ورشکستگی صندوق های بیمه، خطری برای امنیت ملی

ایزد خواه گفت: در دورانی مانند انتخابات ریاست جمهوری، فضای انتخابات باعث می شود که بحث های مربوط به صندوق های بیمه ای در کشور برخلاف مسائلی مانند محیط زیست مسکوت بماند.

معاون پیشین سازمان تامین اجتماعی افزود: در حالی که سال ها است که صدای شکستن استخوان های صندوق های بیمه ای شنیده می شود اما چون برای بخش های عمومی در کشور برخلاف مسائلی مانند محیط زیست و کم آبی، چندان مشکلات این صندوق ها مشهود نیست و گاهی از سوی بر مشکلات این صندوق ها سرپوش گذاشته می شود.

ایزدخواه در مورد نقش صندوق های بیمه ای در برنامه ششم توسعه و تصمیم گیری هایی که قرار بود در مورد آنها شود گفت: در این مورد فشارهایی به افراد ذینفع که مشتریان این صندوق ها هستند وارد می شود که اصلاح قوانین در مورد این صندوق ها مخاطره آمیز می شود و نظام تصمیم گیری عقب نشینی می کند.

معاون پیشین سازمان تامین اجتماعی ادامه داد: در حدود یک سال پیش به دعوت دبیرخانه مجمع تشخیص مصلحت نظام گزارشی توسط افراد مطلع و آگاه در در این حوزه تهیه شد و قرار شد که بر مبنای آن گزارش از سوی مقام معظم رهبری سیاست های کلی نظام تامین اجتماعی ابلاغ شود. اما به علت فوت آیت الله هاشمی رفسنجانی و به تاخیر افتادن جلسات رسمی تشخیص مصلحت نظام تدوین سیاست های نظام تامین اجتماعی جهت تقدیم به مقام معظم رهبری با تاخیر روبرو گردیده است.

وی با اشاره به قانون تامین اجتماعی و مدرن بودن پدیده تامین اجتماعی گفت: قانون تامین اجتماعی کشور با نگاهی به قوانین بلژیک و فرانسه است. در ایران به این امر از منظر آموزه های دینی نگاه شده و برای مثال وقتی صحبت از عزت و کرامت انسان می شود صندوق های بازنشستگی می توانند این عزت و کرامت را به افراد هدیه کنند.

ایزاد خواه با ذکر مثالی از قدمت صندوق های بیمه ای افزود: صندوق های بیمه ای از قبل از انقلاب وجود داشته است و در اصل 29 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به صراحت در مورد تامین اجتماعی اشاره شده و از آن به عنوان یک حق برای مردم و یک تکلیف برای دولت تلقی شده است. در سند چشم انداز 20 ساله که ابلاغ شده به نقش تامین اجتماعی و حمایت های بیمه ای اشاره شده است. قانون ساختار نظام جامع رفاه تامین اجتماعی که در آخرین سال دولت اصلاحات به تصویب رسید نیز عملا تکلیف نظام بیمه ای را در سه حوزه بیمه، امدادی و حمایتی معلوم شده است.

معاون پیشین سازمان تامین اجتماعی گفت: چون ایران عضو سازمان بین المللی کار و عضو اتحادیه بین المللی تامین اجتماعی است به صراحت مقاوله نامه 102 سازمان بین المللی کار که در آن تکالیفی مشخصی برای دولت ها تعیین شده که بتوانند اقشار مختلف جامعه را تحت پوشش قرار دهد.

وی نظام بیمه ای توانا و ویژگی های آن را این گونه توصیف کرد: مهمترین این خصایص پایداری منابع است. در صورت فقدان مدیریت منابع و مصارف است. در صورتی صندوق بیمه ای فاقد مدیریت منابع و مصارف آینده نگری باشد به ضد خود تبدیل می شود.

ایزد خواه با ذکر مثالی در مورد طرح تحول سلامت گفت: این طرح به دلیل اینکه منابع پایداری ندارد شاهد این است که درگیری هایی بین وزارت بهداشت، وزارت رفاه وسازمان  تامین اجتماعی رخ می دهد و این تا جایی پیش می رود که طرفین یکدیگر را به اخلال در این طرح متهم می کنند. به همین دلیل بار مالی بسیاری بر دوش سازمان های مختلف بیمه ای قرار می گیرد تا جایی که هزینه درمان سازمان تامین اجتماعی در طول 3 سال گذشته دو برابر 52 سال گذشته اش بوده است. از سویی دیگر به دلیل کسری منابع دولت تصویب کرده است که 8 هزار میلیارد تومن به سازمان بیمه سلامت اوراق قرضه داده شود و در بازار فروخته شود تا تعهدات بیمارستان ها پرداخت می شود. این درحالی است که اوراق قرضه از نظر منطق اقتصادی هنگامی فروخته می شود که ما به ازائی داشته باشد.

معاون پیشین سازمان تامین اجتماعی از کفایت به عنوان دیگر خصیصه نظام بیمه ای توانا نام برد و در توضیح آن گفت: کفایت به معنای تامین زندگی شرافتمندانه برای افراد تحت پوشش خود است. وقتی گفته می شود که خط فقر در تهران در حدود 2.5 میلیون تومان است اما حقوق یک کارگر یا مستمری بگیر و معلم حداکثر 1.5 میلیون است. این نشانگر عدم کفایت در مورد نظام بیمه ای در کشور است. بنابراین علیرغم تمام فشارها شاهد این هستیم که هزاران بازنشسته به بازار کار بازمی گردند.

وی از جامعیت به عنوان خصیصه سوم نظام بیمه ای توانا نام برد و گفت: فراگیری و تنوع خدمات این بیمه به گونه ای باشد که فرد مجبور به مراجعه به مراکز دیگر و متوسل شدن به سایر مراکز نباشد. در حال حاضر صحبت از وجود 6 میلیون نفر فاقد هر گونه بیمه هستند. در واقع پوشش بیمه ای تامین اجتماعی باید چتر حمایتی خود را بر سر تمامی افراد گسترده باشد.

ایزدخواه افزود: سازمان بین المللی کار و اتحادیه بین المللی تامین اجتماعی می گوید باید متناسب با سطح توسعه یافتگی کشورها نظام های تامین اجتماعی توسط دولت و شرکای آن اداره شود. بسیاری از فساد های که در صندوق های بیمه ای صورت می گیرد از این جهت است که در این صندوق ها حکمفرمایی درستی وجود ندارد و دولت ها حاضر به کاهش اختیارات خود و افزایش نظارت و دخالت شرکای اجتماعی نمی باشند.

معاون پیشین سازمان تامین اجتماعی با اشاره به نظام تصمیم گیری سازمان تامین اجتماعی اشاره کرد و گفت: دولت ها همواره برای جبران کمبود اعتبار خود به این صندوق چشم داشته اند و نمونه آن را در دوران جنگ و گرفتن وام از این سازمان دیده ایم. با این حال رئیس دولت وقت بخش زیادی از این وام های گرفته شده را بازگرداند. اما بقیه دولت ها اینگونه نبوده اند و برای مثال در دولت سازندگی برای تامین بودجه ایجاد چندین کشت و صنعت در خوزستان به این سازمان فشار آوردند و هنوز این وام های گرفته شده پس داده نشده است و تصفیه حساب نشده است.

وی در توضیح حکمروایی خوب گفت: حکمروایی خوب در نظام بیمه ای به معنای سه جانبه گرایی است. یعنی نماینده کارگران، نماینده کارفرماینان و نماینده دولت در سرنوشت این صندوق نقش داشته باشند.

ایزدخواه به تلاش دولت ها برای در اختیار گرفتن قدرت کامل تصمیم گیری در صندوق های بیمه ای اشاره کرد و در ادامه گفت: وزارت خانه تعاون، کار و رفاه اجتماعی همچنان سنت بد دولت قبل را در تسلط بر صندوق های بیمه ای ادامه داده است.

معاون پیشین سازمان تامین اجتماعی صندوق های بیمه ای در کشور را به دو نوع اختصاصی و عمومی تقسیم کرد و گفت: صندوق های اختصاصی به معنی این است که این صندوق های بیمه ای افراد خاصی را تحت پوشش خود قرار می دهند مانند صندوق بازنشتگی صدا و سیما، بانک مرکزی و... و چهار صندوق عمومی در کشور وجود دارد که این صندوق ها عبارتند از سازمان تامین اجتماعی، تامین اجتماعی نیروهای مسلح، صندوق بازنشستگی کشوری و صندوق تامین اجتماعی کشاورزان، روستائیان و عشایر. یعنی تمام افراد فعال در عرصه اقتصادی رسمی کشور تحت پوشش یکی از این دو نوع صندوق بیمه اجتماعی هستند.

وی در مورد تعداد افراد تحت پوشش سازمان تامین اجتماعی گفت: سازمان تامین اجتماعی در حدود 12 میلیون نفر بیمه شده اصلی و بالغ بر 5/2 میلیون مستمری بگیر دارد. نسبت بیمه شده مشاغل نسبت به مستمری بگیر که به آن نسبت پشتیبانی گفته می شود در حدود 6.36 است. الان که به آمار دقیق مراجعه کنیم خواهیم دید که این نسبت با ملاحضه کمک دولت به 5.8 رسیده است. اگر دولت هر سال در حدود 10 تا 15 هزار میلیارد از بدهی خود را به سازمان تامین اجتماعی که به حدود 120 هزار میلیارد تومان می رسد را بدهد این نسبت به 5.8 خواهد رسید یعنی 5.8 حق بیمه نفر پرداخت می کنند و یک نفر مستمری دریافت می کند. این نسبت در صندوق بازنشستگی کشوری زیر یک است. یعنی دولت چیزی هم باید بدهد. در صندوق بازنشستگی نیروهای مسلح باز هم این نسبت 0.99 است. در صندوق بیمه عشایر حدود 45 است.

ایزدخواه با توصیف صندوق های بیمه ای به دماسنج وضعیت اجتماعی کشور گفت: صندوق های بیمه ای از محیط درونی خود که شامل مدیریت و ساختار و محیط بیرونی که وضعیت اقتصادی کشور مانند تورم رونق اقتصادی، رشد سرمایه گذاری و... بر آن تاثیر گذار است تحت تاثیر قرار می گیرند. وقتی رکود در کشور باشد رونق اقتصادی از میان خواهد رفت و با نبود اشتغال بیمه شده ای وجود نخواهد داشت. به همین دلیل محیط بیرونی بر صندوق های بیمه ای تاثیر بسیاری خواهد داشت.

معاون پیشین سازمان تامین اجتماعی گفت: با توجه به استاندارد های جهانی هنگامی که نسبت پشتیبانی به 6 برسد زنگ هشدار برای صندوق های بیمه ای به صدا در خواهد آمد.

وی گفت: کل 20 صندوق بیمه ای اختصاصی جمعیتی در حدود 350 هزار نفر مستعمری بگیر دارند و بالغ بر 330 هزار نفر تحت پوشش دارند از رانت های مختلف استفاده می کنند و همین امر باعث شده این صندوق ها روی پای خود بایستد. بسیاری از این موسسات صندوق های بیمه ای خصوصی شرکت هایی تاسیس کرده اند. و در قالب واسطه گری و برخورداری از رانت های بی حد و حصر دستگاه های خود تامین منابع می کنند.

ایزدخواه با اشاره به تعداد زیاد بیمه شدگان دو صندوق بیمه ای سازمان تامین اجتماعی و صندوق بازنشتسگی کشوری گفت: بیش از 80 درصد از بیمه شدگان در کشورتحت پوشش این دو صندوق بیمه ای قرار دارند و این به نوعی زنگ خطر به حساب می آید. با احتساب صندوق بازنشستگی نیروهای مسلح، در صورتی که مشکلی برای این صندوق ها به وجود بیاید به ضرس قاطع تهدیدات بسیاری برای امنیت کشور به وجود خواهد آمد. در روز کارگر امسال شاهد بودیم که علیرغم تمام تمهیدات که چیده شده بود و بخش قابل توجه ای از کارگران در مرقد حضرت امام(ره)، افرادی شعار دادند.

معاون پیشین سازمان تامین اجتماعی گفت: پرداختی های بازنشستگی سازمان تامین اجتماعی می تواند در حدود 47 درصد از هزینه های بازنشستگان را تامین کند. این میزان در صندوق بازنشستگی کشور در حدود 52 درصد است. بنابراین همین مسئله باعث می شود که افراد مجددا به بازار کار بازگردند.

وی افزود: فردی که در تامین اجتماعی بازنشست می شود 85 درصد از آخرین حقوق دوران اشتغال خود را دریافت می کند و این حقوق به مراتب کمتر از مزایای دریافتی های دوران اشتغال است.

ایزدخواه در مورد کسری بودجه تامین اجتماعی با ذکر مثالی گفت: چندین سال است که بودجه تامین اجتماعی با کسری بودجه رو به رو است و این کسری متاسفانه در لابلای ارقام غیرقابل دست یافتنی پنهان شده است. در واقع صدای ورشکستگی صندوق های بیمه ای کشور مدت هاست به صدا درآمده است. البته به جز صندوق بیمه ای روستائیان. برای مثال قرار بود در برنامه ششم توسعه بخش سرمایه گذاری صندوق بازنشستگی نیروهای مسلح ملغی گردد زیرا هزینه های این صندوق به طور کامل توسط دولت پرداخت می شود. اما بنابر ملاحظات غیرکارشناسی بسیاری از این اصلاحات به فراموشی سپرده شد.

معاون پیشین سازمان تامین اجتماعی گفت: مهمترین مسئله در کشور نبود درک مشترک در مورد نظام های بیمه ای است. در کشور ما با بحران اشتغال رو به رو هستیم و در مجلس شورای اسلامی، گفته می شود که 3.5 میلیون نفر بیکار داریم و در انجام بازنشستگی پیش از موعد می توان 400 هزار نفر را از گردونه دولت خارج کرد تا افراد جوان به سر کار بیاند. غافل از این که این اقدام دو ضرر بزرگ دارد. یکی اینکه ده سال باید این فرد حق بیمه پرداخت می کردند و حالا با بازنشستگی پیش از موعد پرداخت این مبلغ منتفی است و دوم اینکه ده سال زودتر حقوق بازنشستگی دریافت می کند. بازنشستگی امری است که فرد باید روحاً و جسماً خود بپذیرد زیرا فرد با بازنشستگی پیش از موعد از نظر روحی نمی تواند کنار بیاید. از سویی دیگر سازمان ها و کارفرمایان به دلیل تجربه این افراد و عدم نیاز به پرداخت حق بیمه و کاهش درگیری در حوزه روابط کار افراد بازنشسته را دوباره به کار می گیرند.

وی افزود: اراده بسیار قوی و نگاه مدیریتی مناسب برای نجات نظام بیمه ای کشور نیاز است.

ایزدخواه با ذکر مثالی از مشکل مدیریتی در تامین اجتماعی اعلام کرد: در دولت گذشته شاهد بودید که مدیر عامل تامین اجتماعی 8 بار تغییر کرد و افرادی را بر سر کار نشاندند که درکی از بیمه و مکانیزم بیمه ای نداشتند و درک آنها از صندوق بیمه ای، تنها سود و زیان بود و در این دولت نیز شاهد هستیم که تاکنون چندین بار در هیات مدیره شستا تغییراتی حاصل شده است.

معاون پیشین سازمان تامین اجتماعی در پایان با ذکر مثالی در مورد یکی از صندوق های بیمه ای افزود: یکی از درد های ما نبود درک از نظام بیمه ای است. پاشنه آشیل صندوق های بیمه ای در کنار برخی از قوانین و مقررات نحوه اداره این صندوق ها است.  راه حل رفع این مشکلات در مورد صندوق های بیمه ای مانند تامین اجتماعی شفاف سازی و دخالت دادن شرکای اجتماعی در این صندوق ها است. که متاسفانه در این زمینه جامعه کارگری پویا و دارای سندیکاهای کارگری نداریم و قدرت چانه زنی نیروهای کار بسیار کم است. به همین دلیل جامعه کارگری و کارفرمایی قادر نیستند از حقوق خود در صندوق های بیمه ای و از جمله سازمان تامین اجتماعی به خوبی دفاع و صیانت نمایند.