یورش معدنکاوان به منطقه حفاظت‌شده ساریگل/ ورود عناصر "سرب و روی" به آب شرب اسفراین

به گزارش می متالز؛ این روزها تصاویری ناراحت‌کننده از منطقه حفاظت‌شده ساریگل خراسان شمالی منتشر شده و  مردمانی از قشر محروم جامعه را به تصویر می‌کشد که در  محدوده آلبلاغ به‌صورت غیرمجاز و با روش‌های ابتدایی حتی بدون مراعات شرایط سلامت خود که به مرگ یکی از آنها منجر شد، سرب و روی محدوه را به توبره کشیده و پس از طی مسیری صعب‌العبور توسط چارپایان اجاره‌ای به دلالان نقابدار می‌فروشند.

این در حالی است که منطقه حفاظت شده ساریگل با توجه به نزولات قابل توجه، یکی از منابع آبی استان به حساب می‌آید؛ چشمه‌های آق، پولاد، چهل مرغ، ترکال، گاوارکی، باق، لستان، کلوخی و رودخانه گنجدان از منطقه حفاظت شده ساریگل سرچشمه گرفته و علاوه بر تامین آب روستا‌های مسیر به رودخانه اردغان ملحق می شوند.

محدوده‌ای که بخشی از حوزه آبریز سد بیدواز را تشکیل می‌دهد و در نتیجه آب شرب مردم اسفراین را تامین می‌کند که همین امر سبب شده، نگرانی‌ها از مسمومیت این منابع آب توسط عناصر سرب و روی افزایش یابد و به هشدار متخصصان منجر شود با این حال، تلاش‌های ذی‌نفعان و برخی مسئولان استانی برای قانونی کردن این برداشت‌ها از معادن آلبلاغ ادامه دارد؛ تلاش‌هایی که سبب شد نماینده اسفراین، هفته گذشته طی ملاقاتی با عیسی کلانتری، درخواست واگذاری بخشی از منطقه حفاظت‌شده ساریگل به تعاونی توسعه عمران شهرستان اسفراین را مطرح کند! این در حالی است که ثبت معادن در مناطق تحت حفاظت محیط زیست، با قانون مغایر است و مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی هم مخالفت خود را با اجرای آن اعلام کرده است.

در همین رابطه، "مرتضی شریفی؛ دکترای تخصصی جنگل با گرایش طراحی پارک‌های طبیعی" با بیان اینکه منطقه حفاظت‌شده ساریگل یکی از نمونه‌های بارز جغرافیای گیاهی ایرانی و تورانی است که نمونه‌های مشابه آن در دیگر نقاط سرزمین به شدت تخریب یافته یا در معرض تخریب جدی است، می‌گوید: منطقه حفاظت شده و پارک ملی ساریگل با توجه به تنوع فن و فلور  یکی از هات‌اسپات‌های رویشی ایرانی تورانی محسوب شده و از معدود مناطق چهارگانه تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست است که به دلیل تراکم جمعیتی و توسعه‌یافتگی اندک، شرط بکریت نسبی (Wilderness) را احراز می‌کند.

وی ادامه می‌دهد: جای تعجب است که چرا سازمان حفاظت محیط زیست تنها بخشی از این گنجینه را ارتقاء حفاظت داده و پارک ملی اعلام کرده است البته از اینکه این اتفاق برای محدوده امن افتاده جای شکر دارد اما برای اینکه منطقه‌ای عنوان پارک ملی را احراز کند باید دستکم 5 زون از 9 زون مورد نظر IUCN (سازمان جهانی حفاظت از محیط زیست)  را داشته باشد؛ بدین تریب به جرات می‌توان گفت، عنوان پارک ملی زیبنده کل منطقه حفاظت شده ساریگل است نه  بخش کوچکی  از آن.

این عضو سابق کمیته ملی ارزیابی اثرات محیط زیستی پروژه ها یادآور می‌شود: در حال حاضر در پی برداشت‌های غیرمجاز از معادن سرب و روی آلبلاغ،  مسمومیت آب مورد مصرف روستاهای مسیر رودخانه گنجدان قطعی است همچنین در ادامه رودخانه اردغان آلودگی آب با عناصر سرب و روی بیشتر شده و بدتر از همه اینکه این محدوده، بخشی از حوزه آبریز سد آب شرب بیدواز محسوب می شود که آب شرب اسفراین را تامین می‌کند.

شریفی با ابراز تاسف از در معرض خطر قرار گرفتن محیط زیست و سلامت مردم منطقه توسط سودجویان و دلالان تاکید می‌کند: حتی معادن سرب و روی که با مراعات اصول فنی و ایمنی محیط زیستی برداشت می‌شوند کماکان اثرات سوء بر منابع آبی و خاک به جا می‌گذارند برای نمونه بررسی‌های به عمل آمده در منطقه تحت تاثیر معدن سرب و روی زه‌آباد قزوین نشان می‌دهد که با افزایش عناصر سرب و روی صدمات جبران‌ناپذیری به منابع آبی و خاکی منطقه وارد آمده است بنابراین مسلم  است که زیر و رو کردن محدوده آلبلاغ ساریگل بدون مراعات اصول فنی و ایمنی که گفته می‌شود حتی مسیل‌ها از آن در امان نیستند سلامت جوامع محلی، روستایی  و شهری را در معرض خطر جدی قرار می‌دهد.

وی با اشاره به اینکه حفاظت فیزیکی از مناطق، از وظایف بنیادی سازمان حفاظت محیط زیست است می‌گوید: یگان حفاظت محیط زیست دقیقاً به همین منظور تشکیل شده است و باید از سوء‌استفاده سودجویان از معادن این منطقه جلوگیری کند به علاوه از آنجا که منطقه حفاظت شده ساریگل، تحت مالکیت سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری است، یگان حفاظت منابع طبیعی هم می‌تواند وارد عمل شود؛ بر اساس قوانین موجود، یگان‌های یاد شده می‌توانند به عنوان ضابط دادگستری ضمن رفع تجاوز با ایجاد موانع لازم ورود به محدوده را مطلقا ممنوع کنند.

شریفی با ابراز تاسف از تلاش سازمان صنعت، معدن و تجارت و استانداری خراسان شمالی برای ثبت معدن در منطقه حفاظت شده ساریگل می‌گوید: اگر مناطق ممنوعه  به طور آشکار مورد تجاوز و تخریب قرار گیرد و دستگاه‌های مسئول دست رو دست بگذارند، سنگ رو سنگ بند نمی‌شود؛ جای بسی تاسف است که در این وضعیت بحرانی سازمان صنعت و معدن و تجارت، صنفی‌گرانه با طرح انتزاع محدوه و اختصاص آن  به معدن، بی‌قانونی و هرج و مرج را ترویج می‌کند!

منطقه حفاظت شده و پارک ملی ساریگل در نزدیکی اسفراین یکی از نخستین سیستم‌های حفاظتی کشورمان است و با سطح حدود 30 هزار هکتار، سابقه مدیریت حفاظتی در آن  به سال 1353 می‌رسد که در سال 1381 بخش کوچکی از آن (حدود 7 هزار هکتار) به پارک ملی ارتقاء سطح یافت؛ این لکه 30 هزار هکتاری به دلیل تنوع توپوگرافی (ارتفاعات کوهستانی‌، تپه ماهورهای میانه و منطقه دشتی)  رویشگاه بیش از 200 گونه گیاهی اغلب داروئی و صنعتی و زیستگاه قوچ و میش اوریال، پلنگ، گورخر، آهو، جبیر، میش مرغ است؛ این منطقه حدود 3 تا 4 درصد پرندگان شناخته شده ایران و گونه‌های قابل توجه دوزیستان و خزندگان را در خود پناه داده است.