۶ رشته مزیت‌دار برای سرمایه‌گذاری در ایران

به گزارش می متالز، سرمایه‌ها به کدام صنایع سرازیر شود؟ اگرچه در شرایط کنونی با توجه به تحریم‌های بین‌المللی ورود پول‌های خارجی به کشور با چالش‌های زیادی روبه‌رو است، اما مرکز خدمات ‌سرمایه‌گذاری اتاق بازرگانی تهران، در پژوهشی زمینه‌های سرمایه‌گذاری در بخش صنعت و معدن را به منظور معرفی به سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی مشخص کرده است.

البته این گزارش زمینه‌های سرمایه‌گذاری را به ۸ بلوک اصلی تقسیم کرده که عبارتند از صنعت و معدن، کشاورزی، انرژی، بازارهای مالی، ‌زیرساخت، سلامت، ‌توریسم و خدمات. برای هریک از این بخش‌ها پژوهش‌هایی درحال انجام است.

اما پژوهش مربوط به بخش صنعت و معدن به تازگی به اتمام رسیده است. فریال مستوفی، رئیس این مرکز عنوان کرد: این پژوهش دائما به‌روز می‌شود و بخش‌های سرمایه‌گذاری با توجه به شرایط کشور معرفی می‌شوند. او گفت: در زمان جنگ اقتصادی، تصور اینکه بخواهیم فکر کنیم جذب سرمایه‌گذار خارجی به‌صورت عادی انجام می‌پذیرد، اشتباه است. اما ما هم نمی‌توانیم دست روی دست بگذاریم و کاری انجام ندهیم.

در نتیجه این پژوهش، کاری بنیادی و زیرساختی مبتنی بر اصول علمی است. براساس این گزارش، «ساخت محصولات غذایی»، «ساخت انواع روغن‌ها و چربی‌ها»، ‌«ساخت انواع آشامیدنی‌ها» و ‌«ساخت فرآورده‌های توتون و تنباکو» زیرمجموعه فرآورده‌های خوراکی و دخانی هستند. در زیرمجموعه تولیدات نساجی نیز چهار بخش «ساخت منسوجات»، ‌«ساخت قالی و قالیچه»، «ساخت پوشاک» و «ساخت کفش و محصولات چرمی» مورد بررسی قرار گرفته است. تولیدات چوبی نیز شامل «ساخت چوب و فرآورده‌های حاصل از چوب، چوب‌پنبه، نی و مواد حصیربافی به جز مبلمان»، «ساخت مبلمان» و «ساخت کاغذ، ‌محصولات کاغذ و چاپ» است.

در زیرمجموعه معدن نیز ۶ بخش «استخراج زغال‌سنگ و لینیت»، «استخراج کانی‌های فلزی آهنی»، «استخراج سنگ مس»، «استخراج سنگ و خاک رس»، «استخراج سایر کانی‌های فلزی و غیرفلزی» و «خدمات پشتیبانی استخراج معدن» قرار گرفته است.

زیرمجموعه فرآورده‌های حاصل از انواع کانی‌ها نیز به ۷ بخش «ساخت شیشه و محصولات شیشه‌ای»، «ساخت محصولات کانی غیرفلزی طبقه‌بندی نشده در جای دیگر»، ‌«ساخت محصولات اساسی آهن و فولاد»، «ساخت محصولات اساسی مس»،‌ «ساخت محصولات اساسی آلومینیوم»، «ساخت سایر فلزات اساسی و ریخته‌گری فلزات» و «ساخت، تعمیر و نصب محصولات فلزی ساخته شده،‌ به جز ماشین‌آلات و تجهیزات» تقسیم شده است.

در زیرمجموعه فرآورده‌های نفتی «ساخت کک و فرآورده‌های حاصل از پالایش نفت»، «ساخت مواد و فرآورده‌های شیمیایی»، «ساخت محصولات دارویی، مواد شیمیایی مورد استفاده در داروسازی و محصولات دارویی گیاهی» و «ساخت محصولات پلاستیکی و لاستیکی» قرار گرفته‌اند.

ساخت و تعمیر تجهیزات برقی، الکترونیکی و موتوری نیز ۵ بخش را در برمی‌گیرد که عبارتند از: «ساخت،‌ تعمیر و نصب محصولات یارانه‌ای، الکترونیکی و نوری»، «ساخت، تعمیر و نصب تجهیزات برقی»، «ساخت،‌ تعمیر و نصب ماشین‌آلات و تجهیزات طبقه‌بندی نشده در جای دیگر»،‌ «ساخت وسایل نقلیه موتوری و سایر تجهیزات حمل‌ونقل و قطعات و وسایل الحاقی آنها» و «ساخت، تعمیر و نصب سایر مصنوعات طبقه‌بندی نشده در جای دیگر».

اما در این گزارش از میان ۳۳ بخش نام برده شده از ۶ بخش به‌عنوان بخش‌های کلیدی برای سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی یاد شده است. «ساخت محصولات غذایی»، «ساخت فرآورده‌های شیمیایی»، «ساخت محصولات اساسی آهن و فولاد»، «ساخت، تعمیر و نصب محصولات فلزی ساخته شده به جز ماشین‌آلات و تجهیزات»، «ساخت وسایل نقلیه موتوری و سایر تجهیزات حمل‌ونقل و قطعات و وسایل الحاقی آنها» و «ساخت محصولات لاستیکی و پلاستیکی» ۶ بخشی است که در این گزارش به‌عنوان بخش‌های مناسب برای سرمایه‌گذاری از آنها یاد شده است.

در گزارش پیش رو برخی از بخش‌ها به‌عنوان «زیربخش پیوندی» معرفی شده است. در واقع بخش‌های پیوندی، بخش‌هایی هستند که قدرت نفوذ و وابستگی بالایی دارند و هرگونه عملی روی این بخش‌ها منجر به تغییر سایر بخش‌ها می‌شود.

برخی از بخش‌ها نیز به‌عنوان زیربخش وابسته عنوان شده که شامل بخشی‌هایی است که از قدرت نفوذ ضعیف در سایر بخش‌ها برخوردار است؛ اما به شدت به آنها برای تولید و ادامه فعالیت خود وابستگی دارد. زیربخش‌های مستقل نیز به بخش‌هایی اطلاق می‌شود که از قدرت نفوذ بالا و وابستگی پایینی برخوردارند. زیربخش خودمختار هم بخش‌هایی هستند که قدرت نفوذ و وابستگی ضعیفی در سایر بخش‌ها دارند. این بخش‌ها تا حدودی از سایر بخش‌ها مجزا هستند و ارتباط کمی دارند.

براساس نتایج در سال ۱۳۹۶، تنها ۶ بخش از صنعت و معدن به‌عنوان بخش پیوندی شناسایی شده‌اند و یک بخش نیز بخش مستقل است. این درحالی است که ۲۶ بخش دیگر همگی بخش خودمختار هستند. دلالت مهم این نتایج بر لزوم حمایت از ۲۶ بخش خودمختار در راستای افزایش روند توسعه و پیشرفت کشور است. بخش‌های پیوندی در صورت بروز شوک‌ها، عدم حمایت‌ها و سیاست‌های اشتباه امکان تغییر به بخش وابسته یا خودمختار یا مستقل را دارند و باید موازی با پرداختن به ۲۶ بخش خودمختار، به این بخش‌ها نیز توجه ویژه‌ای شود.

به‌عنوان نمونه بخش «ساخت کُک و فرآورده‌های حاصل از پالایش نفت» تا پیش از سال ۱۳۹۰ جزو بخش‌های پیوندی بوده است که در سال‌های ۱۳۹۴ و ۱۳۹۶ به بخش مستقل تغییر پیدا کرده است. با بررسی اثرات مستقیم و غیرمستقیم و مجموع اثرات در صنایع و معادن، مشخص شده است که حمایت از هرکدام از زیربخش‌های ۳۳گانه، منجر به ارتقای تولید به شکلی فزاینده خواهد شد.

ارزیابی‌ها نشان می‌دهد شوک افزایشی قیمت‌های حامل‌های انرژی، بخش‌های پیوندی را با کاهش ارزش افزوده مواجه خواهد کرد. بخش‌های پیوندی عبارتند از ساخت مواد و فرآورده‌های شیمیایی، ساخت محصولات اساسی آهن و فولاد، ساخت محصولات لاستیکی و پلاستیکی، ساخت تعمیر و نصب محصولات فلزی ساخته، ساخت محصولات غذایی و ساخت وسایل نقلیه موتوری و سایر تجهیزات حمل‌ونقل و قطعات.

همچنین براساس این گزارش، تمام بخش‌های ۳۳گانه صنایع و معادن در اثر قیمت‌های حامل‌های انرژی با کاهش ارزش افزوده مواجه می‌شوند و در این میان، ساخت کُک و فرآورده‌های حاصل از پالایش نفت، ساخت مواد و فرآورده‌های شیمیایی (پیوندی)، ساخت محصولات کانی غیرفلزی طبقه‌بندی نشده در جای دیگر، ساخت محصولات اساسی آلومینیوم، استخراج سنگ مس و ساخت شیشه و محصولات شیشه‌ای بیشترین حساسیت (واکنش کاهشی در ارزش افزوده) را نسبت به شوک قیمت‌های حامل‌های انرژی دارند.

علاوه بر این، تمام بخش‌های ۳۳ گانه در اثر شوک ارزی با افزایش قیمت و کاهش عرضه مواجه شده‌اند. اما ساخت محصولات اساسی آهن و فولاد (پیوندی)، ساخت وسایل نقلیه موتوری و سایر تجهیزات حمل‌ونقل و قطعات و وسایل الحاقی آنها (پیوندی)، ساخت، تعمیر و نصب محصولات رایانه‌ای، الکترونیکی و نوری، ساخت، تعمیر و نصب ماشین‌آلات و تجهیزات طبقه‌بندی نشده درجای دیگر، خدمات پشتیبانی استخراج معدن و ساخت مواد و فرآورده‌های شیمیایی بیشترین حساسیت ارزی در جانب عرضه را به خود اختصاص داده‌اند.

از سویی تمام بخش‌های ۳۳ گانه در اثر شوک ارزی با افزایش تقاضا مواجه شده‌اند. در عین حال، ساخت مواد و فرآورده‌های شیمیایی (حساسیت مشابه عرضه) (پیوندی)، ساخت محصولات اساسی مس، خدمات پشتیبانی استخراج معدن (حساسیت مشابه عرضه)، ساخت محصولات غذایی (پیوندی)، ساخت، تعمیر و نصب محصولات رایانه‌ای، الکترونیکی و نوری و ساخت محصولات لاستیکی و پلاستیکی (پیوندی)، بخش‌هایی هستند که بیشترین حساسیت ارزی در جانب تقاضا را به خود اختصاص داده‌اند.

از سوی دیگر، کاهش ارزش پول ملی، با افزایش تقاضای صادراتی، به افزایش خالص تقاضا در بخش‌هایی از صنعت و معدن منجر خواهد شد. این بخش‌ها عبارتند از ساخت محصولات اساسی مس، ساخت مواد و فرآورده‌های شیمیایی (پیوندی)، ساخت قالی و قالیچه و ساخت محصولات اساسی آلومینیوم اما ۲۹ زیربخش دیگر، کاهش تقاضا دارند.