمیدرضا دبیری، طبیعت‌گر کشورمان در تاریخ‌های ۳۱ مرداد و ۰۱ شهریورماه از قله دماوند برداشته شده است.

منبع: سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور