۳ میلیارد دلاری که بی‌سروصدا از میلگرد پرید!

‌می‌متالز - در حالی که ارزش صادرات زنجیره آهن و فولاد ایران در پنج‌ماهه نخست ۱۴۰۴ به مرز ۳ میلیارد دلار رسیده، داده‌های انجمن فولاد نشان می‌دهد شتاب صادرات مواد اولیه رکورد زده، اما صادرات محصولات نهایی نظیر میلگرد سقوط کم‌سابقه‌ای را تجربه کرده است؛ روندی که کارشناسان آن را زنگ خطر برای ثبات و ارزش‌افزوده این صنعت می‌دانند.

به گزارش می‌متالز، بر اساس تازه‌ترین آمار انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران صادرات زنجیره آهن و فولاد کشور در پنج‌ماهه نخست سال جاری با رشدی ۱۷ درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل همراه بوده و از سطح ۴.۶۹ میلیون تن به ۵.۴۸ میلیون تن رسیده است.

این رشد معادل افزایش ۷۹۶ هزار تن بوده و نشان‌دهنده بهبود نسبی شرایط بازار‌های صادراتی پس از افت سه‌ماهه اول سال است.

سه میلیارد دلار درآمد ارزی

ارزش صادرات کل زنجیره فولاد در این بازه زمانی با رشد ۱۰ درصدی به ۲.۹۷ میلیارد دلار رسیده و عملاً مرز ۳ میلیارد دلار را لمس کرده است. رشد ارزش، بیشتر مرهون افزایش صادرات ورق‌های فولادی و مواد خام بوده تا محصولات نهایی با ارزش‌افزوده بالا.

جهش مواد اولیه؛ رکورد ۸۰ درصدی کنسانتره

یکی از برجسته‌ترین نکات گزارش رشد ۸۰ درصدی صادرات کنسانتره سنگ آهن است که از ۹۰۰ هزار تن به بیش از ۱.۶۲ میلیون تن رسیده و ارزش صادراتی آن نیز جهشی ۷۸ درصدی را تجربه کرده است. این روند در کنار رشد صادرات گندله سنگ آهن (۹ درصد)، حکایت از آن دارد که بخش معدن با رویکردی تهاجمی‌تر وارد بازار‌های جهانی شده است.

با این حال، فولادسازان نسبت به این وضعیت ابراز نگرانی می‌کنند چرا که افزایش خام‌فروشی می‌تواند مواد اولیه را از صنایع پایین‌دستی خارج کرده و قیمت تمام‌شده تولید داخلی را افزایش دهد.

سقوط میلگرد؛ هشدار برای صنایع پایین‌دستی

بازار مقاطع طویل فولادی، و به‌ویژه میلگرد، در این دوره با کاهش صادرات چشمگیری روبه‌رو شده است. صادرات میلگرد از ۱.۲۳ میلیون تن در پنج‌ماهه نخست ۱۴۰۳ به ۸۴۹ هزار تن در ۱۴۰۴ کاهش یافته که معادل افت ۳۱ درصدی است. با توجه به اینکه میلگرد بیش از ۸۵ درصد صادرات مقاطع طویل فولادی را به خود اختصاص می‌دهد، این افت سنگین به معنای ضربه مستقیم به سبد صادراتی محصولات نهایی فولاد ایران است.

بهبود در ورق‌های فولادی

در سوی دیگر، ورق‌های فولادی عملکرد مثبتی را ثبت کرده‌اند. صادرات ورق گرم، ورق سرد و ورق پوشش‌دار مجموعاً رشد ۴۱ درصدی در حجم و افزایش ۵۳ میلیون دلاری در ارزش را تجربه کرده‌اند. شرکت‌های بزرگ مانند فولاد مبارکه و ورق خودرو چهارمحال و بختیاری، با تقویت بازار‌های هدف و انعطاف قیمتی، موفق شده‌اند سهم بیشتری از بازار خارجی را به دست آورند. به طور خاص، ارزش صادرات انواع ورق‌های فولادی ۱۲۲ میلیون دلار بیشتر از مدت مشابه سال قبل شده و به ۲۱۶ میلیون دلار رسیده است.

فولاد میانی و آهن اسفنجی؛ ادامه مسیر افزایشی

در بخش فولاد میانی، صادرات بیلت و بلوم با رشد ۱۴ درصدی و اسلب با افزایش ۲۸ درصدی همراه بوده است. همچنین صادرات آهن اسفنجی ۴۱ درصد افزایش یافت و از ۵۵۰ هزار تن به ۷۷۸ هزار تن رسید؛ روندی که نشان‌دهنده تقاضای ثابت یا رو به رشد این محصولات در بازار‌های منطقه‌ای است.

تصویر کلی؛ رشد کم‌کیفیت؟

اگرچه آمار کلی از رشد ۱۷ درصدی حجم صادرات و ۱۰ درصدی ارزش حکایت دارد، اما ترکیب این رشد چندان به نفع صنایع پایین‌دستی نیست.

افزایش صادرات مواد خام و نیمه‌خام به موازات افت صادرات مقاطع طویل فولادی، نشان می‌دهد سهم کالا‌های با ارزش‌افزوده بالا در سبد صادراتی کاهش یافته است. در واقع اقتصاد فولاد کشور از رشد “حجمی” سود برده، نه از رشد “کیفی” و پایدار.

نمای کلی تغییرات پنج‌ماهه (بر اساس جدول انجمن فولاد)

تیرآهن: افت ۳۶ درصدی حجم صادرات.
میلگرد: افت ۳۱ درصدی حجم و ۲۷ درصدی ارزش.
مقاطع طویل فولادی: افت کلی ۳۲ درصدی در حجم.
ورق‌های فولادی: رشد ۴۱ درصدی حجم و ۱۳۴ درصدی ارزش.
کنسانتره سنگ آهن: رشد ۸۰ درصدی حجم و ۷۸ درصدی ارزش.

لزوم بازنگری سیاست‌ها

این ارقام پیامی روشن دارند اینکه صادرات مواد اولیه در حال بلعیدن فرصت‌های ارزش‌افزوده داخلی است. اگرچه در کوتاه‌مدت افزایش فروش سنگ آهن و کنسانتره درآمدزاست، اما در بلندمدت می‌تواند موجب تضعیف توان تولید داخلی و کاهش حضور ایران در بازار‌های محصولات فولادی شود.

تدوین سیاست‌های پایدار، کنترل خام‌فروشی و تقویت تولید محصولات نهایی ضروری‌ترین اقداماتی است که باید در دستور کار قرار گیرد تا آمار سه‌ماهه آینده به جای هشدار، امید را به این صنعت بازگرداند.

منبع: پایگاه خبری - تحلیلی ایراسین