نقش موثر تحرک اقتصادی معادن کوچک در جذب جمعیت

به گزارش می متالز، تا چند سال پیش معادن کوچک و متوسط موردتوجه نبوده‌اند اما در سال‌های اخیر اهمیت این معادن به دلیل کمک به رشد اقتصاد و نقشی که در توسعه مناطق دورافتاده دارند، مورد توجه بیشتر قرار گرفته است.
به باور کارشناسان در اهمیت این معادن همین بس که ۹۸ درصد معادن کشور از نظر تعداد جزو معادن کوچک و متوسط هستند و ۸۵ درصد اشتغال بخش معدن در ایران را به خود اختصاص می‌دهند. همچنین این معادن کوچک و متوسط بیش از ۶۰ درصد سهم سرمایه‌گذاری‌ها را به خود اختصاص داده‌اند که به طور عمده متعلق به بخش خصوصی است.
از طرف دیگر، تمرکز بر معادن کوچک برای کشوری مثل ایران که از پراکندگی و گستردگی زیادی در زمینه معادن و فلزات مختلف سود می‌برد، الزامی است و این مهم می‌تواند به رشد اقتصادی کشور کمک کند. درباره اهمیت معادن کوچک و لزوم توجه به آنها با کارشناسان این حوزه گفت‌وگو کرده ایم.

سازمان معادن کوچک را ایجاد کنیم

مصطفی غنیمتی، کارشناس معدن درباره لزوم توجه به معادن کوچک گفت: تغییر سریع و گسترده فناوری تولید در دهه‌های اخیر، فاصله گرفتن از تولید انبوه در صنایع بزرگ و گرایش به سمت تولید انعطاف‌پذیر در صنایع کوچک و متوسط، توانایی رقابت SMEها را افزایش داده و منجر به انتقال فعالیت‌های اقتصادی از صنایع بزرگ به سمت صنایع کوچک ‌شده است.
او درباره محاسن توجه به معادن کوچک گفت: ازآنجایی‌که معادن کوچک‌مقیاس به سرمایه‌های کلان نیاز ندارند، نسبت به معادن بزرگ‌مقیاس ریسک کمتری دارند. همچنین بازدهی سرمایه اولیه در معادن کوچک‌مقیاس بسیار راحت‌تر است. از طرفی، تحرک اقتصادی یک معدن کوچک در یک منطقه کوچک می‌تواند نقش موثری در جذب جمعیت در شهرهای کوچک و رونق اقتصادی این شهرها داشته باشد.
این کارشناس معدن با انتقاد از اینکه سهم معادن در تولید ناخالص ملی درست محاسبه نمی‌شود، اظهار کرد: متاسفانه در برآورد تولید ناخالص داخلی بخش معدن، فقط تولید استخراجی معادن در نظر گرفته می‌شود و سهم معدن در تولید ناخالص داخلی، زیر یک درصد برآورد شده است، درحالی‌که در محاسبه تولید ناخالص داخلی معادن باید زنجیره ارزش معادن را از صنایع بالادست تا صنایع پایین‌دست که محصولات اولیه خود را از تولیدات مستقیم معدنی به‌دست می‌آورند، در نظر گرفت. او تاکید کرد: در آن صورت سهم معادن به‌ویژه سهم بنگاه‌های کوچک و متوسط معدنی که ۹۸ درصد معادن کشور را تشکیل می‌دهند و ۸۵ درصد اشتغال و ۶۵ درصد تولیدات معدنی را به خود اختصاص داده‌اند، در تولید ناخالص داخلی و اقتصاد کشور چشمگیر خواهد بود.
غنیمتی به بررسی مشکلات معادن کوچک پرداخت و اظهار کرد: مهم‌ترین مشکلی که در بخش معدن و صنایع معدنی بزرگ وجود دارد، تصدی‌گری غیرتخصصی دولت در بخش معدن و صنایع معدنی و ‌حمایت نکردن دولت از بنگاه‌های کوچک و متوسط معدنی است. دیگر مشکل، به‌ویژه در زمان تحریم‌ها، تامین مالی و ممکن نبودن بهره‌گیری از فناوری‌های نوین در بخش‌های مختلف اکتشاف تا استخراج و فرآوری صنایع معدنی است. توسعه نیافتن زیرساخت‌های موردنیاز معادن ازجمله تامین آب، توسعه ناوگان حمل‌ونقل و عوارض گمرکی تامین ماشین‌آلات موردنیاز تولیدات معدنی، از دیگر مشکلات این بخش از صنعت تولیدی کشور است.
این کارشناس معدن، مهم‌ترین راهکارها در توسعه SMEهای معدن را حمایت دولت در ایجاد جذابیت معادن کوچک و متوسط دانست و بیان کرد: تسهیل تامین مالی با اعطای تسهیلات بانکی، معافیت‌های مالیاتی، جذب سرمایه‌گذاری خارجی، ایجاد سازمانی با عنوان سازمان معادن کوچک (مانند سازمان صنایع کوچک)، همسوسازی قوانین محیط‌زیست و منابع طبیعی، فرهنگ‌سازی و آشنایی جامعه روستایی با نقش معدن در توسعه پایدار کشور و هماهنگ‌سازی صنایع بزرگ معدنی در حمایت از صنایع کوچک و متوسط معدنی ضروری است.

سهم عمده معادن کوچک در اقتصادهای محلی و منطقه‌ای

فردین قهرمان روزگار، کارشناس معدن نیز درباره اهمیت معادن کوچک و متوسط در رشد اقتصادی اظهار کرد: این معادن سهم عمده‌ای در اقتصادهای محلی و منطقه‌ای دارند و باعث رونق تولید و اقتصاد در منطقه مورد بهره‌برداری می‌شوند. او اظهار کرد: از شغل‌های مستقیمی که ایجاد می‌شود تا مشاغل غیرمستقیم و وابسته که باعث گردش مالی در منطقه می‌شوند همه از مزایای رونق معادن کوچک است و تا زمانی که معدن مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد، منطقه از عواید آن سود می‌برد.
این کارشناس معدن درباره فواید توجه به معادن کوچک گفت: با توجه به اینکه بیشتر معادن کوچک از سوی بخش خصوصی، اداره و بهره‌برداری می‌شوند و با توجه به مدت‌زمان بهره‌برداری کوتاه‌تر نسبت به معادن بزرگ و صرفه اقتصادی که متوجه سرمایه‌گذار است، احتمال بهره‌گیری از امکانات و تجهیزات بومی در این نوع معادن بسیار زیاد است. او اظهار کرد: برای مثال بسیاری از سرمایه‌گذاران معادن کوچک تمایل دارند از نیروی بومی منطقه، از مهندسان معدن گرفته تا نگهبان معدن یا حتی تجهیزات و پیمانکار حمل‌ونقل که بومی منطقه هستند، بهره بگیرند. قهرمان روزگار ادامه داد: این معادن به لحاظ بار مالی نیز علاوه بر اینکه هزینه چندانی برای دولت ندارند، به لحاظ اینکه نیازمند امکاناتی از قبیل برق، ‌گاز و امکانات رفاهی نیستند، بسیار سودده‌اند. بیشتر این معادن از ژنراتور برق به‌جای برق شهری و از کانکس‌ها به‌جای ساختمان استفاده می‌کنند.
این کارشناس معدن با اشاره به اهمیت استفاده از فناوری اظهار کرد: در سال‌های اخیر با ورود فناوری به حوزه معدن، بهره‌برداری معادن رونق بیشتری یافته و این امر برای صنایع وابسته نیز خالی از لطف نبوده است زیرا با کاهش عیار در معادن بزرگ و متوسط و افزایش ظرفیت تولید و نیاز روزافزون به مواد معدنی، استخراج با عیار پایین نیز موردتوجه قرار گرفته و از این نظر، فناوری به کمک معدن آمده است.
او ادامه داد: اگر بخواهیم مثالی در این زمینه بزنیم می‌توانیم بگوییم با ورود تجهیزات خردایش سیار با تامین نیروی الکتریسیته و کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل، به رعایت موارد زیست‌محیطی و کاهش انتشار آلاینده‌های گردوغبار محیطی در واحدهای تولیدی و کاهش یا حذف باطله در معدن و مواردی از این قبیل کمک کرده‌ایم. این‌ موارد باعث می‌شوند معادن کوچک با عیار متوسط و کم سودده‌تر شوند تا سرمایه‌گذار نسبت به ورود به این حوضه ترغیب شود.
قهرمان روزگار با گله از اینکه به نقش بخش خصوصی در رونق معادن کوچک توجهی نمی‌شود، گفت: سرمایه‌گذاری در بخش معادن کوچک به طور عمده از سوی بخش خصوصی انجام می‌شود و ممکن است با مشکل کمبود نقدینگی و تامین مالی روبه‌رو شود که متاسفانه برخی بانک‌ها با وجود درآمد سرشار معدن، پروانه بهره‌برداری معدن را به‌عنوان صنف و محل درآمد شناسایی نکرده‌اند یا مبلغ بسیار ناچیزی وام برای سرمایه در گردش یا خرید تجهیزات پرداخت می‌کنند که در عمل، پاسخگوی نیاز آنها نیست. او در پایان اظهار کرد: کلید رفع بیشتر این مسائل در دست دولت است و دولت برای حمایت از سرمایه‌گذاران این حیطه باید تمهیدات ویژه‌ای بیندیشد یا تسهیلات مناسبی برای ورود سرمایه‌گذاران ایجاد کند. سرمایه‌گذاری در معادن ریسک‌پذیر است اما با حمایت دولت و پشتیبانی بخش خصوصی، این معادن بیش‌ازپیش رونق می‌گیرند و توجه سرمایه‌گذاران به این بخش جلب خواهد شد.