مصارف مختلف بنزین ارزان در ایران/ قیمت سوخت پرمصرف‌ها گران‌تر از کم‌مصرف‌ها باشد

به گزارش می متالز، مصرف بنزین در کشور حدود 90 میلیون لیتر در روز است. این سوخت دارای دو نوع مصرف در کشور می‌باشد: «مصرف رفاهی» و «مصرف خدماتی».

«مصرف رفاهی» عبارتست از مصرف بنزین در موتورسیکلت‌ها و خودروهای شخصی که برای جابجایی خانوارها استفاده می‌شود. این نوع مصرف تقریبا معادل 48 میلیون لیتر در روز است که 54 درصد مصرف بنزین را شامل می‌شود. «مصرف خدماتی» بنزین شامل مصرف بنزین در پیک‌های موتوری (تقریبا 3 میلیون لیتر در روز)، تاکسی‌های سنتی و اینترنتی (تقریبا 16.5)، وانت‌ها (18.5) و کامیونت‌ها (3.8) می‌شود. در نتیجه، «مصرف خدماتی» بنزین برابر 42 میلیون لیتر است که 46 درصد مصرف بنزین را شامل می‌شود. لذا با نگاهی کلی به موضوع می‌توان نتیجه گرفت که نیمی از مصرف بنزین در بازار و تعیین قیمت نهایی کالاها تأثیر داشته و نیمی دیگر تأثیری در آن ندارد.

*میزان یارانه پنهان بنزین چقدر است؟

با فرض قیمت 4200 تومانی دلار و 60 دلاری هر بشکه نفت، قیمت هر لیتر بنزین در بازارهای جهانی معادل 2000 تومان است. لذا میزان تخفیفی که دولت برای مصرف‌کنندگان بنزین در ایران در نظر گرفته است معادل 50% می‌باشد که این رقم در سال بالغ بر 33 هزار میلیارد تومان (7.8 میلیارد دلار) خواهد شد. تخفیف یا یارانه پنهان بنزین با نرخ ارز 8 هزار تومان معادل 91 هزار میلیارد تومان (11.4 میلیارد دلار) در سال و با نرخ ارز 15 هزار تومان معادل 200 هزار میلیارد تومان (25 میلیارد دلار) در سال است.

*تخفیف در مصارف مختلف بنزین چه نتایجی دارد؟

تخفیف در مصارف رفاهی بنزین که توسط صاحبان 17 میلیون خودروی شخصی صورت می‌گیرد، تنها باعث پایین ماندن هزینه‌های حمل‌ونقل خانوارها می‌شود و سبب شده است تا سهم هزینه بنزین از درآمد خانوارهای صاحب خودرو تنها معادل 3 درصد باشد. تخفیف یا یارانه پنهان بنزین در بخش «مصرف خدماتی» تبدیل به درآمدزایی و ثروت‌آفرینی شده و اشتغالزایی را برای 2 میلیون راننده تاکسی سنتی و اینترنتی، 2.5 میلیون راننده وانت و تعدادی پیک موتوری تسهیل کرده است. پس بطور کلی نیمی از تخفیف بنزین در بخش «مصرف خدماتی»، تنها صرف پایین‌نگه‌داشتن هزینه‌های حمل‌ونقل خانوارها شده و نیمی دیگر در بخش «مصرف خدماتی»، تبدیل به ارزش افزوده می‌شود و فرصت کسب‌وکار را برای حداقل 5 میلیون نفر آماده کرده است.

با توجه به موارد یادشده می‌توان گفت که از مجموع 25 میلیون نفر صاحبان خودرو و موتورسیکلت بنزین‌سوز، 20 میلیون نفر صرفا از تخفیف بنزین در جهت کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل و 5 میلیون نفر از تخفیف بنزین در جهت کسب درآمد و ثروت‌آفرینی منتفع می‌شوند. با توجه به پایان‌پذیربودن منابع نفت و گاز و رشد مصرف داخلی، دولت تا زمان مشخصی توان تأمین بنزین ارزان برای همه را خواهد داشت. در نتیجه بهتر است تا از تخفیف بنزین که سالانه معادل 33 هزار تا 200 میلیارد تومان است، به نحوی استفاده شود که مردم رفته‌رفته از این تخفیف بی‌نیاز شوند.

دولت می‌بایست با جهت‌دهی صحیح به یارانه پنهان بنزین، خانوارها را از این تخفیف بی‌نیاز سازد که تنها راه این مهم، افزایش درآمد خانوار یا کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل است. «مصرف خدماتی» یارانه پنهان بنزین به دلیل مؤثر بودن در قیمت‌های نهایی کالاها، شاید فعلا قابل اغماض باشد اما دولت می‌تواند برای جهت‌دهی به «مصرف رفاهی» یارانه بنزین، قیمت بنزین را مانند برق و گاز برای پرمصرف‌ها گران‌تر از کم‌مصرف‌ها نماید. درآمد حاصل از این افزایش قیمت می‌تواند برای افزایش درآمد خانوار یا کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل بکار رود.

*دو راهکار دولت برای افزایش درآمد خانوار

برای افزایش درآمد خانوار، دولت دو راهکار کلی در پیش دارد که راهکار اول تخصیص یارانه نقدی یا کوپن است. راهکار دوم نیز یک راهکار بلندمدت بوده که در آن دولت می‌بایست با تخصیص درآمدهای جدید از فروش بنزین، به توسعه زیرساخت‌ها در جهت اشتغالزایی و افزایش سطح درآمد عمومی بپردازد. برای کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل نیز راهکارهایی مانند جایگزین کردن سوخت‌های ارزان نظیر CNG و یا توسعه حمل‌ونقل عمومی پیش روی دولت است که محل تأمین هزینه‌های آن نیز از همان محلِ افزایش قیمت بنزین برای پرمصرف‌ها، تأمین خواهد شد.

یادداشتی از محمدجواد ساکت، کارشناس انرژی